این روزها بازار مشاوره مجازی در اینستاگرام بازار مکاره‌ای شده است با انواع و اقسام آسیب‌ها، از بروز و ظهور مشاورانی که هیچ مجوزی ندارند اما در اینستاگرام برای خودشان دکانی بازکرده و بازاریابی می‌کنند و برای یک ساعت مشاوره اشتباه رقمی بالا را مطالبه می‌کنند یا افرادی که هدفشان سوءاستفاده مالی یا اخلاقی است و اصلاً روانشناس نیستند یا کسانی که فقط به دلیل داشتن فالوئرهای بالا و محبوبیت اینستاگرامی احساس می‌کنند می‌توانند روانشناس هم باشند و برای حل مشکلات زندگی دیگران راهکار ارائه دهند.
به‌طور اتفاقی به پیج یکی از همین روانشناس نماها سر می‌زنیم. خانمی که فالوئر میلیونی دارد، هرروز از صفرتا صد زندگی‌اش را استوری می‌کند و محبوبیت اینستاگرامی دارد، در پست‌هایش ژست روانشناسی هم به خودش می‌گیرد. ویدیوهای چندثانیه‌ای تهیه می‌کند و می‌گوید بیایید با کمک هم مشکلاتتان را حل کنیم. از همین‌جا ماجرا آغاز می‌شود. دنبال کنندگانی که به دلیل مشکلات خانوادگی حال روحی خوبی ندارند برایش درد و دل می‌کنند و از او کمک می‌خواهند. این سلبریتی اینستاگرامی از مشکلات نوشته‌شده برخی از افراد عکس می‌گیرد و آن را در صفحه اینستاگرامی‌اش به نمایش می‌گذارد. آن‌وقت است که هرکدام از مخاطبان می‌آیند و نظری می‌دهند. نظراتی که گاها بسیار مخرب است.
خانمی متأهل از خساست همسرش گله کرده و نوشته همسرم آدم خوبی است، اما خسیس است. من هم شاغل هستم. همیشه می‌خواهد از من پول بگیرد، آن‌قدر خسیس است که حتی نصف اجاره خانه را هم از من می‌گیرد! دنبال کنندگان هرکدام یک نظری داده‌اند. یکی نوشته شوهر خسیس درست‌بشو نیست. ولش کن و به فکر جوانی‌ات باش. آن‌یکی از مقابله و زیر بار نرفتن و جنگیدن نوشته است....
در این‌یک سال و اندی هم‌نشینی با کرونا موتور جست‌وجوی اینستاگرام پر شد از صفحاتی که در معرفی پیج نوشته‌اند روانشناس بالینی، مشاور تحصیلی، زوج درمانگر. به گفته مسئولان سازمان بهزیستی کشور در این‌یک سال آمار پرونده‌های ثبت‌شده و شکایت از روانشناس‌های تقلبی در پلیس فتا افزایش قابل‌توجهی داشته است.
*نامه به دادستان کل کشور/هشدار در خصوص روانشناسان تقلبی
کار به‌جایی رسید که مسئولان احساس خطر کردند. مدتی قبل، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با نگارش نامه‌ای به دادستان کل کشور از دستگاه قضا خواست تا به موضوع دفاتر غیرمجاز مشاوره و روانشناسی و سوءاستفاده برخی از عنوان مشاور و روانکاو در فضای مجازی ورود کند.
محمدمهدی تند گویان، با اشاره به انتشار فیلم‌ها و مطالب غیر کارشناسی و غیرتخصصی منسوب به برخی از روانشناسان در فضای مجازی و به‌ویژه اینستاگرام گفته بود: با توجه به آسیب‌های روانی، خانوادگی و اجتماعی ناشی از انتشار این مطالب و همچنین کلاه‌برداری‌های صورت گرفته از افراد، معاونت جوانان در نامه‌ای از دادستان کل کشور خواسته تا با دفاتر غیرمجاز مشاوره‌ای که از هیچ نهاد رسمی مجوز ندارند و از فضای مجازی سر درآورده‌اند برخورد کند.
*تخلف بارز روانشناسان غیرمتخصص
متولی اصلی مشاوره سازمان بهزیستی کشور است. سراغ معاون امور مشاوره و روان‌شناختی این سازمان رفتیم تا ببینیم قرار نیست مسئولان فکری برای آش شور مشاوره در فضای مجازی کنند! دکتر «بهزاد وحید نیا» گفت: مشاوره مجازی، فعالیت روانشناسان و برخی مشاوران که در قالب لایوهای اینستاگرامی خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهند به‌خودی‌خود بد نیست و یک فرصت است. بعضی از متخصصان در دوران کرونا و افزایش آسیب‌های روحی و روانی با دغدغه مسئولیت اجتماعی این کار را انجام می‌دهند اما ماجرا از آنجایی بغرنج می‌شود که افرادی بدون داشتن مجوز از بهزیستی و بدون داشتن صلاحیت فردی از سازمان نظام روان‌شناختی، در فضای مجازی در کسوت روانشناس ظاهر می‌شوند.
