بیش از ۹ماه از شیوع کرونا و ۲ ماه از آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ می‌گذرد و همچنان کمبود لوازم هوشمند موردنیاز آموزش مانند تبلت، موبایل، تلفن همراه و حتی اینترنت در برخی مناطق، مسئله اصلی و ابتدایی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنهاست. در برخی مناطق ایران، دانش آموزان در خانواده‌های کم برخوردار، مجبور هستند ساعتی گوشی موبایل و تبلیت اجاره کنند تا بتوانند آنلاین تحصیل کنند.
فهمیه طباطبایی در گزارشی در روزنامه همشهری خبر داده است که در یکی از مناطق خوزستان، ساعتی 15 هزار تومان، تبلت برای تحصیل آنلاین اجاره داده می شود.
در این گزارش آمده است: سجاد، دانش‌آموز پایه چهارم ابتدایی سردشت خوزستان نه لپ‌تاپ دارد، نه تبلت و نه گوشی همراهی که بتواند در کلاس‌های مدرسه‌اش شرکت کند. او بعد از کلی فکر و تلاش برای پیدا کردن راه‌حلی برای درس خواندن، به این نقطه رسیده که برود و با پسر همسایه صحبت کند و از او بخواهد در هفته 3تا 4ساعت تبلتش را به او اجاره دهد تا بتواند کلاس‌هایش را آفلاین ببیند. او حالا یکشنبه‌ها، سه‌شنبه‌ها و پنجشنبه‌ها با 15هزار تومان اسکناس می‌رود دم در خانه همسایه و به ازای این پول هر بار یک ساعت اجازه پیدا می‌کند آخرین درس‌هایی که معلم داده را ببیند و جزوه و تکلیفش را بنویسد. پدر سجاد، کارگر روزمزد است و بعضی روزها همین 15هزار تومان را ندارد تا به او بدهد.
بیش از 9ماه از شیوع کرونا و 2ماه از آغاز سال تحصیلی 1400-1399 می‌گذرد و همچنان کمبود لوازم هوشمند موردنیاز آموزش مانند تبلت، موبایل، تلفن همراه و حتی اینترنت در برخی مناطق، مسئله اصلی و ابتدایی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنهاست؛ مسئله‌ای که وزیر آموزش و پرورش اواسط مرداد امسال با ارائه آمار 3میلیون و 225هزار دانش‌آموز بدون دسترسی به امکانات هوشمند آموزشی به آن رسمیت بخشید و از آن به‌عنوان یک معضل بزرگ یاد کرد. وزارت آموزش و پرورش حتی یک پویش ملی برای تهیه این لوازم به راه انداخت و از نیکوکاران خواست در این مسیر، آنها را همراهی کنند، اما نه‌تنها پویش به راه نیفتاد، بلکه حالا خبری از بهبود وضعیت دانش‌آموزان به‌خصوص در استان‌های محروم کشور هم به گوش نمی‌رسد.
البته که این بحران به چند استان یا تعدادی مدرسه و دانش‌آموز محدود نمی‌شود و از قلب تهران تا چهارمحال و بختیاری، لرستان، کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، بندرعباس، گیلان، مازندران و گلستان امتداد دارد. حتی آنها وعده ساخت و توزیع تبلت دانش آموزی را مطرح کردند اما این وعده هنوز عملیاتی نشده است و در حد یک پیشنهاد باقی مانده.
وزیر ارتباطات بیست و هفتم مهر ماه در این باره گفته است: از شرکت‌های داخلی حمایت کردیم و آنها در چند ماه آینده می‌توانند تبلت ارزان قیمت تولید کنند و در اختیار دانش آموزان قرار دهند. وزارت آموزش و پرورش به‌عنوان متولی اصلی آموزش رایگان در کشور، بعد از اعلام دیرهنگام آمار دانش‌آموزان محروم از امکانات آموزش آنلاین و راه‌اندازی یک پویش، یکباره در این‌باره سکوت مطلق کرد و از مردم و خیران خواست در این زمینه ورود کنند.
