فاطمه زهرا نصراللهی، روابط سیاسی ایران و سوئیس پشتوانه صد ساله پیدا کرده است و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بعد از توطئه‌هایی که آمریکا علیه نظام و انقلاب ما انجام داد، عملا سوئیس نقش حافظ منافع آمریکا در ایران را بر عهده گرفت. اکنون شاهد سفر «ایگناتسیو کاسیس» وزیر امور خارجه این کشور به تهران هستیم. کاسیس که از سال ۲۰۱۷ مسئولیت وزارت خارجه سوئیس را برعهده دارد، تا پیش از این به تهران سفر نکرده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، شاید وقتی نام سوئیس می‌آید یا صحبت رایزنی مقامات تهران و برن می شود، خیلی‌ها آن را به عنوان یک کشوری حامل پیام از سوی آمریکا برای ایران، به یاد بیاورند، اما کشور سوئیس طی سال‌های اخیر به ویژه از زمان خروج واشنگتن از برجام سعی کرده است، نقشی را برای کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن ایجاد کند.
اما متاسفانه به دلیل نوع رفتار دولت آمریکا، استراتژی‌ها و تاکتیک‌هایی که این کشور در قبال ایران اتخاذ کرده است، سوئیس در مسیر کاهش تنش بین تهران و واشنگتن کاملا ناموفق بود. از سوی دیگر پیام جمهوری اسلامی ایران، پیام قاطعی بود که تاکنون به دیپلمات‌های سوئیسی مخاطره شده است، به این معنا که تهران از حقوق خود و توافقات بین المللی کوتاه نخواهد آمد و با هرگونه عهدشکنی طرف مقابل هم برخورد خواهد کرد.
چرا کاسیس به ایران می‌آید؟
بر اساس اعلام وزارت خارجه سوئیس، این سفر به مناسبت بزرگداشت یکصدمین سالگرد روابط دیپلماتیک میان ایران و سوئیس انجام می‌شود.کاسیس در این سفر علاوه بر گفت‌وگو درباره موضوعات دوجانبه نظیر کانال مالی سوئیس درباره اقلام بشردوستانه، با مقامات ایران درباره تحولات فعلی در خصوص توافق هسته‌ای و اوضاع در خاورمیانه نیز رایزنی خواهد داشت.
کارشناسان سفر وزیر خارجه سوئیس را از این جهت حائز اهمیت دانسته اند که این کشور حافظ منافع آمریکا در ایران بوده و معمولا واشنگتن از طریق این کشور پیغام‌های خود را به تهران ارسال میکند.
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، معتقد است که این سفر در چارچوب وساطت مالی سوئیس بین اتحادیه اروپا با ایران قابل تجزیه و تحلیل است، از آنجایی که سوئیس یکی از کشورهای مهم اتحادیه اروپاست و حلقه اتصالی بین ایران و اروپا تلقی می‌شود، لذا این سفر می‌تواند گشایش تبادل مالی در چارچوب اینستکس ایجاد کند.
او همچنین می‌گوید که سوئیس در گذشته هم در بسیاری از مشکلاتی که میان ایران و اتحادیه اروپا رخ می‌داد، وساطت کرده است و بسیاری از مسائل را به لحاظ سیاسی و مالی حل می‌کرد، لذا به نظر می‌رسد که سفر وزیر خارجه این کشور به ایران با توجه به شکست اخیر آمریکا در فعالسازی مکانیسم ماشه می‌تواند پیامد خوبی داشته باشد.
غفاری کارشناس مسائل اروپا هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که آمریکا بعد از خروج از برجام از طریق کشورهای واسطه‌گر دیگری جز سوئیس، مانند ژاپن و عمان پیام‌هایی را برای ایران فرستاد و از تهران خواست تا تن به توافقات فرابرجامی دهد که قطعا پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این موضوعات مشخص بود، هست و خواهد بود.
کارشناس مسائل اروپا تاکید می کند که سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران فرصتی است که دیپلمات‌های کشورمان در دیدار با آقای کاسیس این مطالبه را به صورت صریح عنوان کنند که جمهوری اسلامی ایران خواستار رویکرد مستقل کشورهای اروپایی در قابل ایران است نه اینکه رویکرد اروپا نسبت به نوع رفتار آمریکا شکل بگیرد.
