دستور ساخت مسجد جمکران در ۱۷ ماه مبارک رمضان ۳۷۳ هجری از سوی امام زمان (عج) به حسن بن مثله ابلاغ شد و ایشان به او فرمودند: مردم را بگو تا به این موضع رغبت کنند و در این جا بگذارند دو رکعت تحیّت مسجد و دو رکعت نماز صاحب الزمان (عج) بگذارند.
به گزارش فارس شیخ فاضل، حسن بن محمد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق در کتاب تاریخ قم از کتاب مونس الحزین فی معرفه الحق و الیقین ـ از تألیفات شیخ صدوق ـ بناى مسجد جمکران را به این عبارت نقل کرده است:
شیخ عفیف صالح حسن بن مثله جمکرانی می‌گوید:
شب سه‌شنبه، هفدهم ماه مبارک رمضان ۳۷۳ هجری در سراى خود خفته بودم که جماعتى به درِ سراى من آمدند. نصفى از شب گذشته بود. مرا بیدار کردند و گفتند: «برخیز و امر امام محمد مهدى صاحب الزمان صلوات الله علیه را اجابت کن که تو را مى‌خواند». حسن بن مثله مى‌گوید: «من برخاستم و آماده شدم» چون به در سراى رسیدم، جماعتى از بزرگان را دیدم. سلام کردم و جواب دادند و خوش آمد گفتند و مرا به آن جایگاه که اکنون مسجد (مقدس جمکران) است آوردند».
چون نیک نگاه کردم، دیدم تختى نهاده و فرشى نیکو بر آن تخت گسترده و بالش‌هاى نیکو نهاده و جوانى سى‌ساله، بر روى تخت بر چهار بالش تکیه کرده و پیرمردى در مقابل او نشسته کتابى در دست گرفته بر آن جوان مى‌خواند. بیش از شصت مرد که برخى جامه سفید و برخى جامه سبز بر تن داشتند، برگرد او روى زمین نماز مى‌خواندند.
آن پیرمرد که حضرت خضر (علی نبینا و آله و علیه السلام) بود مرا نشاند و حضرت امام (علیه السلام) مرا به اسم خواند و فرمود: برو به حسن بن مسلم بگو: «تو چند سال است که این زمین را عمارت می‌کنى و ما خراب می‌کنیم. پنج سال زراعت کردى و امسال دیگر باره شروع کردی، عمارت می‌کنی، رخصت نیست که تو دیگر در این زمین زراعت کنی باید هرچه از این زمین منفعت برده‌ای برگردانی تا در این موضع مسجد بنا کنند».
به حسن بن مسلم بگو: «این جا، زمین شریفی است و حق تعالی این زمین را از زمین‌های دیگر برگزیده و شریف کرده است، تو آن را گرفته به زمین خود ملحق کرده‌ای! خداوند، دو پسر جوان از تو گرفت و هنوز هم متنبّه نشده‌ای!؟ اگر از این کار بر حذر نشوی، نقمت خداوند از ناحیه‌ای که گمان نمی‌بری بر تو فرو می‌ریزد».
حسن بن مثله عرض کرد: «سیّد و مولای من! مرا در این باره نشانی لازم است؛ زیرا مردم سخن مرا بدون نشانه و دلیل نمی‌پذیرند». امام (علیه السلام) فرمود: «تو برو رسالت خود را انجام بده، ما در این جا علامتی می‌گذاریم که گواه گفتار تو باشد. برو به نزد سیّد ابوالحسن و بگو تا برخیزد و بیاید و آن مرد را بیاورد و منفعت چند ساله را از او بگیرد و به دیگران دهد تا بنای مسجد بنهند و باقی وجوه را از رهق به ناحیه اردهال که ملک ما است بیاورد و مسجد را تمام کند و نصفِ رهق را بر این مسجد وقف کردیم که هرساله وجوه آن را بیاورند و صرف عمارت مسجد کنند.