فضای مجازی از شروع سال تحصیلی پر شد از هشتگ پویش‌ها، گلریزان، جشنواره و... برای خرید لوازم موردنیاز دانش‌آموزان و دانشجویان. خیریه‌های بزرگ هم امسال تمرکزشان را گذاشتند روی تهیه این ابزار هوشمند که به‌دلیل افزایش نرخ دلار، روزبه‌روز گران‌تر و غیرقابل دسترس‌تر می‌شود. برخی نهادهای مردمی از شهروندان خواستند که گوشی‌ها یا رایانه‌های دست دوم خود را به‌دست آنها برسانند تا بعد از تعمیر در اختیار دانش‌آموزان نیازمند قرار بگیرد و تا به امروز این نوع فعالیت‌ها ادامه دارد و هر روز ابعاد گسترده‌تری هم به‌خود می‌گیرد.
حسین فلاحی، معلم و کارشناس آموزشی در این‌باره به همشهری گفت: «مسئولان وزارت آموزش و پرورش بیش از 7ماه فرصت داشتند که برای این بحران فکری بکنند و برنامه بریزند، اما در دقیقه‌های آخر تصمیم گرفتند که یک آمار کلی از کمبودها ارائه بدهند.» وی با انتقاد از انفعال وزارت آموزش و پرورش در بحران پیش‌آمده تحت‌تأثیر اپیدمی کرونا گفت: «حتی مسئولان این وزارتخانه آمار تفکیک‌شده و جزئی از دانش‌آموزان نیازمند و مدارس آنها در اختیار نیکوکاران قرار نداده‌اند تا توزیع درست و منطقی صورت گیرد. در این موضوع هم مثل سیل یا زلزله که کمک‌ها به‌دست عده‌ای رسید و تعداد زیادی محروم ماندند، عمل می‌شود؛ چون نقشه راه درستی در دست نهادهای مردمی نیست.»
آموزش و پرورش نقشه راه را به خیرین نشان نداد
درباره اینکه دانش‌آموزان در مناطق مختلف کشور چه میزان کمک‌های مردمی دریافت کرده‌اند، گزارش کامل و دقیقی از میزان کمک‌های مردمی در این حوزه وجود ندارد؛ چراکه این کمک‌ها پراکنده و موردی از سوی نهادهای مردمی، خیریه‌ها و حتی چهره‌های مطرح فضای مجازی صورت گرفته و هیچ‌گونه ارزیابی و نظارتی روی آنها نیست. شادی توانا، مددکار و فعال حوزه کودکان در این‌باره می‌گوید: «نیکوکاران مجبور شدند به‌صورت خودجوش و بدون هیچ نقشه راهی اقدام به تهیه گوشی موبایل، تبلت و لپ‌تاپ کنند و آنها را به دانش‌آموزانی که به‌زعم خودشان نیازمند بودند، برسانند؛ درحالی‌که نیاز هر گروه دانش‌آموزی با دیگری متفاوت است؛ مثلا نوجوانان در مقطع متوسطه اول نیازهایشان با کودکان در دوره ابتدایی یا هنرستانی‌ها با دانش‌آموزان رشته‌های نظری فرق می‌کند. از سویی امکانات براساس سلیقه و شنیده‌ها توزیع شد و نه براساس نیازسنجی دقیقی که باید از طریق مدیران مدارس و معلمان صورت می‌گرفت؛ مثلا اگر یکی از فعالان مدنی در منطقه دسترسی به شبکه‌های مجازی داشت و در این‌باره نوشت و ویدئو و عکس منتشر کرد، توانست بخش زیادی از کمک‌های مردمی را جذب کند؛ درحالی‌که بسیاری از دانش‌آموزان در روستاهای کوچک و دورافتاده از این امکانات محروم ماندند.»