پیشینه روابط تهران و برن
دو کشور ایران و سوئیس از قرن هفدهم میلادی با یکدیگر رابطه دارند. ایران در سال ۱۹۱۷ سفارت خود در برن را افتتاح و در سال ۱۹۱۹ کنسولگری سوئیس در ایران شروع به فعالیت کرد که در سال ۱۹۳۶ به سفارت تبدیل شد. سرکنسولگری ایران در ژنو در سال ۱۳۳۶ شمسی گشایش یافت، ولی در ۱۳۸۰ تعطیل و وظایف آن به سفارت جمهوری اسلامی ایران در برن واگذار شد.
روابط دوستانه و متعادل میان دو کشور به همکاری‌های سیاسی مشخصی نیز منجر شد. با قطع روابط جمهوری اسلامی ایران با مصر و آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید، سوئیس حفاظت از منافع ایران را در این کشور‌ها برعهده گرفت، البته سوئیس در طول تاریخ خود حافظ منافع کشورهای ایتالیا، استرالیا، کانادا، بریتانیای کبیر، ایرلند و نیوزلند، آفریقای جنوبی، لبنان و پس از قطع مناسبات ایران با آمریکا، حافظ منافع این کشور (۱۹۸۰ تا به حال) در تهران شد.
تحریم‌های آمریکا و سپس اتحادیه اروپا، تاثیر زیادی بر مراودات ایران و سوئیس نگذاشت؛ چنانچه سوئیس طی این مدت به‌طور معمول به ارسال تجهیزات صنعتی و سایر کالا‌های تجاری به ایران ادامه داد. با امضای برجام، روابط ایران و سوئیس هم تقویت شد. تنها چند هفته بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ، یوهان اشنایدر امان، رئیس وقت کنفدراسیون سوئیس که بالاترین مقام سیاسی این کشور است، در رأس هیئتی به ایران سفر کرد. گشایش بازار ایران همزمان با رفع تحریم‌ها چنان به مذاق سوئیسی‌ها خوش آمد که لیویا لوی، معاون وزیر اقتصاد سوئیس از آن به نام «بازار طلایی ایران» یاد کرد؛ بنابراین طی مدت کوتاه پس از برجام ۵ هیئت اقتصادی و تجاری سوئیسی برای رایزنی فرصت‌ها به ایران آمدند.
آیا سوئیس واقعا رویکرد مستقلی نسبت به سایر کشورهای اروپایی دارد؟
از سال ۲۰۱۸ که قرار بود یک سری تراکنش‌هایی بین ایران و اتحادیه اروپا صورت بگیرد، اما همچنان این مسئله عملیاتی نشده است و کشورهای اروپایی به تعهدات خود برای انجام تراکنش‌های مالی عمل نکرده‌اند، ولی اکنون به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی در حال اتخاذ سیاست‌های مستقلی خارج از سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هستند.
سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هم به مرور تحت فشار آمریکا به تعهدات خود در توافق نامه اینستکس عمل نکردند و این موضوع به مدت دو سال به تاخیر افتاد. اکنون کارشناسان بر این باورند که با توجه به شرایط حاکم بر جهان بعد از گسترش ویروس کرونا و به دلیل اینکه بسیاری از شرکت‌های اروپایی در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند، سوئیس به عنوان یکی از کشورهای صادر کننده و تولید کننده دارو‌های استراتژیک تمایل خود را برای همکاری دارویی با ایران اعلام کرده است.
هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل می گوید که سوئیس سعی میکند به صورت مستقل با ایران همکاری داشته باشد و این یک اقدام انسانی به شمار می‌رود که خارج از برجام در حال صورت گرفتن است.
هانی زاده تاکید میکند که باید دید که آیا سوئیس به همکاری دارویی خود برای صادرات دارو‌های استراتژیک ادامه خواهد داد یا باز هم تحت فشار آمریکا قرار خواهد گرفت، به نظر می‌رسد که این گام مثبتی از سوی سوئیس است که بتواند خارج از کشورهای اروپایی بتواند با ایران همکاری در همه زمینه‌ها داشته باشد.
به همین منظور ششم مرداد ماه بود که دولت سوئیس اعلام کرد این کشور اولین معامله خود با ایران را از طریق کانال بشردوستانه انجام داده است.کانال تنظیم تجارت بشردوستانه سوئیس (SHTA) که برای ورود مواد غذایی و دارویی به ایران، از ماه ژانویه ایجاد شده بود و به عرضه کالا‌های سوئیسی به مردم ایران بدون آنکه مشمول تحریم‌های آمریکا شوند، کمک میکند.
