موضوع موادمخدر یکی از آن مسائلی است که در سال‌های گذشته به طور جدی به عنوان یکی از اصلی‌ترین آسیب‌های اجتماعی شناخته شده است.شاید در گذشته صرفاً مسئله اعتیاد ابتلای چند نفر به مصرف موادمخدر بود اما امروز با مفاهیم گسترده‌تری نظیر مافیای قاچاق مواد مخدر،باندهای ترانزیت مواد،معتادان متجاهر و ...روبرو هستیم.
از این‌رو برای آگاهی از ابعاد وسیع این موضوع خانمان‌سوز به سراغ سعید عمرانی، معاون قضایی دادستان کل کشور در امور مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان‌یافته رفتیم.
در ادامه، قسمت اول این گفت وگوی مشروح در رابطه با وظایف دادستانی در امر مبارزه با موادمخدر از نظرتان می‌گذرد.
محورهای فعالیت معاونت قضایی را در امر مبارزه با قاچاق مواد مخدر توضیح دهید ؟
عمرانی:آنچه که در دستور کار این معاونت قرار دارد؛ بحث مبارزه با قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا و ارز و جرایم سازمان یافته است که شامل بسیاری از جرایم و مفاسد می‌شود. در حال حاضر قاچاق مواد مخدر، قاچاق عمده در کشور محسوب می شود و بخش اعظم مشکلات و آسیب‌های اجتماعی ما از مواد مخدر نشات می گیرد.در معاونت قضایی و در این زمینه حوزه‌های مختلفی مانند حوزه مقابله و کاهش آسیب وجود دارد که معتادان در ذیل آن قرار دارند؛ معتادان متجاهر که بیشتر در منظر دید مردم و در محلات و بیغوله‌های شهر تجمع می‌کنند و اسباب زحمت مردم و خودشان را فراهم کرده و اغلب در معرض بیماری و انتقال بیماری قرار دارند، باید ساماندهی شوند و به اردوگاه های خاص که به اردوگاه های ماده ۱۶ معروفند، منتقل شوند.
آیا به نگهداری معتادان در اردوگاه ها معتقدید؟
عمرانی: بله ، چون باید این افراد را درمان کنیم. این افراد در خیابان‌ها و پارکها درمان نمی شوند بلکه در اردوگاه ها می توانند دوره درمان مناسبی را داشته باشند این اردوگاه ها، زندان محسوب نمی شوند بلکه یک نگهداری اجباریست و به محض ورود این افراد غربالگری می شوند.
مخصوصاً اکنون که در شرایط شیوع کرونا هستیم در زمان جمع آوری اولین اقدام انجام تست کرونا است، آنهایی که مبتلا نباشند به قرنطینه ۱۵ روزه می روند و انهایی که تستشان مثبت باشند به مراکز درمانی خاص این افراد که با همکاری وزارت بهداشت برایشان اختصاص داده شده، منتقل می‌شوند و مراحل درمان را طی می کنند.
در این اردوگاه ها چون تحت نظر هستند برنامه های ویژه دارویی برایشان آغاز و درمان شان شروع می‌شود، در این اردوگاه ها سعی شده در طول این مدت حرفه‌آموزی داشته باشند تا شرایط و زمینه برگشت آنها به جامعه فراهم شود و بیکار نمانند چرا که بعد از اشتغال وضعیت این افراد بسیار اهمیت دارد؛ اگر به جامعه برگردند و شغلی نداشته باشند کمابیش باید در محلات دنبالشان بگردیم.
بنابراین سعی می شود خلاهایی که برای دوره درمان توأم با آماده شدنشان برای بازگشت به جامعه وجود دارد را با هم ببینیم تا بتوانیم کاری کنیم این افراد از نظر جسمی، روحی و اجتماعی به جامعه برگردند.
نظارت شما بعد از بازگشت معتادان به جامعه چگونه است؟
عمرانی: با اینکه آیین نامه ها و قواعدی برای بعد از خروج این افراد داریم اما اذعان می کنم زیاد به آن معنا مفاد آیین‌نامه را رعایت نمی کنیم و این ایین نامه ها اکنون به بازنگری و بروزرسانی نیاز دارند و کمتر فرصت شده نیرو و امکانات لازم برای این امر فراهم شود.
