هفدهم اسفند سال 99 بعد از کش و قوس‌های فراوان، بالاخره لایحه رتبهبندی معلمان به تصویب هیأت وزیران رسید و 25 اسفند به مجلس شورای اسلامی رسید؛ موضوع رتبهبندی سال‌هاست که مطرح شده است اما هیچوقت نتوانست فرهنگیان را راضی نگه دارد. چرا که آنچه اجرا می‌شد، با رتبهبندی که قرار بود، شادابی و نشاط را برای معلمان به ارمغان بیاورد، فاصله داشت.
اما حالا خبرها حاکیست که قرار است این بار در لایحه رتبهبندی معلمان، اتفاقات دیگری بیفتد؛ البته تا این لایحه به مرحله اجرایی نرسد، نمی‌توان درباره‌اش قضاوت کرد. اما این پرسش مطرح است که در لایحه رتبهبندی معلمان چه چیزی آمده است و قرار است چه اتفاقی رخ دهد؟
لایحه رتبهبندی معلمان در اجرای جزء (۲) بند (الف) ماده ۶۳ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران - مصوب ۱۳۹۵- و به منظور ایجاد ساز و کار قانونی برای افزایش انگیزه شغلی، کسب و ارتقای صلاحیت‌های معلمی و همچنین متناسب سازی نظام پرداخت‌ها بر اساس شایستگی‌ها و نتایج عملکرد رقابتی معلمان تدوین شده است.
لایحه 10 ماده‌ای نظام رتبهبندی معلمان
ماده ۱- به منظور استقرار نظام پرداخت‌ها بر اساس تخصص، شایستگی‌ها و عملکرد رقابتی معلمان، توسعه مستمر و نظام‌مند صلاحیت‌های عمومی، تخصصی، حرفه‌ای و تربیتی و کیفیت عملکرد معلمان، تقویت انگیزه و رضایتمندی شغلی و ارتقای تعهد حرفه‌ای معلمان و تقویت هویت حرفه‌ای معلمان بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و نقشه جامع علمی کشور، نظام رتبهبندی معلمان مطابق مواد این قانون تعیین و اجرا می‌شود.
ماده ۲ - در این قانون، اصلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
۱- وزارت: وزارت آموزش و پرورش
۲- معلمان: مشمولان طرح طبقه‌بندی مشاغل معلمان کشور شامل آموزگار، دبیر، هنرآموز، مربی امور تربیتی، مشاور واحد آموزشی، مراقبت سلامت، مدیر و معاون شاغل در واحدهای آموزشی و تربیتی که صرفاً در مشاغل مذکور در واحدهای آموزشی و تربیتی اشتغال به خدمت دارند.
۳- شایستگی: صفات، ویژگی‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز برای توفیق در شغل یا عملکرد برتر شامل دانش، نگرش و مهارت.
۴- صلاحیت معلمی: مجموعه‌ای از شایستگی‌های ناظر بر جنبه‌های هویت فردی و حرفه‌ای (اخلاق و تعهد حرفه‌ای، دانش تخصصی، دانش و مهارت‌های تربیتی) که معلم باید در جهت درک شایسته موقعیت خود و دیگران و عمل برای بهبود مستمر آن کسب کند و برآیند صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای است.
۵ - صلاحیت عمومی (ویژگی‌های رفتاری): مجموعه‌ای از شایستگی‌های ناظر بر صفات و ویژگی‌های شخصیتی فرد شامل باورها، نگرش‌ها، اعتقادات و رفتار مبتنی بر نظام ارزشی، فرهنگی و اخلاقی جامعه و نظام آموزش و پرورش کشور که زمینه برای انجام کار متعهدانه آماده و پایبندی فرد را به ارزش‌ها، قوانین و مقررات آشکار می‌سازد. این دسته از صلاحیت‌ها مستقل از صلاحیت‌های عمومی بدو خدمت است و در طول خدمت مشمولین مورد سنجش قرار می گیرد.
