ظاهرا موضوع توزیع محتوا در شبکه نمایش خانگی موضوع کِش داری است که تبدیل به استخوان لای زخم شده. نه متولی برای اصلاح آن وجود دارد و نه کسی مسئولیت آنچه منتشر می شود را برعهده می گیرد.
قبلا در گزارش هایی به موضوع ابتذال در سریال های تولید ایران که از طریق وی او دی ها پخش می شوند، پرداخته ایم، اما حالا به موضوع دیگری رسیده ایم و آن پخش سریال های ترکیه ای است که مدتی است از طریق پلتفرم ها به نمایش در می آیند.این موضوعی است که از چشم مخاطبان خبرگزاری فارس نیز دورنمانده و در مطالبات گوناگونی که در سامانه فارس من ثبت کرده اند، خواسته اند تا به این موضوع رسیدگی شود.
**اشکال کار کجاست؟
چند سال پیش که تازه پخش سریال های ترکیه ای باب شده بود و شبکه های ماهواره ای آنها را به روی آنتن می بردند، دیدیم که محتوای بیشتر آنها تشکیل شده از روابط متعدد عشقی، خیانت و ابتذال با تعداد قسمت های طولانی. حالا همین سریال ها که اگر قبلا با دوبله بسیار ضعیف از ماهواره پخش می شدند، امروز در وی او دی ها قابل دسترس هستند و همزمان با توزیع جهانی در ایران هم به نمایش درمی آیند و اتفاقا اکثر آنها هم با دوبله اختصاصی که در داخل ایران صورت گرفته توزیع می شوند.
نکته قابل توجه در سریال های ترکیه ای این است که با توجه به محتوای نامناسب این آثار، بیشتر آنها با حداقل سانسور توزیع می شوند. البته یکی از پلتفرم ها رده سنی 17 سال را روی این آثار چسبانده که متعلق به صحنه های خشن نیست و بیشتر به دلیل روابط و صحنه های نامتعارفی است که مخاطب در این آثار آنها را می بیند.
**سریال هایی که در خود ترکیه عامل طلاق هستند
جالب اینجاست که دویچه وله اخیرا در گزارشی به موضوع افزایش طلاق زنان ترکیه ای اشاره کرده و در آن آورده است که شهروندان محافظه‌کار شهرهای کوچک و روستاهای ترکیه انبوه سریال‌های تلویزیونی را یکی از عوامل بدآموزی می‌دانند؛ سریال‌هایی که عصرها مردم را پای تلویزیون‌ها میخکوب می‌کنند.
سریال‌های تلویزیونی ترکیه نیز چون سریال‌های دیگر نقاط جهان از جمله به عشق می‌پردازند و ارتباط های غیرمجاز عاشقانه و مشکلات خانوادگی.
عبدالکریم بهادیر، پرفسور رشته الهیات، بر این نظر است که همین سریال‌های بی‌پروا هستند که سبب پاشیدگی زندگی خانوادگی بسیاری می‌شوند. او در مصاحبه با خبرنگار یک روزنامه می‌گوید: وقتی هنرپیشه‌ای در یک سریال تلویزیونی موضوعی غیراخلاقی را به صورت آزاد انجام می‌دهد، این امر الگویی می‌شود برای بینندگان سریال‌ها.
عبدالکریم بهادیر نتیجه می‌گیرد که این سریال‌ها برای شهروندان ترکیه بد است و سبب ویران شدن ساختار خانواده در جامعه ترکیه می‌شود، زیرا بینندگان این سریال‌ها با خود می‌گویند: وقتی قهرمان سریال حق انجام این کار غیراخلاقی را دارد، من هم باید همین حق را داشته باشم.
**از بابیل و کلاغ تا پرتره زیبا و عشق اجاره ای!
از جمله سریال هایی که این روزها همزمان با پخش در ترکیه، در ایران هم توزیع می شود، «بابیل» است. بابیل داستان یک مرد شکست خورده را تصویر می کند که به دلیل ابتلای پسرش به یک بیماری خاص وارد دنیای مافیاهای خطرناک شده است. اما اصل ماجرا این است که شخصیت اصلی داستان در مسیر کاری خود با نامزد قبلی اش روبه‌رو می‌شود و این سرآغاز داستان‌های رمانتیک و فلاش‌بک‌هایی است که درباره رابطه آنها زده می‌شود.