وحیدنیا ادامه داد: این افراد هم چند دسته‌اند. عده‌ای روانشناس یا مشاور هستند، مثلاً فردی لیسانس مشاوره دارد یا لیسانس روانشناسی دارد اما برخلاف تخصص و مدارکی که دارد مشاوره می‌دهد. مثلاً مشاوره بالینی می‌دهد، درحالی‌که مدرک مشاوره تحصیلی دارد. ما در سازمان بهزیستی در پروانه‌هایی که صادر می‌کنیم این‌ها را قید کرده‌ایم؛ مثلاً وقتی نوشته‌شده است «روانشناس بالینی» این بالینی تعریف دارد و معلوم است که مرتبط باکسانی است که دچار اختلالات روانی چون افسردگی و وسواس و ... هستند؛ کسی که غیرازاین عمل می‌کند، مثلاً مشاوره شغلی می‌دهد، تخلف می‌کند. یا مثلاً کسی که در حوزه «توان‌بخشی عصبی و شناختی» پروانه دارد، نمی‌تواند کار بالینی کند. درنتیجه ما این تخصص را در پروانه‌ها مشخص و ثبت کرده‌ایم.
اما می‌بینیم که در فضای مجازی روانشناسان و مشاوران بدون در نظر گرفتن تخصص مشاوره می‌دهند و بعضاً به دلیل عدم تخصص مشاوره‌هایشان نه‌تنها چیزی را درست نمی‌کند بلکه ممکن است منجر به بحرانی‌تر شدن اوضاع مشاوره گیرنده شود. دسته دوم کسانی هستند که اصلاً روانشناس نیستند، درنهایت چند کتاب روانشناسی خوانده‌اند. در مورد حل مشکلات به‌اشتباه راه‌حل می‌دهند و چون محبوبیت اینستاگرامی دارند دنبال کنندگان راهنمایی بی‌جای آن‌ها را راهنمای حل مشکلاتشان می‌کنند.
*حق مشاوره نجومی نداریم/ تعرفه‌های مشاوره مصوب هیئت دولت است
بعد از کرونا شکل بسیاری از خدمات تغییر کرد. مشاوره‌های حضوری به مشاوره‌های تلفنی و بیشتر مجازی در بستر اینستاگرام تبدیل شد. معاون امور مشاوره و روان‌شناختی سازمان بهزیستی گفت: در حال حاضر به مرم توصیه می‌کنیم مشاوره مجازی با هیچ‌یک از افرادی که مجوز تحت نظارت مراجع قانونی را ندارند انجام ندهند و حواسشان به تعرفه‌های خدمات روان‌شناختی باشد. این تعرفه‌ها را هیئت دولت تصویب می‌کند. ما تعرفه‌های حداقلی و حداکثری داریم. بیشتر از یک رقم کسی حق ندارد هزینه بگیرد. بعضی مشاوران بدون مجوز برای یک ساعت مشاوره تصویری رقم‌های دور از ذهن دریافت می‌کنند درحالی‌که تخصصی هم ندارند. سوءاستفاده مالی و اخلاقی بعضی از این روانشناس نماها هم بخشی دیگر از معضلات مشاوره‌های مجازی است.
*مجوزت کجاست خانم یا آقای روانشناس!/راه اندازی سامانه جامع خدمات روان شناختی
وحیدنیا ادامه داد: به‌طورکلی مرجعیت اعطای مجوز به مراکز مشاوره حضوری با بهزیستی است. از سال ۹۸ اعطای مجوز مراکز مشاوره‌ای تلفنی هم جزو وظایف بهزیستی شد. به‌جز ۱۴۸۰ که خط مشاوره تلفنی رایگان سازمان بهزیستی است ما در دو سال گذشته به ۴۷ مرکز خصوصی با کد ۱۰ رقمی مجوز مشاوره تلفنی داده‌ایم. در مورد مشاوره مجازی هنوز دست‌فرمان مشخصی نداریم که البته در حال تهیه سامانه جامع خدمات روان‌شناختی هستیم که یکی از رسالت‌هایش علاوه بر تقویت استانداردهای مشاوره‌های حضوری و تلفنی ، تقویت پیش نیازهای مشاوره های مجازی است. این سامانه در حال طی فراٖیند قانونی است.
معاون امور مشاوره و روان‌شناختی سازمان بهزیستی در پایان گفت: در حال حاضر بهترین کار برای جلوگیری از افتادن در دام روانشناسان تقلبی این است که قبل از درخواست هر مشاوره‌ای از داشتن مجوز موسسه یا فرد مطمئن شوید.