۶- صلاحیت تخصصی: مجموعه‌ای از شایستگی‌های مرتبط با تسلط بر فرآیند و برآیند دانش تخصصی (موضوع تدریس)، دانش تربیتی و سایر حوزه‌های دانشی مرتبط با یاددهی-یادگیری، دستاوردها، خلاقیت و نوآوری‌های علمی مرتبط و توانایی تفکر علمی و انجام پژوهش در آن حیطه که فرد برای انجام مؤثر وظایف شغلی خود باید از آنها برخوردار باشد.
۷- صلاحیت حرفه‌ای: مجموعه‌ای از شایستگی‌های مرتبط با به‌کارگیری تلفیقی دانش، نگرش و مهارت‌های تخصصی و تربیتی در موقعیت آموزش و تربیتی.
۸- تجربه: توانمندی‌هایی که فرد در طول سال‌های خدمت و صرفاً در ارتباط با حرفه معلمی کسب کرده است.
۹- نظام رتبهبندی معلمان: مجموعه‌ای از اصول، قواعد و فرایندهایی که به منظور کسب اهداف مندرج در ماده (۱) در چارچوب این قانون طراحی و اجرا می‌شود.
۱۰- رتبه: سطحی از تجربیات، ویژگی‌ها و صفات، شایستگی‌ها و عملکردهای فردی و شغلی معلمان که بر مبنای نتایج ناشی از سنجش و ارزیابی تعیین می‌شود.
ماده ۳ - معلمان بر اساس تخصص، شایستگی‌ها و عملکرد رقابتی خود در رتبه‌های یک تا ۵ قرار می‌گیرند و شرایط کسب، ارتقاء، توقف و تنزل رتبه در آیین‌نامه اجرایی این قانون تعیین می‌شود.
ماده ۴- ورود به فرایند رتبهبندی معلمان با حداقل ۲ سال سابقه خدمت معلمی صورت گرفته و کسب رتبه‌های بالاتر مستلزم حداقل ۶ سال توقف در هر یک از رتبه‌ها و کسب سایر شرایط لازم تعیین شده در آیین‌نامه اجرایی این قانون خواهد بود.
تبصره ۱- حداقل سابقه خدمتی معلمی برای کسب رتبه‌های (۴) و (۵) به ترتیب (۲۰) و (۲۶) سال است.
تبصره ۲- تخصیص رتبه‌های پنجگانه به نحوی خواهد بود که با اجرای نظام رتبهبندی معلمان و احراز شرایط بر اساس ماده (۳) همواره حداقل ۳۰ درصد از معلمان مشمول در رتبه(۱)، حداقل ۲۵ درصد در رتبه (۲)، حداکثر ۲۰ درصد در رتبه (۳) و حداکثر ۱۵ درصد در رتبه ۴ و حداکثر ۱۰ درصد در رتبه (۵) قرار گیرند.
ماده ۵- فرایند بسته‌بندی برای معلمان که قبل از تصویب این قانون در استخدام آموزش و پرورش بوده‌اند و در واحدهای آموزشی اشتغال دارند، با حداقل (۲) سال سابقه خدمت در یک دوره زمانی حداکثر (۳) ساله بر مبنای اولویت امتیازات فضلی ناشی از نمره آزمون دانش تخصصی - تربیتی و سایر حوزه های دانشی مرتبط با یاددهی - یادگیری (دانش حرفه‌ای)، سنوات تجربه معلمی و مدرک تحصیلی انجام می‌شود و در صورت کسب حد نصاب (از سایر امتیازات) لازم برابر آیین‌نامه اجرایی بدواً در یکی از رتبه‌های (۱) تا (۳) قرار می‌گیرند.
تبصره - زمان توقف موضوع ماده (۴) برای مشمولان این ماده که در تاریخ تصویب این قانون در واحدهای آموزشی و تربیتی اشتغال داشته و دارای حداقل (۲) سال سابقه خدمت باشند، برای یک بار ارتقاء به رتبه بالاتر، (۴) سال تعیین می‌شود.