روابط کاری و جنسی خلافکاران، بدنه اصلی قصه را تشکیل می‌دهد. سریال بابیل جزو مجموعه‌های پربیننده شبکه استار تی‌وی ترکیه است که هنوز چند قسمت از آن بیشتر منتشر نشده و همزمان در حال ارائه است.
«کلاغ» هم قصه پلیسی است که در گذشته پیشنهاد رشوه را از یک باند خلافکار نمی‌پذیرد و به همین خاطر زندگی خانوادگی‌اش از هم می‌پاشد. حالا پس از سال‌ها پسرش در پی انتقام است. او تنها راه را نزدیک‌شدن به دختر رییس آن باند خلافکار می‌بیند و بدین‌ترتیب قصه عشقی سریال آغاز می‌شود. ترکیبی از داستان‌های عاشقانه، خیانت، خلافکاری و... را در این سریال می‌بینیم؛ مجموعه‌ای که شبیه تمام سریال‌های دیگر ترکی است.
سریال های دیگری نظیر دختر سفیر، خانه من، عشق سیاه و سفید، پرتره زیبا، عشق اجاره ای، حلقه، داستان ما، قهرمان، داستان سه خواهر، گرگ، نفوذی، اسب وحشی و ... هم از جمله همین آثار به شمار می روند.
**هدایت: ابتذال یکی از راه های جذب مخاطب است
اما در رابطه با ابتذال سریال های ترکیه ای، حسن هدایت کارگردان پیشکسوت سینما و تلویزیون که مخاطبان هنوز سریال «کارآگاه علوی» او را به خاطر دارند، در این باره می گوید: با وجود اینکه سریال‌های ترکیه‌ای امروز پرمخاطب هستند و به یک موفقیت بزرگ در عرصه سریال‌سازی رسیده‌اند باید گفت که سریال‌های این کشور واقعاً مبتذل هستند و اتفاقاً یکی از دلایل موفقیتشان همین ویژگی است.
او معتقد است: اگر ابتذال را در ساختار و محتوا از هم جدا کنیم باید این نکته را در نظر داشته باشیم که به لحاظ ساخت، آثار ترکیه‌ای در فضایی حرفه‌ای ساخته می‌شوند اما حرفی که در آثارشان وجود دارد مبتذل است و معمولاً به عادت‌های مخاطب لنگر انداخته و آنچه را که او می‌خواهد ارائه می‌دهند. مخاطبان دنیا خطی‌نگر هستند و به قصه‌هایی عادت دارند که نیاز به تفکر چندانی نداشته باشد و از طرفی طولانی شدن این قصه‌ها باعث می‌شود مخاطب با کاراکترها همراه شده و به آنها عادت می‌کند.
وی تاکید کرد: کشورهایی چون کلمبیا و برزیل در ابتدا این سنت را در سیاست سریال‌سازی خود مدنظر قرار دادند و سریال‌هایی طولانی بالغ بر 600 قسمت ساختند. ترکیه نیز این سیاست را مدنظر قرار داد و سریال‌های طولانی بسیاری ساخت اما باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که ترکیه در کشورهای اروپایی و آمریکایی مخاطب چندانی ندارد و بیشتر بازار او در کشورهای عرب‌زبان، آفریقایی و شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی است.
این کارگردان خاطرنشان کرد: شاید آمار فروش سریال‌های ترکیه‌ای بالا باشد اما مخاطبان آن محدوده جغرافیایی وسیعی را در بر نمی‌گرد و در محدوده کوچکی که مطرح کردم فروش بالای خود را دارند. این میزان مخاطب در این محدوده جغرافیایی نشان از این دارد که آثار ترکیه‌ای چندان جهانشمول نیستندن و دلیل موفقیتشان نسبت به آثار ایرانی همان امکاناتی است که به دلیل عدم ممیزی از آن برخوردارند و ما در ایران این امکانات را نداریم.