اما غفاری کارشناس مسائل اروپا در این باره می گوید که مقامات وزارت خارجه سوئیس اذعان کردند، علی رغم راه اندازی کانال مالی بین ایران و سوئیس و مکانیسم و نوع عملکردی که برای این کانال تعریف شده است، عملا این کانال بشر دوستانه هم نتوانست اقدامی را انجام دهد و مبادله چندانی در آن صورت نگرفت، هرچند که به صورت محدود یک مبادله در قالب مبادلات دارویی صورت گرفت، لذا سوئیس هم در این مسیر نتوانست استقلال لازم را در برابر آمریکا داشته باشد.
غفاری بر این باور است که در بسیاری از مقاطع بین تروئیکای اروپایی با سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران شاهد وحدت رویه هستیم، به این معنا که آن‌ها حتی در مواردی که می‌توانند اقدامی را در راستای تامین منافع ایران هرچند محدود و حداقلی انجام دهند، هم دریغ می‌کنند و عملیاتی شدن آن را منوط به چراغ سبز آمریکا می‌کنند.
کارشناس مسائل اروپا گفت که کشور‌هایی مانند سوئیس و اتریش که میزبان مذاکرات هسته‌ای بودند، اما اینکه آن‌ها تنها در بیانیه‌های خود همگام با کشورهای اروپایی اعلام کنند ما صرفا به برجام پایبند هستیم،کفایت نمی‌کند، چراکه در بسیاری از موارد عمل کشورهای اروپایی با ادعای آن‌ها فرق میکند. امید می‌رود به حرف‌های خود به صورت عینی و صریح برای طرف سوئیسی در ایران تشریح شود.
اکنون در مناسبات سیاست خارجی خود شاهد ترافیک دیپلماتیک هستیم، نشست شورای امنیت بر سر مکانیسم ماشه، سفر رافائل گروسی به ایران، نشست مشترک کمیته برجام در وین و اکنون هم شاهد سفر وزیر خارجه به ایران هستیم. در واقع در مقاطع مختلفی شاهد این حجم از سفر‌ها و مذاکرات بودیم، اما نکته مهم اینجاست که اگر کشورهای اروپایی به دنبال دستاوردی در این سفر هستند اولین پیش شرط آن استقلال آن‌ها از آمریکا و دوم تلاش واقعی آن‌ها برای حفظ توافق هسته ای است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، شاید وقتی نام سوئیس می‌آید یا صحبت رایزنی مقامات تهران و برن می شود، خیلی‌ها آن را به عنوان یک کشوری حامل پیام از سوی آمریکا برای ایران، به یاد بیاورند، اما کشور سوئیس طی سال‌های اخیر به ویژه از زمان خروج واشنگتن از برجام سعی کرده است، نقشی را برای کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن ایجاد کند.
اما متاسفانه به دلیل نوع رفتار دولت آمریکا، استراتژی‌ها و تاکتیک‌هایی که این کشور در قبال ایران اتخاذ کرده است، سوئیس در مسیر کاهش تنش بین تهران و واشنگتن کاملا ناموفق بود. از سوی دیگر پیام جمهوری اسلامی ایران، پیام قاطعی بود که تاکنون به دیپلمات‌های سوئیسی مخاطره شده است، به این معنا که تهران از حقوق خود و توافقات بین المللی کوتاه نخواهد آمد و با هرگونه عهدشکنی طرف مقابل هم برخورد خواهد کرد.
چرا کاسیس به ایران می‌آید؟
بر اساس اعلام وزارت خارجه سوئیس، این سفر به مناسبت بزرگداشت یکصدمین سالگرد روابط دیپلماتیک میان ایران و سوئیس انجام می‌شود.کاسیس در این سفر علاوه بر گفت‌وگو درباره موضوعات دوجانبه نظیر کانال مالی سوئیس درباره اقلام بشردوستانه، با مقامات ایران درباره تحولات فعلی در خصوص توافق هسته‌ای و اوضاع در خاورمیانه نیز رایزنی خواهد داشت.
کارشناسان سفر وزیر خارجه سوئیس را از این جهت حائز اهمیت دانسته اند که این کشور حافظ منافع آمریکا در ایران بوده و معمولا واشنگتن از طریق این کشور پیغام‌های خود را به تهران ارسال میکند.
