امسال تعطیلی مدارس یکی از سال‌های رکوردار خود را طی کرد. اگرچه در سال‌های گذشته هم تهران و چندین شهر بزرگ دیگر در ایامی از سال که آلودگی هوا به اوج می‌رسید برای چند روز مدارس را تعطیل می‌کردند، اما امسال هم آلودگی شدید هوا روزهای بیشتری مانع مدرسه رفتن بچه‌ها شد هم برف آمد و مدرسه‌ها را تعطیل کرد و هم در روزهای آخرسال سر و کله کرونا پیدا شد تا بچه‌ها برای عدم ابتلاء به این بیماری در خانه‌ها بمانند.
به گزارش فارس در همان اولین روزهای تعطیلی مدارس برای کرونا، گله‌های والدین از آموزش و پرروش برای این حجم از تعطیلی‌های سال تحصیلی آغاز شد. مقصر تعطیلی‌ها آموزش و پرورش نبود اما والدین انتظار داشتند برای آموزش فرزندانشان تهمیدی اندیشیده بشود چون درحالی که با احتساب تعطیلات عید پیش رو چیزی در حد سه ماه از سال تحصیلی 1398 باقی مانده است، والدین معتقدند که کودکان آن‌ها بیش از اندازه از دروس خود عقب هستند. مخصوصا دروسی که برای تدریس آن حتما نیاز به معلم است.
در این شرایط زمزمه «آموزش از راه دور» مطرح شد. همان چیزی که در خیلی از مراکز و دانشگاه‌ها درحال اجراست اما آموزش و پرورش تا به حال به جز در برخی مناطق محروم و برای بازماندگان از تحصیل و بیشتر هم برای دوره متوسطه، زیر بار انجام آن نرفته است. مسئولان آموزش و پرورش بارها از آمادگی و لزوم برپایی زیرساخت آموزش از راه دور مدارس در شرایط خاص گفته‌اند اما آنچه اتفاق افتاده والدینی هستند که در اول سال شهریه‌های کلان برای ثبت نام فرزندان خود در مدارس پرداخت میکنند اما در سال تحصیلی پرحادثه‌ای مثل سال 1398 هم بخشی زیادی از این هزینه را از دست رفته می‌بینند و هم درباره میزان یادگیری و پیشرفت فرزندان خود در دروس مهم و پایه ابهامات و نگرانی‌های جدی دارند.
در این بین البته آموزش و پرورش با همکاری صداوسیما آموزش دروس پایه‌های مختلف را در تلویزیون آغاز کرده است. اما مفهوم آموزش از راه دور در واقع فعالیت معلم هرکلاس با توجه به شناختی که از دانش‌آموزان خود دارد در بستر آن‌لاین است. آموزش همگانی در تلویزیون اگرچه خوب است اما قطعا نیاز دانش‌آموز و نگرانی والدین را به طور کامل درک نخواهد کرد.
دراین گزارش ضمن بررسی وضعیت آموزش از راه دور از مدارس ایران و تلویزیون، با چندین نفر از معلمانی که در این روزها با تصمیم و اختیار خودشان آموزش از راه دور را برای دانش‌آموزانشان شروع کرده‌اند صحبت کرده‌ایم. معلمانی که نشان دادند نگرانی آن‌ها برای وضعیت دانش‌آموزان شان نیازی به بخشنامه و انتظار برای تصویب یک قانون در آموزش و پرورش ندارد.
آموزش از راه دور و اینترنتی که جوابگو نیست
چند روز بعد از تعطیلی مدارس به خاطر کرونا، محمدجواد آذری جهرمی؛ وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتر خود خبر از همکاری با وزارت علوم و آموزش و پرورش برای تهیه امکانات مجازی و آموزش از راه دور داد.
درحالی که احتمال تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها تا فروردین ماه سال 1399 وجود دارد سوالی که جهرمی به آن پاسخ نداد چگونگی تهیه این زیرساخت آن هم در شرایطی است که همین میزان سرعت و کیفیت موجود در بسیاری مواقع و بسیاری از شرایط جغرافیایی پاسخگوی مشترکین اینترنتی نیست.