کارگردان مجموعه تلویزیونی «کارآگاه علوی» تصریح کرد: بسیاری از سریال‌های شبکه نمایش خانگی ما هم تقلیدهایی ناشیانه از سریال‌های ترکیه‌ای است که می‌بینیم در جلب نظر مخاطب نیز موفق هستند اما اگر تلویزیون در برابر ممیزی‌ها یک مقدار انعطاف‌پذیرتر باشد و یک مدیریت درست در آن حاکم باشد می‌تواند مخاطبان بیشتری نسبت به شبکه نمایش خانگی داشته باشد اما از آنجا که اینگونه نیست نمی‌توان انتظار چندانی از تلویزیون برای جلب نظر مخاطب داشته باشیم.
**بالاخره نظارت با کجاست؟
همان طور که در ابتدای مطلب هم عنوان شد، موضوع ارائه مجوز به بسترهای اینترنتی کلاف سردرگمی شده که هیچکس نمی تواند آن را باز کند. اگر در تولید آثار داخلی، مجوزها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه می شود و ساترا نیز مسئول نظارت پسا انتشار را برعهده دارد، در موضوع سریال های خارجی این موضوع کاملا گنگ است و مشخص نیست پلتفرم ها سریال ها را با مجوز کجا انتخاب می کنند و با چه مجوزی سانسورها اعمال می شود و همچنین با نظارت کجا این آثار دوبله می شوند.
در همین رابطه با «مهدی الفخانی» معاون پایش و نظارت سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر نیز گفت و گویی داشته ایم.
**الفخانی: رتبه بندی محتواها در دستور کار است
الفخانی در پاسخ به این سوال که نظارت بر محتوای وی او دی ها چگونه صورت می گیرد؟، گفت: مقررات محتوایی چند دسته دارد. یکی قوانین است. یعنی آنهایی که تعیین مصادیق به عنوان قوانین مجرمانه اعلام کرده و جای آن هم جای دیگری است و ما با آنها برخورد نمی کنیم. قوه قضاییه و دادستانی با آنها برخورد می کند اما قطعا جزو مقررات بالا دستی ما حساب می شود. یکسری مقرراتی برای ساترا مهم است برای مثال مقررات اقشار آسیب پذیر و ما می گوییم این محتوا مناسب کودک نیست و این مقررات جزو قوانین مجرمانه و خط قرمز نیست، اما رسانه هایی که تحت نظر ساترا مجوز ساترا گرفتند ساترا می کوید شما باید اینها را رعایت کنید و اقشار آسیب پذیر باید از این محتوا حفاظت شوند.
الفخانی همچنین درباره مصادیق تخلف توضیح داد: تخلف یک موقع است می گوییم نقض مقررات اتفاق افتاده است که طرف حسابش ساترا نیست و طرف حسابش دادستانی است و موقعی هم تخلف اتفاق می افتد. برای مثال می گویند مقررات ساترا این بوده شما از این مقررات عدول کردید. ما می آییم آنها را رتبه بندی و درجه بندی کرده و از امکاناتی که در اختیارشان گذاشتیم کم می کنیم و فرض بفرمائید تسهیلات تبلیغات به آنها می دهیم و طبیعی است رسانه هایی که در محتوای ارزشی کار می کنند آنها را به مردم معرفی می کنیم و می گوییم اگر می خواهید فرزندتان از محتوای خوب بهره مند شود این رسانه های مورد تائید هستند.
وی ادامه داد: طبیعی است رسانه هایی که از مقررات ما تخلف می کنند دیگر به آنها امکانات و تبلیغات و تسهیلات نمی دهیم یا کمتر می دهیم و دیرتر می دهیم و آنهایی که بر اساس مقررات ما پیش می روند را در اولویت قرار می دهیم. اینها سوای این قوانین را رعایت نکردن است و اگر کسی قوانین را رعایت نکند می رود به سمت دادستانی و اگر کسی از مقررات ساترا تخلف کند این اتفاق ها برایش می افتد. نقض قوانین نیست، بلکه تخلف از مقررات ساترا است، یعنی می خواهیم بین نقض قانون و تخلف از مقررات ساترا تفاوت قائل شویم.
