آیا تصرف عدوانی همان خلع ید است؟
دعوای حقوقی تصرف عدوانی با خلع ید یکی نیست. این دو شاید به ظاهر شبیه به هم باشند اما از نظر حقوقی فرق دارند و شیوه رسیدگی به هر یک از آن‌ها متفاوت است.
در شکایت‌های تصرف عدوانی به طور معمول مالکیت ملک اهمیت چندانی ندارد. بلکه دادگاه با بررسی سابقه تصرف هر یک از طرفین پرونده نسبت به صدور حکم اقدام می‌کند. بنابراین همین که ثابت شود آن ملک پیش از خوانده در تصرف خواهان بوده، حکم به نفع خواهان صادر می‌شود و او پیروز دادگاه است.
این در حالی است که در دعوای خلع ید هیچ سند قانونی یا قراردادی بین طرفین وجود ندارد. یعنی ملک برای مدتی در اجاره بوده اما حالا صاحب ملک خواهان تخلیه مستاجر شده است. وقتی مستاجر حاضر به تخلیه نشود، ملک غصب شده حساب می‌شود و مالک یا نماینده او می‌تواند نسبت به شکایت و طرح دعوای خلع ید اقدام کند.
انواع تصرف عدوانی
تصرف عدوانی شامل دو نوع دعوای حقوقی می‌شود: کیفری و حقوقی.
تصرف عدوانی کیفری در صورتی است که به دادگاه ثابت شود شخص با آگاهی از اینکه مال به دیگری تعلق دارد آن را تصرف کرده باشد. در این صورت شخص مجرم شناخته شده و تصرف عدوانی کیفری است. تصرف عدوانی کیفری بین یک ماه تا یک سال هم حبس دارد.
اما در تصرف عدوانی حقوقی نیازی به بررسی مالکیت‌های قبلی نیست. در این نوع دعوای حقوقی کافی است به قاضی ثابت شود که شخص بدون اطلاع و آگاهی مال را تصرف کرده. در واقع در این نوع پرونده‌ها معمولاً شکایتی صورت نمی‌گیرد و کار با طرح دادخواست انجام می‌شود.
تصرف عدوانی چه شرایطی دارد؟
همان‌طور که در وب سایت ره جویان عدالت (https://rahjooyan.org/) ذکر شده، تصرف عدوانی با خلع ید شباهت‌هایی دارد. بنابراین برای آنکه یک دعوی حقوقی به عنوان تصرف عدوانی ثابت شود، به چند بخش مهم نیاز دارد. این موارد به نوعی بخش‌های تشکیل دهنده یک پرونده تصرف عدوانی هستند.
در موارد تصرف عدوانی باید ثابت شود که یک مالکیت بر روی ملک وجود داشته است. این مورد را به طور معمول نمی‌شود با سند خود ملک مشخص کرد. بلکه به نشانه‌هایی که از مالکیت بر جا مانده است اکتفا می‌کنند. به طور مثال اینکه زمین دیوارکشی شده و یا در صورت کشاورزی بودن، شخم زده شده باشد. با مدارکی شبیه به این‌ها می‌شود مالکیت قبلی را ثابت کرد و به دادگاه هم ثابت می‌شود که نوع مالکیت شخص خوانده، تصرف عدوانی است.
اما در مواردی که بخش‌هایی از تصرف ملک مثل مورد بالا قابل مشاهده نباشد، می‌توان به اسناد و مدارک قانونی اعتماد کرد.
بعد از آنکه موضوع برای دادگاه شفاف شد، قاضی حکم رفع تصرف عدوانی را صادر می‌کند. برای صدور این حکم باید سابقه تصرف ملک احراز شده باشد و همچنین آگاهانه یا ناآگاهانه بودن شخص خوانده از تصرف هم به دادگاه ثابت شود. با مجموع این مشاهدات است که دادگاه حکم نهایی را صادر می‌کند.
مجازات تصرف عدوانی چیست؟
در بین انواع تصرف عدوانی، فقط تصرف عدوانی کیفری شامل مجازات می‌شود. این مجازات که در صورت اثبات جرم (یعنی آگاهانه بودن تصرف توسط شخص خوانده) به عمل می‌رسد، می‌تواند از یک ماه تا یک سال حبس باشد.
در مواردی که خوانده بعد از اعلام حکم تصرف عدوانی همچنان به این عمل ادامه دهد، مطابق ماده ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی، تشدید مجازات صورت می‌گیرد. یعنی قاضی می‌تواند از شش ماه تا دو سال حبس برای مجرم صادر کند.
وکیل تصرف عدوانی چه کاری انجام می‌دهد؟
اگر وکیل سابقه وکالت پرونده‌های تصرف عدوانی را داشته باشد می‌تواند به راحتی و در زمانی کوتاه، مدارک لازم جهت رفع تصرف عدوانی را جمع‌آوری کند. در این پرونده‌ها آگاه بودن وکیل از وضعیت و سوابق ملک، و همچنین مواد قانونی بسیار مهم است و در نتیجه نهایی تاثیر می‌گذارد.
