بخشی از هویت انسان‌ها در نام آن‌ها تجلی پیدا می‌کند و برخورداری از نام مناسب در اعتماد به نفس افراد موثر است. بیشتر از اسامی، بار معنایی آن‌ها اهمیت دارد و اسم به نوعی همان هویت فرد است.
با توجه به این‌که نام‌گذاری پدیده‌ای فرهنگی است و گروه‌های مختلف جامعه در نام‌گذاری رفتار‌های متفاوتی دارند، پژوهشگران گروه زبان‌شناسی دانشگاه پیام‌نور تهران به بررسی انگیزه‌های تغییر نام زنان و مردان و تمایل به هویت جدید در افراد پرداختند.
بهمن زندی، آناهیتا لطیفی، علی کریمی فیروزجایی و محمدرضا احمدخانی پژوهشگرانی بودند که در انجام این مطالعه مشارکت داشتند.
برای انجام این مطالعه هزار و ۶۰۹ نفر از دانشجویان ۱۰ دانشگاه شهر تهران، از طریق پرسش‌نامه بررسی شدند. دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، پیام نور (مرکز تهران جنوب و تهران شمال)، شهید بهشتی، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، امام صادق و الزهرا، با پرکردن دو پرسش‌نامه نام‌شناسی و هویت در این پژوهش شرکت کردند.
در پرسش‌نامه نام‌شناسی از دانشجویان شرکت‌کننده خواسته شد نام شناسنامه‌ای و در صورت داشتن نام دوم، نام تغییریافته و انگیزه تغییر را مشخص کنند. همچنین در پرسش‌نامه هویت، سوالاتی در مورد هویت‌های فراملی، قومی، مذهبی، ملی از دانشجویان پرسیده شد و پاسخ‌ها با استفاده از نرم‌افزار‌های آماری تحلیل شدند.
بر اساس یافته‌های این پژوهش؛ از میان هزار و ۶۰۹ دانشجو ۷۱.۵ درصد نام خود را تغییر نداده‌اند و ۲۸.۵ درصد از آن‌ها نام دوم برای خود انتخاب کرده‌اند. همچنین مشخص شده دختران (۷۷.۵ درصد) بیشتر از پسران (۲۲.۵ درصد) اقدام به تغییر نام خود می‌کنند.
با بررسی پرسش‌نامه‌ها مشخص شد که بیشترین نام‌های تغییریافته مربوط به نام‌های با هویت مذهبی (۵۴ درصد) و کم‌ترین آن‌ها مربوط به نام‌های با هویت قومی (۲.۶ درصد) است. ۹۷.۵ درصد از دختران دانشجو بیشترین آمار را در تغییر نام‌های با هویت ملی و دانشجویان پسر با ۳۷.۱ درصد بیشترین آمار را در تغییر نام‌های با هویت مذهبی داشتند.
بر اساس این نتایج؛ ۲۷.۴ درصد از کسانی که نام خود را تغییر داده‌اند به هویت قومی اعتقاد دارند و بقیه این افراد اعتقادی به آن ندارند. همچنین حدود ۷۳ درصد از این افراد اعتقادی به مولفه‌های هویت مذهبی ندارند. بیش از نیمی از افرادی که نام خود را تغییر داده‌اند به مولفه‌های هویت ملی معتقدند و همه این افراد به مولفه‌های هویت فراملی اعتقاد دارند.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ در این پژوهش شاهد تغییر اسامی ملی، مذهبی یا قومی به اسامی غربی هستیم. این تغییرات اسامی در دانشجویان دختر هم در صورت (یاسمن به یاسی) و هم تغییر هویتی (صغری به هانا، سارا به آنجلینا) است. اما در دانشجویان پسر تغییر اسامی تنها به صورت تغییر هویتی (علیرضا به باربد و سامع به فرید) است.
یافته‌های این پژوهش نشان داد که دانشجو‌های دختر تمایل بیشتری به هویت فراملی و سپس ملی دارند، در حالی که دانشجو‌های پسر بیشتر نام خود را از مذهبی کهن به مذهبی جدید و سپس به نام‌های ملی تغییر داده‌اند و به نام‌های مذهبی همچنان علاقه‌مند هستند.
بررسی‌ها در مورد انگیزه‌هایی که باعث تغییر نام شده است، نشان داد که ارتقای جایگاه، زیبا بودن نام و علاقه شخصی از انگیزه‌های درونی تغییر نام افراد هستند. همچنین پیشنهاد دوستان، از مد افتاده بودن نام شناسنامه، بین‌المللی بودن و ایرانی بودن، جزو انگیزه‌های بیرونی تغییر نام هستند.
دانشجویان پسر بیشتر به دلیل علاقه شخصی و ایرانی بودن نام دوم اسم خود را تغییر می‌دهند، ولی دانشجویان دختر بیشتر به دلیل ارتقای جایگاه و زیبا بودن نام دوم، اقدام به تغییر نام می‌کنند. پیشنهاد دوستان کم‌ترین سهم را در تغییر نام پسران دانشجو را دارد. در حالی که این مورد، بیشترین سهم را در انگیزه‌های بیرونی دانشجو‌های دختر دارد و ایرانی‌بودن نام؛ پایین‌ترین رتبه را در دلایل تغییر نام دختران دارد.
پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: «هویت ایرانی وحدت نسبی خود را تا حدودی از دست داده و حتی ترکیبی از سه عنصر هویت ایرانی (ملی)، اسلامی (مذهبی) و غربی (فراملی)، هویت ایرانیان را تشکیل داده است».
همچنین اضافه می‌کنند: «نام‌گذاری، نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت افراد جامعه دارد و به دنبال تثبیت نظام معنایی خود است؛ زیرا نام‌ها به عنوان یک نشانه دیده می‌شوند که معنا و کارکردی فرهنگی اجتماعی دارند و به کمک تحلیل این نشانه‌ها در هر جامعه، تا حد زیادی می‌توان به نگرش‌ها، افکار و عواطف و روحیات آن جامعه پی برد. حتی می‌توان گفت نام‌گذاری عمل اجتماعی خاصی است که رابطه بسیار نزدیکی با ارزش‌ها، سنت‌ها، آرزوها، ترس‌ها و رویداد‌های زندگی واقعی مردم دارد».
نتایج این مطالعه پاییز سال جاری (۱۳۹۹) به صورت مقاله علمی-پژوهشی با عنوان «دگردیسی هویت و تغییر نام اشخاص: یک بررسی نام‌شناختی اجتماعی» در شماره جدید فصل‌نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» دانشگاه تهران منتشر خواهد شد.
