سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، در همایش ملی پاندومی کرونا و پدافند غیرعامل که به صورت مجازی برگزار شد، ضمن تبریک فرارسیدن تولد حضرت زهرا (س) و دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی، با بیان اینکه در برآورد تهدیدات جهانی، تهدیدات زیستی در افق پنج ساله، اولویت‌های نخست را به خود اختصاص داده است، اظهار داشت: تجربه کرونا، نشان داد که تهدیدات زیستی چگونه می‌تواند، ارکان مختلف زندگی بشر را تحت تاثیر قرار دهد.
شواهدی از تقویت تهدید زیستی علیه جوامع
وی ادامه داد: آماده کردن واحدهای تهاجمی زیستی در ارتش‌های کشورهای سلطه‌گر، وجود آزمایشگاه‌های مدرن با ایمنی زیستی سطح 3 و 4، قابلیت ساخت سلاح های بیولوژیک در سراسر جهان بدون نظارت و کنترل بین المللی توسط قدرتها و انحصار در فناوری‌ها و دانش مدرن پدافند زیستی از جمله شواهدی است که اهمیت ارتقای مقوله پدافند زیستی را دوچندان می‌کند.
سردار جلالی با طرح این پرسش که چرا به پدافند زیستی نیاز داریم، توضیح داد: پدافند زیستی به جهت حفاظت از منابع ملی ما از جمله، جمعیت انسانی، حفاظت از منابع غذایی و منابع مادی و زیرساختی کشور در برابر تهدیدات زیستی ضروری است.
تهدیدات زیستی می‌تواند حاکمیت ملی کشورها را به مخاطره اندازد
وی ادامه داد: همچنین نیروهای مسلح ما به عنوان مرکز عمل کلی باید آماده پاسخگویی به تهدیدات و آلودگی زیستی باشند و بتوانند در هنگام ضرورت از مردم و استقلال کشور و زیرساختهای حیاتی کشور محافظت کنند.
به گفته سردار جلالی، نظام پدافند زیستی به ما کمک می‌کند تا به یک درک نخبگانی و عمومی نسبت به موضوع تداوم زندگی و حیات در شرایط وقوع تهدیدات زیستی دست یابیم.
تبیین ارکان نظام پدافند زیستی
وی وضعیت‌های نظام پدافند زیستی کشور را به بخش‌های پیش‌بینی، پیشگیری، پیش‌کنشگری، مقابله و رویارویی و وضعیت بازیابی و برگشت به حالت اول تقسیم بندی کرد و توضیح داد: پدافند زیستی می‌تواند در سطوح مختلف ملی، استانی و منطقه‌ای، محلی و نقطه‌ای وارد اقدام شود.
دستاوردهای پدافند غیرعامل در عرصه زیستی
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه، این سازمان گام‌های اساسی در زمینه استقرار نظام پدافند زیستی در کشور برداشته است، گفت: سازمان پدافند غیرعامل کشور ابتدا اقدامات خود را از تولید مفاهیم و ادبیات پدافند زیستی در بین نخبگان سیاسی و دفاعی از سال 89 و پس از تصویب سیاستهای کلی نظام در مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز کرد. تولید اقدامات، تلاش‌ها و پیگیری‌های سازمان پدافند غیرعامل کشور و ایجاد اجماع نخبگانی سبب شد تا ما در سال 92، سند ملی پدافند زیستی را نهایی و تصویب کنیم. این سند منجر به ترسیم نقشه راه عملیاتی پدافند زیستی در سطح ملی و استانی شده است.
برگزاری رزمایش مقابله با کرونا دوسال پیش از شیوع!