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، معتقد است که این سفر در چارچوب وساطت مالی سوئیس بین اتحادیه اروپا با ایران قابل تجزیه و تحلیل است، از آنجایی که سوئیس یکی از کشورهای مهم اتحادیه اروپاست و حلقه اتصالی بین ایران و اروپا تلقی می‌شود، لذا این سفر می‌تواند گشایش تبادل مالی در چارچوب اینستکس ایجاد کند.
او همچنین می‌گوید که سوئیس در گذشته هم در بسیاری از مشکلاتی که میان ایران و اتحادیه اروپا رخ می‌داد، وساطت کرده است و بسیاری از مسائل را به لحاظ سیاسی و مالی حل می‌کرد، لذا به نظر می‌رسد که سفر وزیر خارجه این کشور به ایران با توجه به شکست اخیر آمریکا در فعالسازی مکانیسم ماشه می‌تواند پیامد خوبی داشته باشد.
غفاری کارشناس مسائل اروپا هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که آمریکا بعد از خروج از برجام از طریق کشورهای واسطه‌گر دیگری جز سوئیس، مانند ژاپن و عمان پیام‌هایی را برای ایران فرستاد و از تهران خواست تا تن به توافقات فرابرجامی دهد که قطعا پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این موضوعات مشخص بود، هست و خواهد بود.
کارشناس مسائل اروپا تاکید می کند که سفر وزیر خارجه سوئیس به ایران فرصتی است که دیپلمات‌های کشورمان در دیدار با آقای کاسیس این مطالبه را به صورت صریح عنوان کنند که جمهوری اسلامی ایران خواستار رویکرد مستقل کشورهای اروپایی در قابل ایران است نه اینکه رویکرد اروپا نسبت به نوع رفتار آمریکا شکل بگیرد.
پیشینه روابط تهران و برن
دو کشور ایران و سوئیس از قرن هفدهم میلادی با یکدیگر رابطه دارند. ایران در سال ۱۹۱۷ سفارت خود در برن را افتتاح و در سال ۱۹۱۹ کنسولگری سوئیس در ایران شروع به فعالیت کرد که در سال ۱۹۳۶ به سفارت تبدیل شد. سرکنسولگری ایران در ژنو در سال ۱۳۳۶ شمسی گشایش یافت، ولی در ۱۳۸۰ تعطیل و وظایف آن به سفارت جمهوری اسلامی ایران در برن واگذار شد.
روابط دوستانه و متعادل میان دو کشور به همکاری‌های سیاسی مشخصی نیز منجر شد. با قطع روابط جمهوری اسلامی ایران با مصر و آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید، سوئیس حفاظت از منافع ایران را در این کشور‌ها برعهده گرفت، البته سوئیس در طول تاریخ خود حافظ منافع کشورهای ایتالیا، استرالیا، کانادا، بریتانیای کبیر، ایرلند و نیوزلند، آفریقای جنوبی، لبنان و پس از قطع مناسبات ایران با آمریکا، حافظ منافع این کشور (۱۹۸۰ تا به حال) در تهران شد.
تحریم‌های آمریکا و سپس اتحادیه اروپا، تاثیر زیادی بر مراودات ایران و سوئیس نگذاشت؛ چنانچه سوئیس طی این مدت به‌طور معمول به ارسال تجهیزات صنعتی و سایر کالا‌های تجاری به ایران ادامه داد. با امضای برجام، روابط ایران و سوئیس هم تقویت شد. تنها چند هفته بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ، یوهان اشنایدر امان، رئیس وقت کنفدراسیون سوئیس که بالاترین مقام سیاسی این کشور است، در رأس هیئتی به ایران سفر کرد. گشایش بازار ایران همزمان با رفع تحریم‌ها چنان به مذاق سوئیسی‌ها خوش آمد که لیویا لوی، معاون وزیر اقتصاد سوئیس از آن به نام «بازار طلایی ایران» یاد کرد؛ بنابراین طی مدت کوتاه پس از برجام ۵ هیئت اقتصادی و تجاری سوئیسی برای رایزنی فرصت‌ها به ایران آمدند.
آیا سوئیس واقعا رویکرد مستقلی نسبت به سایر کشورهای اروپایی دارد؟
از سال ۲۰۱۸ که قرار بود یک سری تراکنش‌هایی بین ایران و اتحادیه اروپا صورت بگیرد، اما همچنان این مسئله عملیاتی نشده است و کشورهای اروپایی به تعهدات خود برای انجام تراکنش‌های مالی عمل نکرده‌اند، ولی اکنون به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی در حال اتخاذ سیاست‌های مستقلی خارج از سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هستند.
سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان هم به مرور تحت فشار آمریکا به تعهدات خود در توافق نامه اینستکس عمل نکردند و این موضوع به مدت دو سال به تاخیر افتاد. اکنون کارشناسان بر این باورند که با توجه به شرایط حاکم بر جهان بعد از گسترش ویروس کرونا و به دلیل اینکه بسیاری از شرکت‌های اروپایی در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند، سوئیس به عنوان یکی از کشورهای صادر کننده و تولید کننده دارو‌های استراتژیک تمایل خود را برای همکاری دارویی با ایران اعلام کرده است.
هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل می گوید که سوئیس سعی میکند به صورت مستقل با ایران همکاری داشته باشد و این یک اقدام انسانی به شمار می‌رود که خارج از برجام در حال صورت گرفتن است.
هانی زاده تاکید میکند که باید دید که آیا سوئیس به همکاری دارویی خود برای صادرات دارو‌های استراتژیک ادامه خواهد داد یا باز هم تحت فشار آمریکا قرار خواهد گرفت، به نظر می‌رسد که این گام مثبتی از سوی سوئیس است که بتواند خارج از کشورهای اروپایی بتواند با ایران همکاری در همه زمینه‌ها داشته باشد.
به همین منظور ششم مرداد ماه بود که دولت سوئیس اعلام کرد این کشور اولین معامله خود با ایران را از طریق کانال بشردوستانه انجام داده است.کانال تنظیم تجارت بشردوستانه سوئیس (SHTA) که برای ورود مواد غذایی و دارویی به ایران، از ماه ژانویه ایجاد شده بود و به عرضه کالا‌های سوئیسی به مردم ایران بدون آنکه مشمول تحریم‌های آمریکا شوند، کمک میکند.
اما غفاری کارشناس مسائل اروپا در این باره می گوید که مقامات وزارت خارجه سوئیس اذعان کردند، علی رغم راه اندازی کانال مالی بین ایران و سوئیس و مکانیسم و نوع عملکردی که برای این کانال تعریف شده است، عملا این کانال بشر دوستانه هم نتوانست اقدامی را انجام دهد و مبادله چندانی در آن صورت نگرفت، هرچند که به صورت محدود یک مبادله در قالب مبادلات دارویی صورت گرفت، لذا سوئیس هم در این مسیر نتوانست استقلال لازم را در برابر آمریکا داشته باشد.
غفاری بر این باور است که در بسیاری از مقاطع بین تروئیکای اروپایی با سوئیس به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران شاهد وحدت رویه هستیم، به این معنا که آن‌ها حتی در مواردی که می‌توانند اقدامی را در راستای تامین منافع ایران هرچند محدود و حداقلی انجام دهند، هم دریغ می‌کنند و عملیاتی شدن آن را منوط به چراغ سبز آمریکا می‌کنند.
کارشناس مسائل اروپا گفت که کشور‌هایی مانند سوئیس و اتریش که میزبان مذاکرات هسته‌ای بودند، اما اینکه آن‌ها تنها در بیانیه‌های خود همگام با کشورهای اروپایی اعلام کنند ما صرفا به برجام پایبند هستیم،کفایت نمی‌کند، چراکه در بسیاری از موارد عمل کشورهای اروپایی با ادعای آن‌ها فرق میکند. امید می‌رود به حرف‌های خود به صورت عینی و صریح برای طرف سوئیسی در ایران تشریح شود.
اکنون در مناسبات سیاست خارجی خود شاهد ترافیک دیپلماتیک هستیم، نشست شورای امنیت بر سر مکانیسم ماشه، سفر رافائل گروسی به ایران، نشست مشترک کمیته برجام در وین و اکنون هم شاهد سفر وزیر خارجه به ایران هستیم. در واقع در مقاطع مختلفی شاهد این حجم از سفر‌ها و مذاکرات بودیم، اما نکته مهم اینجاست که اگر کشورهای اروپایی به دنبال دستاوردی در این سفر هستند اولین پیش شرط آن استقلال آن‌ها از آمریکا و دوم تلاش واقعی آن‌ها برای حفظ توافق هسته ای است.
