از زمان نهایی شدن توافق همکاری استراتژیک 25 ساله ایران و چین در ماه مارس سال جاری پکن و تهران دیگر خیلی درباره آن صحبت نکرده و هیچ خبر مهمی هم درباره توافقات دو کشور در این زمینه منتشر نشده است.
یکی از دلایل این مسئله می‌تواند موضوع برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران و تصمیمات دولت بعد باشد. علی رغم آنکه جزئیات کمی از این توافق منتشر شده، و در حال حاضر هم رسانه‌های ایران روی این توافق متمرکز نشده‌اند، اما به نظر می‌رسد که روابط چین با ایران در حال رفتن به سمت و سوی جدیدی است.
در حال حاضر امیدهای جدیدی برای عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای وجود ارد. ایران از سال 2005 عضو ناظر این سازمان بوده و در سال‌های 2008 و 2009 برای عضویت کامل درخواست داده اما به خاطر تحریم‌های سازمان ملل که در آن زمان علیه کشورمان اعمال شده بود این تلاش‌ها به سرانجام نرسید.
در صورتی که ایران بتواند عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای برسد، همکاری‌های استراتژیک بین ایران و چین شاهد تغییر بزرگی خواهد بود.
چند روز پیش هم نظام‌الدین زاهدف فاش کرد که قرار است در نشست سازمان همکاری شانگهای طی سال جاری موضوع عضویت کامل و دائم ایران در این سازمان در دستورکار قرار گیرد.
به گفته وی عضویت ایران در این سازمان یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های سازمان همکاری شانگهای است و در صورتی که دیگر کشورها هم آماده پذیرش ایران باشند، تاجیکستان هم با آن موافقت خواهد کرد.
از این جهت موافقت تاجیک‌ها مهم است که در سال 2017 همین تاجیک‌ها با عضویت ایران مخالفت کرده بودند. انتظار می‌رود در ماه سپتامبر رئیس جمهور آینده ایران برای شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای به دوشنبه دعوت شود.
سازمان همکاری شانگهای یک اتحاد سیاسی ـ اقتصادی ـ امنیتی بین 8 کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند و پاکستان است. در کنار ایران، افغانستان، بلاروس و مغولستان هم عضو ناظر این پیمان هستند.
هفته گذشته هم محمد کشاورز زاده، سفیر ایران در چین در یک نشست مهم پیمان شانگهای در شهر ووهان چین سخنرانی کرد.
از طرف دیگر چینی‌ها در سازمان ملل و دیگر نهادهای بین المللی تاکید کردند که در مذاکرات برجام باید موضوعات مورد نظر ایران محقق شود.
وانگ کوآن، نماینده چین در سازمان ملل و دیگر نهادهای بین المللی گفته که اگرچه در مذاکرات وین پیشرفت‌هایی انجام شده اما لغو تحریم‌ها موضوعی است که دو طرف بر سر آن اختلاف دارند.
به نظر می‌رسد لغو تحریم‌های علیه ایران اولویت اول چین در مذاکرات وین است؛ چراکه ممکن است در اجرای توافق 25 ساله اختلال ایجاد کند.
البته سازمان صنایع کوچک و پارک‌های فناوری ایران و انجمن صنایع کوچک و متوسط سازمان همکاری‌های شانگهای اخیرا برای ترویج همکاری‌ها بین شرکت‌های کوچک خود یک مرکز همکاری افتتاح کرده‌اند. این اقدام بخشی از فاز نخست مکانیزم اجرای توافق ایران و چین است که می‌تواند نقشه راهی برای تداوم همکاری در حوزه تجارت و اقتصاد بین دو طرف باشد.
علی رسولیان، دبیر این مرکز گفته که 92 درصد صنایع ایران را شرکت‌های کوچک تشکیل داده و این مرکز می‌تواند از طریق تامین زیرساخت‌های مورد نیاز آنها مقاومت این شرکت‌ها را افزایش دهد.
در حال حاضر حدود 900 پارک فناوری و منطقه صنعتی در ایران ایجاد شده است که 48 درصد کل صنایع ایران در این پارک‌ها قرار دارند.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که مذاکرات احیای برجام نه تنها از نظر تغییر ساختار تحریمی علیه ایران بر همکاری‌های تهران و پکن اثرگذار است، بلکه به نظر می‌رسد از جوانب دیگر نیز روی روابط این دو شریک تجاری سایه افکنده؛ چراکه برخلاف گذشته چینی‌ها خرید نفت ایران را طی ماه گذشته کاهش دادند و این در حالی است که صادرات نفت ایران افزایش داشته است.
دنیل گربر، کارشناس موسسه پترو لجستیکز در وین می‌گوید: ارزیابی‌های ما نشان‌دهنده کاهش قابل توجه صادرات نفت ایران به چین در ماه می است. البته این مسئله ممکن است به خاطر تلاش کشورهای حوزه خلیج فارس برای نفوذ بیشتر در بازار نفت چین و یا کاهش تقاضای موجود در پکن باشد. اما در عین حال شاهد آن هستیم که چینی‌ها واردات نفت خود از عربستان را افزایش دادند و این مسئله ممکن است بدان معنا باشد که طرف چینی تلاش می‌کند همزمان با مذاکرات وین یک تعادل بین روابط خود با ایران و کشورهای خلیج فارس ایجاد کند.