افت تحصیلی، ترک تحصیل و حتی ازدواج دختران
روند افزایش افت تحصیلی دانش‌آموزان یا ترک تحصیل آنها در برخی استان‌ها چندین سال است که به واسطه شرایط اقتصادی نامساعد و همچنین کیفیت پایین آموزش در مدارس دولتی آغاز شده است، اما کرونا به این شرایط دامن زده و باعث شده این روند سرعت بیشتری به‌خود بگیرد. اعضای کمیته آموزش جمعیت امام علی(ع) یکی از گروه‌هایی هستند که سال‌هاست در زمینه بهبود وضعیت تحصیلی کودکان در مناطق محروم و حاشیه‌ای فعالیت می‌کنند. آنها حالا نسبت به این معضل هشدار داده و حتی عنوان کرده‌اند در برخی از مناطق تحت پوشش آنها، ازدواج کودکان دختر شدت بالاتری گرفته است.
مریم سوداگری، عضو کمیته آموزش جمعیت امام علی با ارائه گزارش آماری از وضعیت تحصیل دانش‌آموزان مناطق حاشیه‌ای از اسفند سال گذشته تا‌کنون گفت: «ناتوانی خانواده‌ها در پرداخت هزینه گوشی هوشمند و اینترنت، ضعف پایه تحصیلی به‌دلیل ارائه آموزش بی‌کیفیت در پایه تحصیلی پایین‌تر، عدم‌همکاری برخی از مدارس در ثبت‌نام کودکانی که دسترسی به ابزار هوشمند ندارند و ناتوانی خانواده‌ها در پرداخت شهریه مدارس دولتی که از 50هزار تومان شروع و تا 500هزار تومان اعلام شده، نداشتن اوراق هویتی مانند شناسنامه و پاسپورت و ارائه نکردن برگه حمایت تحصیلی از سوی مدارس باعث شده بسیاری از دانش‌آموزان در این مناطق از تحصیل باز بمانند.»
وی افزود: «کودکان و نوجوانان تحت پوشش جمعیت امام علی در سال‌های تحصیلی قبل هم با مشکلات جدی روبه‌رو بودند؛ مثل اینکه معلمان و مدیران درک درستی از شرایط زندگی آنها نداشتند و خواسته‌هایی را مطرح می‌کردند که در توان آنها نبود، اما کرونا این مشکلات را چند برابر کرده است؛ به‌طور مثال بررسی‌های ما نشان می‌دهد که 3ماهه پایان سال تحصیلی گذشته، مسئولان مدارس کمترین پیگیری آموزشی را برای این کودکان داشتند و درنهایت هم بدون هیچ‌گونه ارزیابی دقیقی به آنها نمره قبولی داده‌اند؛ درحالی‌که دانش‌آموز موارد درسی را اصلا یاد نگرفته و قطعا در سال تحصیلی آینده دچار افت تحصیلی و در ادامه ترک تحصیل می‌شود.» سوداگری توضیح داد: «در سال تحصیلی جدید، بسیاری از دانش‌آموزان مستعد در این مناطق به‌دلیل نبود امکانات آموزش از راه دور تحت فشار و استرس هستند و آینده خود را در خطر می‌بینند. ما حالا بیشتر از اینکه نگران آسیب تحصیلی کودکان خود باشیم، نگران وضعیت روحی و روانی آنها درصورت ادامه‌دار شدن این شیوه آموزش هستیم.
به‌رغم ارائه گزارش‌های متعدد از سوی نهادهای مردمی و فعالان آموزشی در سراسر کشور مبنی بر وضعیت بد تحصیلی بیش از 5میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور و ارائه آمار افت تحصیلی آنها، مسئولان آموزش و پرورش ترجیح داده‌اند فقط درباره دسترسی شبکه شاد و افزایش ظرفیت‌های آن صحبت کنند؛ درحالی‌که پیامدهای ناشی از شیوع ویروس کرونا چشم‌انداز بازگشت این دانش‌آموزان به مدارس را تیره و تار کرده است.»
