رهبر انقلاب دو روز گذشته بود که فرمودند «سیاست خارجی در همه جای دنیا در مجامع بالادستی تعیین می‌شود و نه در وزارت امور خارجه. وزارت خارجه در تعیین سیاست‌ها مشارکت دارد اما تصمیم‌گیر نیست بلکه مجری است. در کشور ما نیز سیاست خارجی در شورایعالی امنیت ملی با حضور مسئولان تعیین می‌شود و وزارت امور خارجه باید با شیوه‌های خود آن را اجرا کند»
پس از ایراد این بخش از بیانات مقام معظم رهبری، برخی عناصر جریان اصلاحات با بهره‌گیری از فرمایشات رهبری این شائبه را القا کردند که «وزارت خارجه طبق سخنان رهبری هیچ‌کاره است و سیاست جایی دیگر تعیین می‌شود و اگر برجامی رقم خورد، مسئولیتش تماماٌ با مقام معظم رهبری و نهادهایی غیر از دولت و وزارت خارجه بوده است.»
اما واقعیت چیست؟ اینکه رهبر انقلاب تاکید کرده‌اند که سیاست‌های کلان نظام در حوزه سیاست خارجی در وزارت خارجه تعیین نمی‌شود، سخن جدیدی نیست بلکه بارها ایشان در جریان مذاکرات برجام به این مهم اشاره کرده بودند.
اما آنچه در این میان باید مورد بازخوانی قرار بگیرد، عملکرد مجری سیاست‌های کلان کشور در حوزه روابط خارجی و بخصوص مساله برجام است. وزارت خارجه به گفته رهبر انقلاب مجری سیاست خارجی است اما آیا این وزارتخانه به خوبی توانسته است سیاست‌های مربوط به توافق هسته‌ای را اجرایی کند؟
فروردین ۹۴/ رهبر انقلاب: من مسائل کلان و خطوط قرمزها را می‌گویم
برای نمونه ایشان ۲۰ فروردین ماه ۱۳۹۴ در دیدار مداحان اهل بیت علیهم السلام تصریح کردند: «بنده در جزئیات مذاکره دخالتی نکردم، بازهم نمی‌کنم؛ من مسائل کلان، خطوط اصلی، چهارچوب‌های مهم و خطّ قرمزها را به مسئولین کشور همواره گفته‌ام؛ عمدتاً به رئیس جمهور محترم که ما با ایشان جلسات مرتب داریم، و موارد معدودی هم به وزیر محترم خارجه؛ خطوط اصلی و کلّی. جزئیّات کار، خصوصیّات کوچک که تأثیری در تأمین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجه نیست؛ اینها در اختیار آنها است، می‌توانند بروند کار کنند. اینکه حالا گفته بشود که جزئیّات این مذاکرات تحت نظر رهبری است، این حرف دقیقی نیست؛ البتّه بنده احساس مسئولیّت می‌کنم، نسبت به این مسئله به‌هیچ‌وجه بی‌تفاوت نیستم، کلیاتی وجود دارد که حالا اشاره هم خواهم کرد به بعضی از آنها؛ قبلاً هم در صحبت‌های عمومی خطاب به مردم آنها را گفتیم؛ به مسئولین هم مفصّل‌ترش را گفتیم.»
تاکید مهم رهبری در سخنرانی اخیر، جایگاه اجرایی وزارت امور خارجه بود، جایگاهی که تاثیر مستقیمی در کامیابی و ناکامی یک پرونده دیپلماتیک دارد و عمداً یا سهواً کمتر به آن از سوی جریان سیاسی حامی دولت، پرداخته می‌شود.
فروردین ۹۵/ رهبر انقلاب: وزیر خارجه گفت نتوانستیم برخی خطوط قرمز را حفظ کنیم
خطوط قرمز در مذاکرات هسته‌ای طی سال‌های اخیر همواره از سوی رهبر انقلاب ترسیم و به مسئولین ابلاغ شده است، اما این خطوط و خط مشی‌ها همواره به طور کامل اجرایی نشده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی اول فروردین سال ۹۵ در حرم رضوی در همین رابطه فرمودند: «در توافق اخیر هسته‌ای نیز که مورد تأیید قرار گرفت و مذاکره‌کنندگان کشورمان نیز مورد قبول بودند، همین اتفاق افتاد و در مواردی، وزیر محترم امور خارجه به من گفت ما نتوانستیم برخی خطوط قرمز را حفظ کنیم».
اردیبهشت ۹۷/ رهبر انقلاب: گفتم امضای رئیس‌جمهور آمریکا را بگیرید اما نتوانستند
سه سال بعد، یعنی در ۱۹ اردیبهشت ۹۷، رهبر انقلاب در دانشگاه فرهنگیان به یکی از شروط ۹ گانه برجام که از سوی ایشان ابلاغ شده اما اجرا نشده بود اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «یکی از چیزهایی که بنده آن‌وقت، بخصوص روی آن تصریح کرده بودم این بود که گفتم ما این قرارداد [برجام] را قبول می‌کنیم به این شروط -چند شرط بود- یکی از شرط‌ها این بود که گفتیم رئیس‌جمهورِ وقتِ آمریکا بنویسد و امضا کند که تحریم‌ها برداشته شد؛ این جزو شرایط ما بود، جزو شرایط بنده بود؛ خب، مسئولین محترم زحمت کشیدند، تلاش کردند، عرق ریختند، [ولی] نتوانستند و این نشد و نتیجه‌اش این است که دارید مشاهده می‌کنید: دو سال، دوسال‌ونیم گذشته است، ما به همه تعهّدات عمل کرده‌ایم، این مردک می‌آید بیرون و می‌گوید که من قبول ندارم و خارج می‌شوم و چنین می‌کنم و چنان می‌کنم.»