سردار جلالی ادامه داد: تعیین مرکز عمل کلی احتیاط پدافند زیستی در سازمان سپند وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، تهیه طرح‌های پدافند زیستی عملیاتی برای استانهای مرزی و آموزش، تمرین و تداوم آن با رزمایش‌های استانی از جمله اقداماتی است که با تصویب سند ملی پدافند زیستی، عملیاتی شد. برای نمونه در سال 96، یعنی دو سال قبل از شیوع ویروس کرونا، رزمایش پدافند زیستی را با سناریوی شیوع سویه ویروسی از خانواده کرونا در فرودگاه امام خمینی (ره) تمرین کردیم که نقاط ضعف و قوت آن احصا و مستندسازی اقدامات انجام شد.
استفاده از آزمایشگاه‌های سطح 3 تولید پدافند غیرعامل برای تولید واکسن ایرانی
وی همچنین ارتقای توان آزمایشگاهی کشور با تولید آزمایشگاه های سطح 3 ایمنی زیستی را مورد اشاره قرار داد و گفت: خوشبختانه دو آزمایشگاه ها توسط سازمان پدافند غیرعامل کشور و با همکاری مرکز سپند تولید شده است و در اختیار مراکز مهم کشور قرار گرفته است که در تولید واکسن بومی کرونا نیز این آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار گرفته اند.
ضرورت برطرف سازی ضعف‌های راهبردی نظام سلامت در مقابله با کرونا
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه در مقابله با کرونا از برخی ضعف‌های راهبردی رنج می‌بریم، تصریح کرد: واقعیت این است که کشور در مقابله با کرونا به ویژه در ماه‌های ابتدایی، از نبود یک برنامه راهبردی مقابله‌ای در سطح ملی و دستگاهی رنج می‌برد و در واقع بیشتر برنامه‌ها در زمینه مقابله با کرونا براساس آزمون و خطا انجام شد. همچنین با وجود اینکه نظام مرزبانی زیستی در سال 96، تصویب شده است اما ضعف در اجرای آن در بحران کرونا و عدم کنترل مسافران ورودی به کشور خود را نشان داد.
جلالی ادامه داد: ضعف عمده در نظام دیده‌بانی سلامت کشور در بخش‌های مختلف، عدم تجهیز و ساماندهی لایه تشخیصی و شبکه آزمایشگاهی کشور، ضعف در لایه پاسخ سریع به حوادث زیستی و بیماری‌ها، کم توجهی به رویکرد بهداشت محور و تهاجمی در ابتدای مرحله مقابله و بی‌توجهی و نفی رویکرد قرنطینه و محدودسازی (با وجود تایید سازمان بهداشت جهانی و اقداماتی که در کشورهایی مانند چین و اتحادیه اروپا در زمینه قرنطینه انجام شد) از مهمترین ضعف‌های راهبردی نظام سلامت ما در مقابله با کرونا بوده است که سبب شیوع بیشتر بیماری در کشور شد.
نقدهای سازنده پدافند غیرعامل به ستاد ملی راهگشا شد
وی با بیان اینکه ضعف ساختار ملی مقابله با کرونا در ابتدای بحران خود را در عدم تعیین وظایف دستگاه‌ها نشان داد، تصریح کرد: ما از ابتدا تاکید داشتیم ضعف ساختار فرماندهی و مدیریت مقابله با کرونا در سطح ملی از ابتدا مشهود بود که با راه اندازی قرارگاه عملیاتی مقابله با کرونا تا حدودی این ضعف برطرف شد و امروز مشاهده می‌کنیم که نتایج این تغییر رویه راهبردی سبب شده است آمار ابتلا به بیماری کرونا تا حد محسوسی کاهش یابد.
درس آموخته‌های بحران کرونا
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به اینکه در کنار تمام سختی‌ها و تلخی‌ها، کرونا درس آموخته‌های بسیاری نیز برای ما داشته است، تصریح کرد: حمایت بی‌دریغ رهبری معظم انقلاب از بخش سلامت که به افزایش انگیزه کادر درمان و رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم منجر شد یکی از مهمترین درس آموخته‌هاست. با تدبیر ایشان بود که بسیج نیروهای مسلح در قالب قرارگاه امام رضا (ع) شکل گرفت و به کمک بخش درمان شتافت.
