به گزارش صراط به نقل از تبیان: عبارت " کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی" دارای این ابهام است که چه فرقی بین گماردن و وادار کردن است زیرا ظهور هردو به کار برخلاف رضایت کودک یا نوجوان است و بعلاوه اگر فرض این بند با عنایت به ادامه آن خطرناک بودن کار است چه فرقی بین رضایت و عدم رضایت وجود دارد؟!
لایحه حمایت از کودکان ونوجوانان که در ماه اخیر تقدیم مجلس گردید ،لایحه ای است هرچند غیر جنجالی اما قانون کنونی حمایت از کودکان را نسخ می کند ؛ و اشکالاتی دارد که با اصل هدف و فلسفه تدوین لایحه تنافی دارد و سمت و سوی لایحه را نه تنها در جهت حمایت کودکان بلکه در جهت حمایت از مجرمین علیه کودکان و قاچاقچیان کودک سوق داده است ؛ نقد وبررسی برخی ابعاد این لایحه را تقدیم شما می نماییم
مقدمه
هرچند اصل حمایت از کودکان و نوجوانان ضروری است اما ایرادات متعدد لایحه کنونی بگونه ای است که تصویب کلیات آن را نیز با تردید جدی مواجه می کند و ضرورت بازنویسی آن را بدیهی می سازد ؛ صرفنظر از اشکالات مختلف قانونی و اجتماعی و حقوقی که به تفصیل خواهد آمد اشکالاتی وجود دارد که با اصل هدف و فلسفه تدوین لایحه تنافی دارد و سمت و سوی لایحه را نه تنها در جهت حمایت کودکان بلکه در جهت حمایت از مجرمین علیه کودکان و قاچاقچیان کودک سوق داده است و به کیفر زدایی یا تخفیف برخی از این جرایم پرداخته است .
مقدمه توجیهی لایحه
مقدمه توجیهی لایحه مقرر می دارد :
با عنایت به اینکه مقررات مربوط به کودکان و نوجوانان در تمامی کشورها به سرعت در حال گسترش می باشد و با توجه به ....مواردی از قبیل جنگ، بلایای طبیعی، تصادفات، امراض و بیماری هایی مانند ایدز و یا مواردی از قبیل جنگ بلایای طبیعی تصادفات امراض بیماری هایی مانند ایدز .... لذا لایحه زیر برای طی تشریفات قانونی تقدیم می شود.
هرچند برخی از عبارات این مقدمه اصل ضرورت حمایت از کودکان را توجیه می کند اما برخی از دلایل بیان شده در توجیه لایحه در مقدمه آن از لایحه بی ارتباط اند :
مثل این عبارت"همچنین مواردی از قبیل جنگ ، بلای طبیعی ، تصادفات ، امراض و بیماری هایی.."
این امور اختیاری نیست و جرم نیستند و به سیاست افتراقی برای حمایت از کودکان در برابر جرایم علیه ایشان ارتباطی ندارند و نمی تواتند به عنوان دلایل توجیهی طرح ذکر گردد و یا در ارزیابی ان موثر باشد.
عبارت" دراختیار دیگری قرار می گیرد" هرچند عبارتی جامع است اما مانع نیست زیرا خیلی کلی است و به لحاظ دلالت واژگانی شامل موردی نیز می شود که کودک برای یادگیری حرفه یا فن یا هنر یا آموزش دیگری در اختیار دیگری قرار می گیرد؛ به دوره ای یا اردویی می رود که باید تحت اوامر و قوانین آن عمل نماید آیا اینها جرم خواهد بود ؟!!
عبارت " کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی" دارای این ابهام است که چه فرقی بین گماردن و وادار کردن است زیرا ظهور هردو به کار برخلاف رضایت کودک یا نوجوان است و بعلاوه اگر فرض این بند با عنایت به ادامه آن خطرناک بودن کار است چه فرقی بین رضایت و عدم رضایت وجود دارد؟!