**گاهی بابت جمع آوری اتوبوسی معتادان از ما ایراد می‌گیرند
این طرح ها خلاء هایی دارند که شامل مراقبت هایی می شوند که ما به عنوان نمایندگان حکومت و جامعه به همراه خانواده و اجتماع باید در آن مشارکت کنیم؛ اگر واقعاً مردم و سازمان های مردم نهاد و خانواده ها کمک نکنند این طرح ها به نتیجه نمی‌رسند و مشکلی را حل نمی‌کنند،اکثرا این افراد اخراجی و طرد شده از خانواده هستند و شاید ممکن است گاهی بابت این جمع آوری های اتوبوسی، ما را مورد ایراد قرار دهند اما درواقع بین بد و بدتر یکی را انتخاب می کنیم، یا باید بگذاریم در پارکها و زیر پل ها و درختان بر اثر بیماری و گرسنگی از بین بروند یا راه دیگری را انتخاب کنیم که همان دادن وعده غذایی گرم و بهره‌مند شدن آنها از امکانات بهداشتی و دارویی است چرا که این افراد با پروتکل های درمانی تحت درمان های ویژه قرار می گیرند.
پروتکل درمانی مناسب است؟
عمرانی: اعتقادمان این است پروسه درمان کمتر از یکسال طول نمی کشد و اگر در قانون این امر اصلاح شود نتیجه بهتری را به دست می آوریم.
**مصوبه جدید ستاد مقابله با کرونا در مورد درمان معتادان
البته اکنون با مصوبه ستاد مبارزه با کرونا در این زمینه تصمیماتی صادر و اتخاذ شده است تا زمان درمان طولانی دیده شود.
در واقع باید زمان کافی به دست اندرکاران داده شود تا در این فرصت بتوانند انسانی را به زندگی برگردانند؛ بعد از مقابله و کاهش آسیب، پرونده‌های این افراد و قاچاقچیان عمده و کلان مطرح می شود که ما به آنها رسیدگی کرده و به نوعی رصد می‌کنیم و پرونده‌های مهم ملی را به صورت شبانه‌روزی زیر نظر داریم و تلاشمان این است که این پدیده شوم را که در چند سال اخیر در جلسات آسیب های اجتماعی به ریاست مقام معظم رهبری نیز به آن توجه ویژه شده را به گونه‌ای کاهش دهیم تا این گرفتاری از سر مردم با روندی که در پیش گرفته‌ایم به تدریج کم شود،در این مسیر اولاً باید امار افزایش معتادان متوقف شود و دوما هر سال در برنامه توسعه و کلانی که تعریف می شود این امکان در نظر گرفته شود که سالانه علاوه بر تعریف درست از مصادیق این پدیده، درصدی از مصرف آن را هم کاهش دهیم؛ البته سال ۹۸ سال نسبتا موفقی هم از نظر تعداد شهدا و هم از نظر کشفیات مواد مخدر و منحل کردن باندهای اشرار بوده است.
**کشف ۹۵۰ تن مواد مخدر در سال گذشته
میزان کشفیات مواد مخدر چقدر بوده است؟
عمرانی: کشفیات مواد مخدر در سال گذشته ۹۵۰ تن بوده این در حالی است که یکی از مراکز تولید مواد مخدر که در همسایگی ما قرار دارد کشفیاتش به ۳۰۰ تن می رسد و این ها نتیجه اقدامات نیروهای مقابله‌ای ما بوده است؛ البته پیام منفی هم دارد که نشان می دهد تولیدات به حدی زیاد شده که اگر ۱۰ یا ۱۵ سال پیش تولید کشور همسایه ۲۰۰ تن بود با حضور،نظارت و وجود نیروهای ائتلاف به سرکردگی آمریکا اکنون تولیدات به ۱۰ هزار تن رسیده و بر خلاف ادعای این کشورها تولید مواد مخدر ۲۰۰ برابر شده است و این موضوع اثرات سوء نیز بر کشور ما می گذرد.
فارس: همیشه از پشت‌پرده ترانزیت مواد مخدر و وجود مافیای آن صحبت می شود، آیا این را تایید می کنید؟
عمرانی: به هر حال پشت سر مواد مخدر، اسلحه و قاچاق کالا حتماً مافیا و تبهکاران قرار دارند که بیشتر خارج از کشور زندگی می کنند.
**ردپای یقه‌سفیدان در ترانزیت مواد مخدر توسط کولبران
در ایران البته طبق آمار سازمان ملل در حوزه مقابله با مواد مخدر جزء سردمداران مبارزه هستیم و بارها تشویق شده ایم و در کشور کمتر به سران و اعضای اصلی مافیا اجازه داده شده که جرات حضور داشته باشند، اما شک ندارم پشت سر جابجایی محموله‌ها و نوع ترددهایی که به دست کولبرها و کوله‌کش‌ها انجام می شود، آدمهای یقه سفیدی وجود دارند که در تمام حوزه‌ها صاحب مفاسد کالا، ارز و سایر مفاسد هستند و در اینجا هم این امر مستثنا نیست.