موضوع اینترنت یکی از همان زیرساخت‌هایی است که مسئولین آموزش و پرروش هم اغلب درباره موانع آموزش از راه دور درباره آن صحبت میکنند. ایران در حال حاضر 14میلیون دانش‌آموز دارد و تنها راه ارتباطی اینترنتی دانش‌آموزان با مدارس خود که پایگاه‌های اطلاع‌رسانی مدارس است هم در ابتدایی‌ترین حالت ممکن قرار دارند و گاهی مدت‌ها به روز نمی‌شوند.
از طرف دیگر اپلیکیشن‌های داخلی هم جوابگوی این تعداد دانش‌آموز نیست و این اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌ها نشان داده‌اند که در مواقع ازدیاد کاربران کارایی خود را از دست می‌دهند. مثل آنچه در اعتراضات آبان‌ماه 98 و قطع اینترنت ملی اتفاق افتاد و بسیاری از پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی سربلند از این آزمون بیرون نیامدند.
«شبکه آموزش» مدرسه شد
خانه‌نشینی دانش‌آموزان بعد از شیوع کرونا، آموزش پرورش را وادار کرد تا بخشی از مسیر آموزش از راه دور را این‌بار از طریق همکاری با صداوسیما طی کند. علیرضا کمرئی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درباره این برنامه‌ها گفت: « بیش از 250 عنوان درسی و 203 رشته کار و دانش در این ایام تدریس می‌شود» کمرئی که خود معتقد است این اقدام به جای خود و به نوبه خود اقدام خوبی است می‌گوید ما می‌خواهیم نگرانی‌های والدین را برطرف کنیم تا دوباره شرایط حضور در کلاس‌های درس فراهم بشود.
در این طرح آموزش و پرروش خودش معلمین را که اکثرا معلمین برگزیده و مولف کتاب درسی هستند، به صداوسیما و شبکه آموزش معرفی می‌کند و زمان‌بندی مشخصی هم درباره نحوه ارائه دروس در پایه‌های مختلف وجود دارد. این زمان‌بندی را شبکه‌های دیگری هم که مخاطب کودکان و نوجوان دارند مثل شبکه پویا و نهال زیرنویس میکنند. جدول هر دوره تحصیلی در هر روز در همین شبکه اعلام می‌شود.
تجربه یک روز آموزش در خانه
اگرچه آموزش از راه دور از طریق تلویزیون در شرایطی که دانش‌آموزان در سال تحصیلی جاری روزهای زیادی را دور از مدرسه سپری کرده‌اند اقدام خوبی است اما باز هم بسیاری از والدین و بالاخص دانش‌آموزان و باز هم دانش‌آموزان مقاطع پایین‌تر این آموزش‌ها را جدی نمی‌گیرند و نمی‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
خانم سعیدی که یک دانش‌آموز مقطع ابتدایی و یک دانش‌آموز متوسطه اول در خانه دارد می‌گوید: « وقتی شنیدیم قرار است تدریس دروس در شبکه آموزش شروع بشود خیلی خوشحال شدم. اما اول اینکه ساعت شروع این آموزش‌ها بسیار زود است. برای مدرسه رفتن می‌شود بچه‌ای را صبح زود از خواب بیدار کرد اما در شرایط بودن در خانه اصلا بچه‌ها زیر بار نمی‌روند که مثلا هشت صبح از خواب بیدار بشوند و پای تلویزیون ریاضی یاد بگیرند»
خانم کردی هم که پسرش کلاس هشتم است درباره تجربه اولین روز آموزش از راه دور در شبکه آموزش می‌گوید: « با اینکه به وضوح سعی شده بود فضای جذاب آموزشی فراهم بشود و معلم هم بسیار با حوصله و با زبان بچه‌ها تدریس می‌کرد اما حواس پسرم مدام پرت می‌شد تا جایی که تصمیم دارم در روزهای آینده برنامه را ضبط کنم. به هر حال بودن در فضای خانه، روبه روی تلویزیون و درس خواندن آن هم در شرایطی که امکان تعامل مستقیم با معلم نیست و معلم هم عکس‌العمل و چهره دانش‌آموز را نمی‌بیند چیزی نیست که بچه‌های ما به آن عادت داشته باشند.»