بند ب ماده یکم لایحه کودکان و نوجوان در تعریف بهره کشی مقرر می دارد :
به کار گیری غیر قانونی یا عدم رعایت شرایط قانونی کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی که برای سلامت جسمی، روانی، اخلاق یا اجتماعی اوخطرناک باشد و یا موجب محرومیت او ازتحصیل شود.
این تعریف نیز از جهات متعددی دارای ایراد است :
الف - به نظر می رسد در این موضوعات نیازی به تعریف نیست و موضوع عرفی است و در قانون کنونی حمایت از کودکان و نوجوان مصوب 1381 نیز این موضوع بدون تعریف آمده است .
ب – عبارت " کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی" دارای این ابهام است که چه فرقی بین گماردن و وادار کردن است زیرا ظهور هردو به کار برخلاف رضایت کودک یا نوجوان است و بعلاوه اگر فرض این بند با عنایت به ادامه آن خطرناک بودن کار است چه فرقی بین رضایت و عدم رضایت وجود دارد و لذا بهتر است یا این اصطلاحات توضیح داده شود و یا یکی از ان دو حذف شود زیرا فرض بند مورد بحث خطرناکی کار است همچنین عبارت" سلامت جسمی، روانی، اخلاق یا اجتماعی اوخطرناک باشد" چنانکه دربند مشابه آن در بند قبل نیز اشاره گردید از یکسو کلی و غیر حقوقی و مبهم است و معیار روشنی بیان نشده است و از سوی دیگر به نظر می رسد عبارت "سلامت روحی وجسمی" جامعتر باشد.
ج- عبارت" یا موجب محرومیت او از تحصیل شود " در این بند نیز با عنایت به عبارت قبل از آن به نظر می رسد جمله زایدی است و عبارت قبل اعم از این عبارت و سایر موراد مضر به سلامت جسم و روح کودک است و اگر به جهت تاکید است نیاز باشد می توان با عبارت " یا هر فعالیت مجرمانه " آن را اصلاح نمود.
عبارت" دراختیار دیگری قرار می گیرد" هرچند عبارتی جامع است اما مانع نیست زیرا خیلی کلی است و به لحاظ دلالت واژگانی شامل موردی نیز می شود که کودک برای یادگیری حرفه یا فن یا هنر یا آموزش دیگری در اختیار دیگری قرار می گیرد؛ به دوره ای یا اردویی می رود که باید تحت اوامر و قوانین آن عمل نماید آیا اینها جرم خواهد بود ؟!!
عبارت " کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی" دارای این ابهام است که چه فرقی بین گماردن و وادار کردن است زیرا ظهور هردو به کار برخلاف رضایت کودک یا نوجوان است و بعلاوه اگر فرض این بند با عنایت به ادامه آن خطرناک بودن کار است چه فرقی بین رضایت و عدم رضایت وجود دارد؟!
بند پ ماده یکم لایحه کودکان و نوجوان در تعریف معامله مقرر می دارد :
خرید و فروش یا هرگونه اقدامی که به موجب آن کودک یا نوجوان در ازای پرداخت وجه یا امتیاز و سایر موارد دراختیار دیگری قرار می گیرد.
این تعریف نیز از جهات متعددی دارای ایراد است :
الف - به نظر می رسد در این موضوعات نیازی به تعریف نیست و موضوع عرفی و حتی در خصوص معامله تعریف حقوقی نیز موجود است و لذا در قانون کنونی حمایت از کودکان و نوجوان مصوب 1381 نیز این موضوع بدون تعریف آمده است همچنین در این خصوص ماده 2 قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک درخصوص فروش، فحشاء و هرزه‌نگاری کودکان (مصوب 4/3/1379 برابر با 25 مه 2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد مصوب مورخ 9/5/1386 مجلس شورای اسلامی نیز موجود است ؛از نظر این پروتکل فروش کودکان به هرگونه عمل یا معامله‌ای اطلاق می‌شود که به‌وسیله آن، کودک توسط شخص یا گروهی از اشخاص به‌منظور سودجوئی یا هرمنظوری به دیگری انتقال داده شود.