**گردش مالی ۶۰۰میلیون دلاری قاچاق مواد مخدر در دنیا/ در ایران: ۳میلیارد دلار
گردش مالی قاچاق مواد مخدر چقدر است؟
عمرانی: ارقام مختلفی گفته می‌شود ولی در آمار جهانی شنیده‌ام تا ۶۰۰ هزار میلیارد ریال یا ۶۰۰ میلیون دلار رسیده است.
در کشور ما چقدر است؟
عمرانی:. بر اساس تخمین هایی که زده می شود بیش از ۳میلیارد دلار گردش مالی سالانه قاچاق مواد مخدر در کشور است که بالای 80 درصد عاید قاچاقچیان خارج نشین می‌شود.
هزینه خرید و استعمال مواد مخدر بسیار بالاست، حتی به تعداد فرضی معتادان هم اگر حساب کنیم یک هزینه بسیار هنگفتی می شود و اگر به این هزینه ها، هزینه مقابله ومبارزه و هزینه هایی که گاهی هم با پول قابل جبران نیست را اضافه کنیم هزینه ها سر به فلک می کشند.
هزینه‌هایی که برای بستن مرزها می‌دهیم یا برای اینکه محموله‌ها به عمق کشور نفوذ نکنند هزینه‌های بسیاری است با این وجود تمام این موفقیت ها موجب شده تا قاچاقچیان مواد مخدر به دنبال مسیرهای جایگزین باشند چرا که ایران برای غرب یک پل است و ارزشی که در زمان جاده ابریشم داشته کماکان آن ارزش تاریخی وجود دارد و برای عبور مواد مخدر به اروپا و آمریکا از کشور ما استفاده می شود.
**تغییر مسیر ترانزیت مواد مخدر توسط قاچاقچیان
اما امروز تا جایی مقابله ها خوب بوده که قاچاقچیان به دنبال تغییر مسیرهای خود هستند و به سمت دریاها،مرزهای آبی شمال و حاشیه خلیج فارس رفتند.
به طور کلی سیاست های فعلی در زمینه کنترل و پیشگیری را مناسب می دانید؟چراکه این نقد همیشه وجود داشته است که سازمان‌های مرتبط در امر مبارزه و پیشگیری تا آنجا که باید به وظیفه خود عمل نمی کنند در این زمینه توضیح دهید؟
عمرانی:مواد مخدر پدیده‌ای نیست که یک سازمان بتواند آن را حل کند، برای همین بوده که قانونگذار در سال ۶۷ حدود ۱۳ تا ۱۴ عضو را در این زمینه مسئول کرده است از قبیل آموزش و پرورش، صدا و سیما، وزارت ارشاد و بهداشت، بهزیستی، نیروی انتظامی، قوه قضاییه، وزارت اطلاعات و سایر سازمانها؛ اینها شاخص‌های مبارزه هستند.
**مصیبت موادمخدر کمتر از کرونا نیست
ما باید در تعریف هایمان آنرا زنجیره‌ای ببینیم و اگر حلقه‌ای وصل نباشد به توفیقات نمی‌رسیم کمااینکه در چند سال اخیر درصد موفقیت ما اگر پایین آمده به دلیل این بوده که همه کار را با هم نکرده‌ایم؛ درمان،یک کار است و زمانی که معتاد به جامعه بر می‌گردد و باید شرایط روحی‌اش مهیا باشد و شغل برایش ایجاد شود یک بحث دیگر است، اینکه خلاءهای عاطفی این افراد پر شود، وظیفه رسانه هاست.
از طرفی باید کنترل ،آگاهی و آموزش را از دبستان و مدرسه شروع کنیم و نقش آموزش و پرورش در این زمینه بسیار پررنگ می‌شود؛ البته نباید فراموش کرد که این مشکل را هم وجود دارد که نمی توانیم بی‌پرده تمام مسائل را به کودکان آموزش دهیم و ممکن است یک اشتباه، نتیجه عکس بدهد، باید حتماً در این زمینه از کارشناسان خبره فرهنگی و اجتماعی استفاده شود اینها همیشه از خلاهایی بوده که پر نشده است. شاید در بحث های مقابله حداکثر تلاش شده و بالای ۶۰ درصد نیروهای مقابله‌ای موفق بودند و در قوه قضاییه بسیاری از پرونده ها رسیدگی و محاکمه ها صورت گرفته اما به نظرم به موضوع مواد مخدر و اعتیاد،به عنوان مقوله ای اجتماعی باید نگاه شود.
هر کجا که به صورت پایلوت پای خانواده‌ها را به پروتکل درمان معتاد، باز کرده‌ایم درصد موفقیت بالا رفته است؛در واقع همه چیز را نمی توان از نیروی انتظامی و نیروهای مقابله‌ای توقع داشت باید نهادهای مردمی نیز پای کار بیایند.