مردم را بگو تا به این موضع رغبت کنند و عزیز بدارند و چهار رکعت نماز در این جا بگذارند: دو رکعت تحیّت مسجد، در هر رکعتی یک بار «سوره حمد» و هفت بار سوره «قل هو الله احد» (بخوانند) و تسبیح رکوع و سجود را هفت بار بگویند و دو رکعت نماز صاحب الزمان بگذارند، بر این نسق که در (هنگام خواندن سوره) حمد چون به «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» برسند آن را صد بار بگویند و بعد از آن فاتحه را تا آخر بخوانند. رکعت دوم را نیز به همین طریق انجام دهند. تسبیح رکوع و سجود را نیز هفت بار بگویند. هنگامی که نماز تمام شد، تهلیل (یعنی لا إله الاّ الله) بگویند و تسبیح فاطمه زهرا (علیها السلام) را بگویند. آن گاه سر بر سجده نهاده صد بار صلوات بر پیغمبر و آلش، صلوات الله علیهم بفرستند».
و این نقل، از لفظ مبارک امام (علیه السلام) است که فرمود: «فَمَنْ صلاّهما، فکأنّما صلّی فی البیت العتیق؛ هرکس، این دو رکعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویی در خانه کعبه آن را خوانده است.»
حسن بن مثله می‌گوید: «در دل خود گفتم که تو این جا را یک زمین عادی خیال می‌کنی، این جا مسجد حضرت صاحب الزمان (علیه السلام) است». پس آن حضرت به من اشاره کردند که برو! چون مقداری راه پیمودم، بار دیگر مرا صدا کردند و فرمودند: «در گلّه جعفر کاشانی چوپان بُزی است، باید آن بز را بخری. اگر مردم پولش را دادند با پول آن خریداری کن وگرنه پولش را خودت پرداخت کن. فردا شب آن بُز را بیاور و در این موضع ذبح کن. آن گاه روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارک رمضان، گوشت آن بُز را بر بیماران و کسانی که مرض صعب العلاج دارند انفاق کن که حق تعالی همه را شفا دهد.
آن بُز، ابلق است. موهای بسیار دارد. هفت نشان سفید و سیاه، هر یکی به اندازه یک درهم در دو طرف آن است که سه نشان در یک طرف و چهار نشان در طرف دیگر آن است». آن گاه به راه افتادم. یک بار دیگر مرا فرا خواند و فرمود: «هفت روز یا هفتاد روز ما در اینجاییم.»
نظر مراجع عظام تقلید و علما در خصوص مسجد مقدس جمکران:
آیت‌الله صافی گلپایگانی: ایمان و دین من آن‌جاست، برخی از بزرگان را دیده بودم که پای پیاده به جمکران می‌رفتند. اینجا پایگاه بسیار با عظمتی است که نشان می‌دهد رمز و حقیقتی در آن‌جا وجود دارد. این مسجد همواره مورد احترام بوده است و روز به روز هم به حسب ظاهر این احترام بیشتر می‌شود.
آیت‌الله مکارم شیرازی: این مسجد عظیم که برپاست نام امام زمان (عج) برروی آن است و عبادتی هم که برای آن وارد شده صد در صد توحیدی است که فرد صد مرتبه باید بگوید: «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین». روایت ساخت این مسجد هم در بیداری و نه در خواب به دستور امام بوده است که علمای بزرگ هم تأیید کرده‌اند. مسجد مقدس جمکران تریبون بزرگی است که می‌تواند گروهی را از فساد باز دارد و به اسلام و مکتب پیروان اهل بیت دعوت کند.
آیت‌الله نوری همدانی : جمکران پایگاهی است که امام زمان(عج) در آن معرفی می شود. علاوه بر تقدس این مکان، جایی لازم است که مردم در دوران غیبت، فرهنگ غیبت و امام زمان را درک کنند که مسجد جمکران به این موضوع شناخته شده است.
آیت الله یزدی: در روایت داریم به قم و اطراف آن بروید. یعنی در زمان مشکلات باید به قم و اطرافش رفت که مسجد جمکران یکی از این نواحی است. این مسجد به اشاره حضرت ساخته شد تا پایگاهی برای ارشاد مردم باشد. البته نماز هم یکی از راه‌های ارشاد مردم است.