وی ادامه داد: همچنین کرونا به ساختارسازی ملی، دستگاهی و استانی در قالب وظایف راهبردی در عرصه مقابله با تهدیدات زیستی انجامید. تجربه آموزش و آگاه‌سازی مردم برای مقابله با کرونا از طریق رسانه به ویژه رسانه ملی هم تجربه ارزنده‌ای بود که ارتقا سواد بهداشتی مردم را به دنبال داشت.
سردار جلالی همچنین استفاده از فناوری اطلاعات برای غربالگری مبتلایان به ویروس کرونا، توجه به ظرفیتهای دانش‌بنیان ملی در دارو و واکسن علیرغم کم مهری‌های اولیه و اجماع ملی، جلب اعتماد و تنویر افکار عمومی برای آرامش بخشی جامعه را از دیگر درس آموخته های مبارزه با کرونا عنوان کرد. این در حالیست که دشمنان ما رسما از کرونا به عنوان ابزاری برای فشار حداکثری به ملت ایران نام می‌بردند.
به گفته سردار جلالی، بسیج ملی در طرح شهید سلیمانی، مشخص شدن فرصت‌ها و تهدیدات شبکه‌های اجتماعی در مقابله با کرونا، سامان یافتن لجستیک ملی در تولید، تجهیز، تدارک و انبارش تجهیزات درمانی و دارویی بعد از آزمون و خطاهایی که در این حوزه انجام شد و سرانجام کار به دست اهل فن افتاد، از جمله دیگر تجارب گرانقدری است که از مبارزه با کرونا کسب شده است.
رهبری حکیم مقابله با کرونا را تبدیل به یک کارزار معنوی و ارزشی کردند
وی ادامه داد: یک اقدام ارزشمند دیگر، تزریق انرژی مثبت علمی و معنوی روحانیت به بدنه کادر درمان و مردم، در زمینه مقابله با کرونا بود که نقش بسیار زیادی در ارتقای روحیه جامعه در مقابله با این بیمار ایفا کرد.
به اعتقاد رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، حمایت و قدرشناسی مقام معظم رهبری و معنویت بخشی به اقدامات ایثارگرایانه پزشکان و پرستاران و اطلاق عنوان مدافعان سلامت به آنها و شهید محسوب کردن پرسنل کادر درمانی که در خط مقدم مبارزه با کرونا، جان خود را از دست دادند از جمله نقاط قوت و درس آموخته‌های بیماری کروناست که باید به آن پرداخت.
نیازمند بازمهندسی و بروزرسانی سامانه دیده‌بانی سلامت هستیم
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در بخش دیگری از اظهارات خود به ارائه چند پیشنهاد پرداخت و اظهار داشت: سامانه دیده‌بانی سلامت یا همان CDC سامانه‌ای است که در همه کشورهای دنیا برای رصد، پایش و تشخیص سریع بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد تا با واکنش سریع نسبت به بیماری، در نقطه اولیه بیماری را مهار کند که این نقش، بسیار مهم و حیاتی است. این در حالیست که سامانه دیده‌بانی سلامت در کشور ما به منظور ارتقای آمادگی مقابله با بحرانهای زیستی، نیازمند بازمهندسی و بروزرسانی است.
باید هر نوع تهدید زیستی را به‌صورت مستقل تشخیص دهیم
وی ادامه داد: سامانه‌های آزمایشگاهی و تشخیصی ما باید از نظر نیروی انسانی و دانش، روزآمد و ساماندهی شود. ما باید قادر باشیم هر نوع تهدید زیستی را به‌صورت مستقل تشخیص دهیم. باید به این نکته توجه داشت که این آزمایشگاه‌ها باید به صورت توزیع شده در سراسر کشور قرار بگیرند و اینکه تنها در تهران مستقر شوند خاصیت چندانی ندارد.