الان راجع به کرونا ستاد مقابله داریم در حالی که به نظر بنده مصیبت مواد مخدر کمتر از کرونا نیست.
**جمعیت ۱۴میلیونی درگیر با موادمخدر کشور
چه تعداد معتاد در کشور داریم؟
عمرانی: تعداد کسانی که در گیر هستند و با حساب سرانگشتی که مسئولان می گویند، ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد.
این امار واقعی است؟
عمرانی: تا زمانی که سامانه ملی شناسنامه دار کردن معتادان را اجرا نکنیم نمی‌توانیم به طور قطع آمار را بگوییم اما همین آمار شاید کمتر یا بیشتر با تعداد اعضای خانواده شان حدود ۱۴ میلیون نفر می‌شوند که مستقیم با مواد مخدر درارتباط اند.
بنابراین به نظر می‌رسد تلفات این ویروس ناخوانده (کرونا ) بیشتر از مواد مخدر نباشد، اما با مواد مخدر زندگی می کنیم در حالی که باید حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع داشته باشیم و متاسفانه خانواده‌ها آگاهی کافی را ندارند و حساسیتی نسبت به آن نشان داده نمی شود.
در رابطه با پرونده های قضایی مواد مخدر توضیح دهید و چه تعداد زندانی مرتبط با این پرونده ها در زندان هستند؟
عمرانی: آمار دقیقی در دست نیست قانون با مصوبه‌ای که در سال ۹۶ و در ذیل اصلاحیه ماده ۴۵ داشته مقدار زیادی تخفیف شامل حال این مجرمان کرده است و در نتیجه از آمارها کاسته، به هر حال مجلس مصوبه‌ای داشته و ما هم مجری اجرای آن هستیم اما هنوز گزارش دقیقی از این که این قانون به نفع بوده یا خیر، انجام نشده و کار کارشناسی پژوهشی بر روی آن در حال انجام است.
**سیاست جدید قوه قضائیه؛انهدام بنیان‌های مالی قاچاقچیان
اما آنچه مسلم است؛ قوه قضاییه در ورود به این پرونده ها مطابق قانون به درستی رفتار کرده و محکوم را محاکمه و به مجازات رسانده است.
آنچه اکنون مهم بوده این است که مسیر برخوردها باید تغییر کند،باید به سراغ بنیان‌های مالی قاچاقچیان برویم، اکنون در دنیا در راه مبارزه با جرایم سخت و سازمان یافته دیده اند که تخریب بنیان‌های مالی قاچاقچیان جواب می دهد ما نیز در نمونه های زیادی از پرونده های کلان قاچاق مواد مخدر زمانی که بنیان هایشان را هدف قرار داده ایم نتیجه گرفته ایم در یک پرونده کلان قاچاق شیشه و در اعضای خانواده ان که به صورت باندی و خانوادگی فعالیت میکرد مشاهده شد در حساب یک کودک ۶ ساله ۹۰ میلیارد تومان پول واریز می‌شده است.
**رصد حسابهای بانکی مافیای مواد مخدر
آیا درصد حساب های بانکی را مناسب می‌دانید؟
عمرانی: برای ما هم یک روش حساب می‌شود که حسابهای بانکی را کنترل کنیم.زمانی که گزارش‌هایی در مورد حسابهای مالی غیرقانونی و نامشروع که ارقام کلانی در انها ردوبدل می شود، بدست می رسد، می بینیم زمانی که ورود می کنیم و اموال‌شان مسترد و به بیت‌المال برگردانده می‌شود، به مراتب مجازاتی سنگین‌تر از حبس برای این مفاسد بوده است.
**نفوذ موادمخدر به زندان
این شائبه وجود دارد که مواد مخدر در زندان در دسترس معتادان و زندانیان قرار دارد، این را تایید می‌کنید؟
عمرانی: به هر حال در بهترین زندان های دنیا هم که رفته‌ایم و در امنیتی ترین آن ها زمانی که بازدید کردیم، دیدیم که تا ۱۰ درصد مواد مخدر رد و بدل می شود.
به هر حال ما نفوذ مواد مخدر به زندان را نفی نمی‌کنیم ولی به روش های مختلف مانند استفاده از تجهیزات به روز، قرنطینه و غیره تلاش کرده‌ایم که زندان ها پاک بمانند؛ اما قطعاً درصدی علیرغم همه این اقدامات نفوذ می‌کند و نمی‌توان آن را تکذیب یا انکار کرد، با این حال، ما اکنون در بهترین دوره مراقبت ها هستیم و بارصدی که وجود دارد،حداقل حداقل ها در این زمینه را شاهد هستیم.