ب - صرفنظر از ایراد پیشین عبارت "هرگونه اقدامی " در این بند خیلی کلی است و دیگر نیازی به ذکر عبارت قبل نخواهد بود و در مفهوم معامله نیز نمی گنجد حداکثر باید نوشته شود هر گونه توافقی .
ج - که به موجب آن کودک یا نوجوان در ازای پرداخت وجه یا امتیاز و سایر موارد نیز از دو جهت دارای اشکال است زیرا عبارت " معامله یا خرید و فروش کودک و نوجوان "در ماده 12 لایحه به کار رفته است و لذا اگر در بطن خود مفهوم حقوقی کودک را مستتر داشته باشد در این موارد تکرار ودوری زاید را شاهد خواهیم بود همچنین از جهت دیگر عبارت در ازای پرداخت وجه یا امتیاز و سایر موارد " باید جامع نیست و باید به عبارت "در ازای پرداخت یا وعده پرداخت وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی مستقیما یا غیر مستقیم " تبدیل شود.
د – عبارت " دراختیار دیگری قرار می گیرد" هرچند عبارتی جامع است اما مانع نیست زیرا خیلی کلی است و به لحاظ دلالت واژگانی شامل موردی نیز می شود که کودک برای یادگیری حرفه یا فن یا هنر یا آموزش دیگری در اختیار دیگری قرار می گیرد؛ به دوره ای یا اردویی می رود که باید تحت اوامر و قوانین آن عمل نماید آیا اینها جرم خواهد بود ؟
و خلاصه " در اختیار دیگری قرار گرفتن " مبهم است و احتمالات متعددی می رود و اگر مقصود این است که دیگری او را بکار بگیرد که در مفهوم بهره کشی خواهد بود و اگر مقصود چیز دیگری است که در آن نمی گنجد باید به صورت روشن تری بیان شود حتی این احتمال می رود که مقصود این باشد که به عنوان بچه آنها و فرزند خوانده می خواهد در اختیار باشد و یا مواردی از قبیل آن که در عنوان بهره کشی یا سوء رفتار نیست که با این وصف آن نیز باید بیان شود.
نتیجه گیری
در این مقاله بند ب و بند پ لایحه تازه حمایت از کودکان و مقدمه توجیهی آن نقد شد ؛ با توجه به استدلالات اشاره شده برخی اشکالات این دو بند عبارت اند از اینکه :
در بند پ :
عبارت " دراختیار دیگری قرار می گیرد" هرچند عبارتی جامع است اما مانع نیست زیرا خیلی کلی است و به لحاظ دلالت واژگانی شامل موردی نیز می شود که کودک برای یادگیری حرفه یا فن یا هنر یا آموزش دیگری در اختیار دیگری قرار می گیرد؛ به دوره ای یا اردویی می رود که باید تحت اوامر و قوانین آن عمل نماید آیا اینها جرم خواهد بود ؟
در بند ت :
عبارت " کار کودک و نوجوان و یا وادار کردن یا گماردن او به کار یا خدمتی" دارای این ابهام است که چه فرقی بین گماردن و وادار کردن است زیرا ظهور هردو به کار برخلاف رضایت کودک یا نوجوان است و بعلاوه اگر فرض این بند با عنایت به ادامه آن خطرناک بودن کار است چه فرقی بین رضایت و عدم رضایت وجود دارد
بعلاوه چنانکه اشاره شد مهمترین نقص و ایراد لایحه جنجالی تازه ارایه شده این است که اشکالاتی دارد که با اصل هدف و فلسفه تدوین لایحه تنافی دارد و سمت و سوی لایحه را نه تنها در جهت حمایت کودکان بلکه در جهت حمایت از مجرمین علیه کودکان و قاچاقچیان کودک سوق داده است ؛
زهروی /مدرس حوزه و دانشگاه