الفخانی در پاسخ به این سوال که در این بستر که ناظر بر محتوا هستید یکسری اتفاق هایی می افتد. برای مثال در سریالی یکی از شخصیت ها مواردی ترویج می کند و نمی شود به آن گفت ساختار شکنی محرز است اما از لحاظ فرهنگی اشکال دارد. مثلا روی عشق مثلثی تاکید دارند یا بی بند و باری، ترویج اخلاق های بد و هنجارشکنی. شما در اینجا هم ورود می کنید یا نه؟، تصریح کرد: بله، به این صورت در این بخش ورود می کنیم. ما بحثی به نام رتبه بندی محتوا داریم و در آن به این می رسیم که چقدر محتوای این کار ارزشی است و تا چه میزان هویت، اخلاق، سبک زندگی، دیانت و ... را رعایت کرده است. ما اینجا به محتوا امتیاز می دهیم چونکه او نیامده به صورت محرز تخلفی کند و نقض قانونی صورت نگرفته است، اما او دارد یک موردی را ترویج می کند.
وی ادامه داد: من برای انتشار محتوا در برخی جاها کارگذاری راه می اندازم و به کارگذار می گویم محتوایی که می خواهد منتشر شود باید شما به آن رتبه دهید. اولا افرادی که نسبت به محتوای دریافتی حساس هستند من برایش لوگو درجه و رتبه ای مشخص می کنم و کسی که از نظر فرهنگی می خواهد از خود و خانواده اش مراقبت کند، متوجه می شود که این محتوا مناسبش نیست. او نقض قانون نکرده که من جلویش را بگیرم و به او اجازه انتشار محتوایش را ندهم اما می گویم از نظر فرهنگی مناسب جامعه ایرانی اسلامی من نیست و انتشار آن را توصیه نمی کنم. خانواده ای که می خواهد رعایت کند من به او امتیاز نمی دهم.
وی درباره اینکه این درجه چطور ارائه می شود که برای مثال من مخاطب این را متوجه شوم که این فیلم و سریال مناسب سن من نیست؟، گفت: زیرساخت های این را در معاونت پایش و نظارت آماده می کنیم. جلسه هایی برگزار شده و در آینده می توانم بیشتر موضوع را باز کنم و درباره معیارها صحبت کنم تا مردم آشنا شوند وقتی می خواهند از یک محتوای فرهنگی استفاده کنند لازم است به این نشانه ها توجه کنند. اینها در کل دنیا رعایت می شود و حتی ما مطالعات پشتیبان برایش داریم و همه اینها در کل دنیا رعایت می شود. از طرفی من در کشوری زندگی می کنم که دارای فرهنگ دیرینه، دیانت، اسلام و مسائل دینی هستم باید اینها را بیشتر رعایت کنم و درجه های من برای محتوای فرهنگی چنین درجه هایی هستند.
وی با بیان اینکه این موضوع فقط رده سنی نیست. رده سنی یکی از ده شاخص من در رده بندی محتوا است نه رده بندی سنی، گفت: درباره رده بندی سنی باید بگویم گاهی می گوییم این محتوا مناسب سن کودک، نوجوان و جوان است اما نه من برای رده بندی محتوا می گویم که این محتوا مناسب قشر تخصصی است. این محتوای حتی مذهبی مناسب افرادی است که علم دینی دارند و مناسب هر فردی که می خواهد دین را رعایت کند نیست. این محتوا مناسب افراد تخصصی است و برای افراد عامی که می خواهند حتما سلامت شان را حفظ کنند نیست و این می شود رده بندی محتوا نه رده بندی سنی. در حالیکه رده بندی سنی می گوید تماشای فیلم برای افراد زیر 12 سال مناسب است.