ماده ۶- شایستگی‌های مرتبط با هر یک از صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای به تفکیک رتبه و مصادیق رفتاری و معیارهای عملکردی و شیوه‌ها و ابزاهای سنجش و ارزیابی هر یک از آنها توسط وزارت تعیین و در شورای عالی آموزش و پرورش تصویب می‌شود.
ماده ۷- برای رتبه‌های موضوع این قانون، فوق‌العاده رتبهبندی در احکام کارگزینی معلمان تعیین می‌شود. فوق‌العاده مذکور درصدی از مجموع حقوق ثابت و فوق‌العاده‌های مستمر آنان است که به طور میانگین ۲۵ درصد بیشتر از میانگین حقوق و فوق العاده‌های مستمر مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری در نظر گرفته می‌شود. این فوق العاده به صورت مستمر و مشمول کسور بازنشستگی درصد های فوق‌العاده هر یک از بخش‌های موضوع این قانون در آیین‌نامه اجرایی تعیین خواهد شد.
تبصره - معلمانی که قبل از تصویب این قانون بازنشسته شده‌اند، مشمول این ماده نخواهند بود و مانند سایر کارمندان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، تابع احکام قانون مذکور خواهند بود.
ماده ۸ - معلمان شاغل در واحدهای غیر آموزشی و غیر تربیتی و شاغلان در پست‌های اداری مصوب مشمول این قانون نیستند.
ماده ۹- مراحل رتبهبندی از مرحله سنجش و ارزیابی صلاحیت‌های معلمی تا برقراری فوق‌العاده رتبهبندی متناسب با اعتبارات پیش‌بینی شده در لوایح بودجه سنواتی اجرا خواهد شد.
ماده ۱۰- آیین‌نامه اجرایی این قانون شامل ساختار اجرایی، نظام سنجش و ارزیابی، شرایط و ویژگی‌های هر رتبه و نحوه انجام کار و نظارت بر آن حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این قانون با پیشنهاد مشترک وزارت، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان اداری و استخدامی کشور به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
* از صاحبنظران حوزه آموزش و پرورش کشور و مخصوصاً تشکل‌های صنفی دعوت می‌کنیم
یکی از دغدغه‌های فرهنگیان این است که لایحه رتبهبندی معلمان هم نتواند پاسخگویی لازم را داشته باشد. علی سالاری یکی از فرهنگیان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: چند سال است که موضوع رتبهبندی را مطرح کردند اما آنچه ما می‌بینیم با آنچه که گفته می‌شود، فرق دارد. فقط در اذهان مردم، طوری نشان داده می‌شود که به فرهنگیان دوباره قرار است پولی بدهند.
وی ادامه داد: ما فرهنگیان تقاضا داریم که تا چیزی اجرایی نشده است، اعلام کنند؛ هنوز هیچ خبری از لایحه رتبهبندی معلمان نیست و فقط در دولت تصویب شده است. حالا تا این لایحه به قانون تبدیل شود و برایش آیین‌نامه نوشته شود، کلی زمان می‌برد، چرا باید این موضوع آنقدر در بوق و کرنا شود؟!
علی کریمی فیروزجایی عضو هیأت رئیسه مجلس و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار تعلیم و تربیت خبرگزاری فارس اظهار کرد: از صاحبنظران حوزه آموزش و پرورش کشور و مخصوصاً تشکل‌های صنفی دعوت خواهیم کرد تا نظراتشان را درباره رتبهبندی به ما بگویند.
وی با بیان اینکه معلمان دغدغه نداشته باشند و ما دغدغه‌های آنان را در این طرح خواهیم دید، گفت: امیدواریم بتوانیم آنچه هدف این طرح است یعنی پویایی و نشاط را در کلاس‌های درس بیش از پیش ایجاد کنیم.
به گزارش فارس کریمی فیروزجایی تصریح کرد: موضوع رتبهبندی را در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و در فراکسیون فرهنگیان مورد بررسی و تبادل نظر قرار می‌دهیم تا طرح پخته و قوی به صحن مجلس ببریم.