رهبر انقلاب در این سخنرانی، وزارت امور خارجه را هیچ‌کاره نمی‌دانند بلکه به سیاست‌های ۹ گانه‌ای اشاره می‌کنند که دستگاه دیپلماسی در مقام مجری، نتوانست به طور کامل، آن سیاست‌ها را اجرایی کند.
خرداد ۹۸/ رهبر انقلاب: برجام را به آن صورتی که عمل شد، بنده خیلی اعتقادی نداشتم
رهبر انقلاب یکم خرداد ماه ۱۳۹۸ در دیدار جمعی از دانشجویان باز هم به اجرای ناقص سیاست‌های کلی نظام در برجام اشاره و بیان کردند: «یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت داده‌اند؛ خب بله، امّا شما که چشم دارید، ماشاءالله هوش دارید، همه چیز را می‌فهمید! آن نامه‌ای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه جوری است؛ شرایطی ذکر شده که در این صورت این [توافق] تصویب می‌شود. البتّه اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیّات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفه رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. [البتّه] خود این، یک مقوله‌ای است که وظیفه رهبری در این جور مواقع اجرائی چیست. عقیده‌ی ما این است که در زمینه‌های اجرائی، رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلّی انقلاب ارتباط پیدا می‌کند؛ آنجا چرا، وارد می‌شویم، امّا در موارد دیگر نه. بنابراین نه، برجام را به آن صورتی که عمل شد و محقّق شد، بنده خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به خود مسئولینِ این کار- به آقای رئیس‌جمهور، به وزیر محترم خارجه، به دیگران- همین را گفته‌ایم و موارد زیادی را به آنها تذکّر داده‌ایم.»
فروردین ۱۴۰۰/ تشخیص مسئولین برای [اجرای] سیاست کشور، مذاکره است
رهبر انقلاب همچنین در فروردین ماه سال جاری فرمودند: «یک جمله هم راجع به این قضایای جاری این روزها، قضیّه برجام و تحریم‌ها و این حرف‌ها عرض بکنیم که خب گفتگوهای زیادی هست. سیاست کشور را ما اعلام کردیم و به مسئولین هم گفته‌ایم؛ هم از نزدیک گفتیم، هم با نوشته گفتیم، هم در جلسات گفتیم، هم در صحبت عمومی گفتیم؛ سیاست کشور معلوم است که چه کار باید بکنند. خب حالا تشخیص مسئولین ما این است که برویم مذاکره کنیم تا همین سیاست را اِعمال کنیم؛ ما بحثی در این زمینه نداریم، منتها باید مراقبت بشود که مذاکره فرسایشی نباید بشود؛ نباید جوری باشد که طرف‌ها بخواهند همین طور مدام این مذاکره را کش بدهند که این برای کشور ضرر دارد.»
علاوه بر کلام صریح مقام معظم رهبری مستندات دیگری نیز از برخی مسئولان وقت وجود دارد که نقش وزارت خارجه در اجرا را زیر سوال می‌برد و فصل‌الختامی است بر رد ادعاهایی که مطرح می‌شود مبنی بر اینکه وظیفه وزارت خارجه صرفاً اجرا بوده و کاری جز آنچه در قالب سیاست‌های نظام برایشان تعریف شده انجام نداده است.
در همین رابطه علی‌اکبر ولایتی عضو هیئت نظارت بر برجام در ۲۱ تیر سال ۱۳۹۵ گفته بود: «رهبر معظم انقلاب فرمودند که اوباما باید تعهدات آمریکایی‌ها را بنویسد و امضا کند ولی این کار اتفاق نیفتاد.»
علی مطهری نائب رئیس سابق مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تهران نیز در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ در صحن علنی مجلس، گفت: «این موضوع بسیار خوبی بود که از رئیس جمهور آمریکا در جریان مذاکرات هسته‌ای امضا گرفته می‌شد، ولی زور تیم مذاکره کننده برای این کار نرسید.»
اینکه عده‌ای علی رغم مستندات موجود در کلام و گفتار مقام معظم رهبری تمام توان خود را به کار می‌گیرند که تاریخ را تحریف و فراموش کنند، عجیب است و تنها دلیلی که برای سفسطه‌هایشان برداشت می‌شود، این است که وزارت امور خارجه حتی در قالب نقش مجری، در اجرای سیاست‌های نظام در حوزه برجام ناکام و ناموفق بوده است و مضاعف بر آن، طبق تاکیدات مقام معظم رهبری از قبول سیاست‌های تعیینی و تاکیدی متعدد سر باز زدند و راه خودشان را طی کردند و نتیجه این خودمختار رفتار کردن آنها، برجامی است که کامیابی‌های آن نصیب کشور نشد.
