کیسه صفرا یک اندام کوچک و گلابی شکل است که در سمت راست شکم، درست زیر کبد واقع شده. کیسه صفرا یک مایع گوارشی به نام صفرا را در خود نگه می دارد که به درون روده کوچک می ریزد.
به گزارش روزیاتو سنگ های صفرا اندازه های مختلفی دارند و می توانند به کوچکی یک دانه یا به بزرگی یک توپ گلف باشند. برخی افراد فقط یک سنگ صفرا دارند اما بعضی هم هستند که در کیسه صفرای آن ها در آن واحد چند سنگ وجود دارد.
سنگ صفرا می تواند نشانه هایی داشته باشد و کسانی که این عوارض را تجربه می کنند معمولاً کیسه صفرای آن ها باید با عمل جراحی برداشته شود. اما اگر سنگ صفرا نشانه و عوارضی نداشته باشد معمولاً نیازی به جراحی نیست.
در ادامه با علائم سنگ صفرا ، علل و نحوه پیشگیری از آن آشنا خواهیم شد.
علائم سنگ صفرا
سنگ صفرا ممکن است هیچ نشانه یا عوارضی نداشته باشد. سنگ صفرا اگر در مجرایی گیر کند و باعث انسداد شود، این مسأله نشانه ها و عوارضی خواهد داشت که ممکن است به شرح زیر باشد:
احساس دردی ناگهانی در قسمت بالا سمت راست شکم که به سرعت تشدید می شود
احساس دردی ناگهانی در مرکز شکم درست زیر استخوان جناغ سینه که به سرعت تشدید می شود
احساس پشت درد بین استخوان های کتف
احساس درد در کتف راست
حالت تهوع یا استفراغ
درد سنگ صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت به طول انجامد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن هر گونه نشانه یا عوارضی که باعث نگرانی تان شده به پزشک مراجعه کنید.
اگر نشانه ها و عوارض یک مشکل سنگ صفرای جدی را دارید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. این نشانه ها و عوارض عبارتند از:
شکم دردی چنان شدید که نتوانید بی حرکت یا راحت بنشینید
زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها (یرقان یا زردی)
تب بالا به همراه لرز
علل سنگ صفرا
علت تشکیل سنگ صفرا هنوز دقیقاً روشن نیست. اما پزشکان علت احتمالی آن را موارد زیر می دانند:
بالا بودن میزان کلسترول در مایع صفرا: صفرا یا زرداب معمولاً حاوی مقادیر کافی ای از مواد شیمیایی ای است که کلسترول تولیدی کبد را در خود حل می کنند و از بین می برند. اما اگر کلسترول تولید کبدی بیشتر از آن باشد که مایع صفرا قادر به حل آن است، این کلسترول اضافی ممکن است به شکل کریستال هایی درآید و در نهایت تبدیل به سنگ شود.
بالا بودن میزان بیلی روبین در مایع صفرا: بیلی روبین یک ماده ی شیمیایی است که زمانی تولید می شود که بدن گلبول های قرمز خون را تجزیه می کند. برخی مشکلات جسمی باعث می شوند کبد بیلی روبین زیادی تولید کند، از جمله سیروز کبدی، عفونت مجاری صفراوی (زرداب راه ها) و برخی اختلالات خونی. بالا بودن میزان بیلی روبین در ایجاد سنگ صفرا نقش دارد.
تخلیه ی نامناسب کیسه صفرا: اگر کیسه صفرا به طور کامل یا در اغلب مواقع به اندازه ی کافی تخلیه نشود، ممکن است غلظت مایع صفرا افزایش پیدا کند که این مسأله در ایجاد سنگ صفرا نقش دارد.
انواع سنگ صفرا
انواع مختلفی از سنگ صفرا می تواند در کیسه صفرا به وجود آید:
سنگ صفرای کلسترولی: شایع ترین نوع سنگ صفرا که به آن سنگ صفرای کلسترولی گفته می شود اغلب زرد رنگ است. این سنگ ها بیشتر از کلسترول حل نشده تشکیل می شوند اما ممکن است حاوی ترکیبات دیگری هم باشند.