خط مقدم مقابله با کرونا نباید ICU باشد
سردار جلالی با بیان اینکه نظام درمان ما باید به یک نظام توزیع شده سلسله مراتبی تبدیل شود تا در صورت بروز یک پاندمی ملی قابلیت پاسخگویی به نیازها را دارا باشد، تصریح کرد: اینکه ما درمان را تنها در ICU یا بیمارستان‌های تخصصی برنامه‌ریزی کنیم کار درستی نیست. ما می‌توانیم هم از مدل‌های درمان منزل‌محور و قرنطیه‌های اشتراکی (برای کسانی که امکان قرنطینه در منزل را ندارند) و بعد بیمارستان‌های عمومی، بیمارستان‌های تخصصی استفاده کنیم و در درجه آخر به سراغ ICU برویم.
به گفته وی با وجود تمام تلاش‌ها و زحمات متولان نظام سلامت، ما در حوزه دارو، واکسن، پروتکل‌های درمانی و آموزش دچار برخی ضعف ها هستیم که این نظامات نیازمند بازنگری است.
ساختار فرماندهی پدافند زیستی در مقیاس ملی نیازمند اصلاح است
سردار جلالی با بیان اینکه ساختار فرماندهی پدافند زیستی در مقیاس ملی نیازمند نهادینه‌سازی و اصلاح است، متذکر شد: نباید نسبت به ساختار فرماندهی، فضای مبهمی حاکم باشد. در این شرایط، وظایف سایر نهادها نیز مشخص نخواهد بود.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه در حوزه بسیج منابع انسانی و هم افزایی آن با سایر نظامات، لازم است که یک لایه نیروی انسانی احتیاط را برای مواقع ضروری مانند پاندمی، برای پدافند زیستی کشور ساماندهی کنیم، تصریح کرد: این اقدام، فشار روی کادر درمانی را تا حد زیادی کم خواهد کرد و به آنها فرصت بازیابی و تجدید قوا خواهد داد.
لزوم اصلاح نحوه بکارگیری ظرفیتهای نیروهای مسلح در مقابله با تهدیدات زیستی
به گفته سردار جلالی، نحوه بهره‌برداری مفید و بهینه از ظرفیتهای نیروهای مسلح در فاز مقابله با تهدیدات زیستی به ویژه در بحران کرونا نیازمند روزآمد شدن است.
وی توضیح داد: این کار غلطی است که نیروهای مسلح با آن ظرفیت عظیم پای کار بیایند اما نظام بهداشت و درمان ما نتواند به درستی از ظرفیت آنها استفاده کند.
وی با اشاره به اینکه نقش بی‌بدیل رسانه در نهادینه‌سازی آموزش عمومی مردم و تغییر رفتار بهداشتی آنان باید در ذات رسانه به ویژه رسانه ملی گنجانده شود تصریح کرد: باید در برنامه‌های سالانه رسانه، توجه به چنین مباحثی به صورت جدی دنبال شود تا جامعه، آموزش‌پذیر شود.
نظام تولید واکسن کشور باید به روزرسانی و تقویت شود
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور متذکر شد: نگاه ما به سازوکار تولید دارو واکسن، باید به عنوان نظام دفاعی در حوزه پدافند زیستی مورد توجه قرار گیرد و ضمن آنکه از همه ظرفیتهای بخش خصوصی استفاده می‌شود، یک نگاه حاکمیتی به آن مبذول شود. باید در کنار سازوکار تولید و نگهداری و ذخیره راهبردی مواد غذایی، چادر، کانکس و ...، اقلام بهداشتی را هم به صورت ذخیره داشته باشیم که در صورت بروز پاندمی دچار کمبود تجهیزات بهداشتی نشویم.
وی تصریح کرد: نظام تولید دارو و واکسن را باید طوری تنظیم کنیم که بتوانیم در هنگام پاندمی هم از نظر ذخایر، مواد اولیه و دانش، مستقل و خودکفا عمل کنیم. نگاه ما به این حوزه باید ملی و حاکمیتی باشد و نظام تولید واکسن کشور باید به روزرسانی و تقویت شود.