معلم‌هایی که منتظر بخشنامه نماندند
اما قبل از اینکه آموزش از راه دور در تلویزیون شروع بشود بسیاری از معلمین که نگران وضعیت دانش‌آموزانشان در این مقطع تحصیلی بودند خودشان دست به کار شدند و آموزش از راه دور را شروع کردند. در سال‌های اخیر ارتباط بین والدین و معلمین در پیام‌رسان‌ها بسیار مرسوم شده است و جرقه آموزش مجازی و از راه دور هم از همین جمع‌ها شکل گرفت.
سحر کیا که در مقطع متوسطه دوم معلم زبان و ادبیات فارسی است می‌گوید: « دقیقا از سهشنبه هفته گذشته کلاس‌های مجازی‌ام را شروع کرده‌‌ام. خودم توی ذهنم بود که امسال این بچه‌ها خیلی از لحاظ درسی آسیب دیده‌اند و وقتی نگرانی والدین را دیدم عزمم جزم شد. تقریبا سه روز طول کشید تا با همه دانش‌آموزانم به صورت مجازی ارتباط برقرار کنم، نحوه کار را برایشان توضیح بدم و بخواهم همگی نرم‌افزار «ادوبی کانکت» را نصب کنند. البته یک رایزنی هم با والدین در جهت تهیه اینترنت مناسب داشتم که این روزها در همه خانه‌ها موجود است اما برای برپایی کلاس لازم بود با والدین هماهنگ باشم»
خانم کیا درباره نحوه برگزاری کلاس‌ها می‌گوید: « کلاس‌ها دقیقا مثل زمانی که در مدرسه حضور داشتیم برگزار می‌شود. من دو روز در هفته زبان و ادبیات فارسی و یک روز هم دستور زبان تدریس می‌کردم. الان هم طبق همان برنامه با دانش‌آموزها از طریق نرم‌افزار مرتبط می‌شوم، حضور و غیاب و مبحث هفته را تدریس می‌کنم. بچه‌ها هم سوالاتشان را می‌پرسند.»
آقای مهدی‌پور دبیر زبان انگلیسی است که در مقطع متوسطه اول تدریس می‌کند. آقای مهدی‌پور می‌گوید: « ابتدا درباره آموزش از راه دور خیلی مردد بودم. چون به هرحال در شرایط خانگی خیلی سخت می‌شود بچه‌ها را پای درس آورد. اما از آن‌طرف با توجه به سطح دانش‌آموزها برای برخی از از آن‌ها به خصوص آن‌هایی که سال بعد قرار بود وارد متوسطه دوم بشوند خیلی نگران بودم. جالب بود که وقتی پیشنهاد را با خودشان مطرح کردم به جز چندنفر که فکر می‌کردند می‌خواهم به آن‌ها سخت بگیرم همگی موافق بودند و خودشان می‌گفتند خیلی عقب هستیم»
آقای مهدی‌پور ادامه می‌دهد: « از دوستانم مشورت گرفتم که چه نرم‌افزاری برای آموزش مجازی بهتر است. پیشنهادها زیاد بود. اگرچه این بچه‌ها جوان هستند و از پس هر نرم‌افزاری برمی‌آیند اما نمی‌خواستم چیزی باشد که حواسشان را از درس پرت کند. «زوم»، «ادابی کانکت» «اسکایپ» «اسکای روم» اپلیکیشن‌هایی بود که مطرح شد اما در نهایت آنچه در کلاس‌های دانشگاهی هم استفاده می‌شود یعنی ادابی کانکت را انتخاب کردیم. یکی از بچه‌ها بعد از جلسه اول می‌گفت صرف کار در همین نرم‌افزار و کلاس مجازی هم جذاب است و به همین خاطر خیلی جذب ماجرا شده است. به هر حال ما وظیفه‌ای در قبال این بچه‌ها داریم و در شرایط غیرقابل پیش‌بینی نمی‌توانیم نسبت به وضعیتشان بی تفاوت باشیم»