سنگ صفرای پیگمانته: این سنگ ها به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه هستند و زمانی به وجود می آیند که بیلی روبین زیادی در مایع صفرا وجود داشته باشد.
ریسک فاکتورها
عواملی که ممکن است باعث افزایش ریسک ایجاد سنگ صفرا شوند عبارتند از:
زن بودن
داشتن سن ۴۰ سال یا بیشتر
اضافه وزن یا چاقی
عدم تحرک و نشستن طولانی مدت
بارداری
رژیم غذایی پر چرب
رژیم غذایی کلسترول بالا
سابقه ی ابتلا به سنگ صفرا در خانواده
دیابت
برخی اختلالات خونی از جمله کم خونی داسی شکل یا سرطان خون
کاهش وزن سریع
مصرف داروهای حاوی استروژن، مثل قرص های ضد بارداری یا داروهای هورمون درمانی
بیماری های کبدی
عوارض جانبی سنگ صفرا
عوارض جانبی سنگ صفرا ممکن است به شرح زیر باشد:
التهاب کیسه صفرا: اگر سنگ صفرایی در دهانه کیسه صفرا گیر کند، این مسأله می تواند باعث التهاب کیسه صفرا (کله سیستیت) شود. کله سیستیت یا همان التهاب کیسه صفرا می تواند باعث درد شدید یا تب شود.
انسداد مجرای مشترک صفراوی: سنگ های صفرا می توانند باعث انسداد مجراهایی شوند که مایع صفرا از طریق آن ها از کیسه صفرا با کبد به درون روده کوچک می ریزد. این مسأله می تواند به درد شدید، یرقان یا زردی و عفونت مجرای صفراوی بیانجامد.
انسداد مجرای لوزالمعده: مجرای لوزالمعده یک لوله است که از لوزالمعده آغاز و قبل از آنکه وارد روده اثنی عشر شود به مجرای مشترک صفراوی وصل می شود. ترشحات لوزالمعده که به گوارش کمک می کنند، از طریق مجرای لوزالمعده خارج می شوند. سنگ کیسه صفرا می تواند باعث انسداد مجرای لوزالمعده شود که این مسأله می تواند به التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) بیانجامد. پانکراتیت یا همان التهاب لوزالمعده می تواند موجب یک درد شکمی شدید و دائمی شود و معمولاً به بستری شدن فرد می انجامد.
سرطان کیسه صفرا: کسانی که سابقه ی ابتلا به سنگ صفرا را دارند، ریسک بروز سرطان کیسه صفرا در آن ها بالاتر است. اما سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است و بنابراین با وجود بالا رفتن ریسک این سرطان، احتمال ابتلا به آن بسیار پایین است.
پیشگیری از سنگ صفرا
با رعایت چند نکته می توانید ریسک ایجاد سنگ صفرا را کاهش دهید:
وعده های غذایی تان را از قلم نیندازید: سعی کنید همیشه حدود یک زمان مشخص غذا بخورید. نخوردن وعده های غذایی یا روزه گرفتن می تواند ریسک ایجاد سنگ صفرا را افزایش دهد.
به تدریج وزن کم کنید: اگر لازم است وزن خود را کاهش دهید، این کار را تدریجی انجام ندهید. کاهش وزن سریع می تواند ریسک ایجاد سنگ صفرا را افزایش دهد. هفته ای بیشتر از نیم تا یک کیلوگرم وزن کم نکنید.
مواد غذایی فیبردار بیشتر بخورید: مواد غذایی فیبردار بیشتری در رژیم غذایی خود بگنجانید، مثل میوه ها، سبزیجات و غلات کامل.
وزن خود را مناسب نگه دارید: چاقی و اضافه وزن ریسک ایجاد سنگ صفرا را افزایش می دهد. با کاهش کالری های دریافتی و افزایش فعالیت بدنی، سعی کنید وزن خود را به یک میزان مناسب برسانید. وقتی موفق شدید به وزن مناسب تان برسید، تلاش کنید با پی گرفتن رژیم غذایی سالم تان و ادامه ی ورزش، وزن خود را مناسب نگه دارید.
