روزنامه شهروند نوشت: «آیا با مکانیزم انتخابات فدراسیون فوتبال آشنایی دارید؟ تمام اتفاقات و حاشیه‌های فوتبال، به عنوان پرطرفدارترین رشته ورزشی کشور، مورد توجه عموم مردم قرار می‌گیرد. طبیعتا سرنوشت بسیاری از مسائل هم به تصمیم و سیاست‌های مدیریتی ارتباط دارد و حالا با استعفای زودهنگام مهدی تاج از ریاست فدراسیون فوتبال قرار است انتخابات این مجموعه در تاریخ بیست‌وپنجم اسفندماه امسال برگزار شود. اما رئیس فوتبال ایران با چه سیستم و روشی انتخاب می‌شود؟ لابی‌های مدیریتی و سیاسی برای پیروزی در انتخابات فوتبال ایران به چه شکل است؟ چه افرادی در روز انتخابات رئیس و اعضای هیأت‌رئیسه را انتخاب می‌کنند و قوانین رأی‌گیری به چه صورت است؟
با خواندن این مطلب می‌توانید به جواب تمام سوالات خود در این‌باره برسید.
شرایط عمومی کاندیداها
ابتدایی‌ترین شرایط در نظر گرفته‌شده برای پست ریاست فدراسیون فوتبال ماده ٣٩ اساسنامه به شرح زیر است: «تابعیت ایران و سکونت در ایران، نداشتن سوء‌پیشینه کیفری و محرومیت اجتماعی بر اساس حکم قضائی و تأیید مراجع ذی‌صلاح، دارا بودن سن حداقل ٣٥ و حداکثر ٦٥سال تمام در زمان ثبت نام برای انتخابات، دارا بودن حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن، داشتن حداقل ١٠سال سابقه مدیریت.» از نظر بسیاری از کارشناسان یکی از ایرادهای بزرگ اساسنامه نداشتن بند تسلط به زبان انگلیسی برای پست ریاست فدراسیون فوتبال است؛ موضوعی که در روابط بین‌الملل و وجهه ریاست فدراسیون از اهمیت بسیاری برخوردار است. همچنین افرادی که برای پست ریاست ثبت نام می‌کنند باید سه نواب رئیس پیشنهادی خود را هم در فرم به مجمع معرفی کنند. افرادی هم که می‌خواهند برای عضویت هیأت رئیسه فدراسیون ثبت نام کنند باید پنج سال سابقه مدیریتی در کارنامه خود داشته باشند.
اعضای هیأت‌رئیسه چه کسانی هستند؟
هیات‌رئیسه فدراسیون به‌عنوان بالاترین مرجع سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در فوتبال که مجمع آن را انتخاب می‌کند، شامل ٩ نفر است. رئیس، نایب‌رئیس اول، نایب‌رئیس دوم و رئیس کمیته مسابقات، نایب‌رئیس سوم و رئیس کمیته بانوان (حتما باید زن باشد). پنج عضو دیگر هیأت‌رئیسه هم به شرح زیر است: «یک نفر از بین روسای هیأت‌های استانی، یک نفر از بین مدیران عامل باشگاه‌های لیگ برتر یا دسته اول و سه نفر از بین افرادی که سابقه مدیریت دارند. تمامی اعضای هیأت‌رئیسه را هم باید مجمع انتخاب و برکنار کند.» طبق قوانین، یک عضو هیأت‌رئیسه به هیچ عنوان نباید هم‌زمان دبیر کل فدراسیون، عضو رکن قضائی فدراسیون، عضو شورای حل اختلاف فدراسیون، قاضی دادگاه حکمیت ورزشی (CAS)، داور فعال یکی از رشته‌های ورزشی فدراسیون یا مدیر آژانس‌های نقل و انتقالات باشد.
تفاوت فوتبال با سایر رشته‌ها چیست؟
مکانیزم انتخابات در فدراسیون فوتبال با سایر فدراسیون‌های ورزشی تفاوتی بسیار بزرگ دارد. هر یک از نامزدهای شرکت‌کننده در انتخابات را باید حداقل پنج نفر و رئیس فدراسیون را ١٠ نفر از اعضای مجمع پیشنهاد داده باشند. یعنی اولین مرحله از انتخابات فدراسیون پخش فرم‌های مربوط به رأی‌گیری اختصاصی اعضای مجمع بین آنهاست. اولین مرحله رقابتی بین نامزدها هم همین‌جاست. یعنی یک نامزد انتخاباتی با گرفتن بیشتر از ١٠ فرم معرفی‌نامه از اعضای مجمع می‌تواند شانس رقبای خود را برای گرفتن فرم کمتر کند و عملا باعث حذف آنها شود. چون هر نامزدی که نتواند ١٠ فرم تاییدیه را آماده کند از انتخابات حذف خواهد شد. پس عملا با توجه به این که معمولا تعداد اعضای مجمع فدراسیون هم بین ٧٢ (قطعی) تا ٧٥ نفر تخمین زده می‌شود، امکان ندارد انتخابات ریاست با بیشتر از هفت نامزد برگزار شود؛ نامزدهایی که ١٠ فرم گرفته باشند و صلاحیت آنها نیز برای شرکت در انتخابات تأیید شده باشد.
مهلت ثبت نام
ثبت نام از نامزدهای ریاست از تاریخ هشتم تا بیستم بهمن‌ماه انجام می‌شود و اعضا باید مدارک کامل را به دبیرخانه مجمع ارایه دهند. یعنی علاوه بر مدارک شناسایی، تحصیلی و مدیریتی فرم‌های معرفی‌نامه آنها تکمیل باشد. پس از آن، کمیته سه‌نفره بررسی مدارک متشکل از نماینده وزارت ورزش، دبیر کل و مسئول حقوقی فدراسیون مرحله ابتدایی احراز صلاحیت نامزدها را بررسی می‌کنند. هر نامزدی که مدارکش ناقص باشد از فهرست حذف می‌شود و نفرات باقی‌مانده برای احراز صلاحیت امنیتی به مراجع ذی‌صلاح معرفی می‌شوند و هر کسی که تاییدیه نهایی را گرفت وارد مکانیزم انتخابات فدراسیون فوتبال در روز مجمع که بیست‌وپنجم اسفند است، خواهد شد.
چه کسانی رأی می‌دهند؟
اعضای مجمع فدراسیون که چهار سال مدیریت فوتبال ایران به رأیی که خواهند داد بستگی دارد، این افراد هستند: وزیر ورزش و جوانان و معاون ورزش قهرمانی این وزارتخانه، نماینده ١٦ باشگاه لیگ برتر، هشت باشگاه اول جدول لیگ یک، دو باشگاه اول جدول لیگ دو و فوتسال، نماینده باشگاه صدرنشین لیگ فوتبال ساحلی در بخش زنان و مردان، نماینده باشگاه صدرنشین لیگ برتر زنان، ٣٢ نماینده از هیأت‌های فوتبال استان‌های کشور، نمانیده کانون یا اتحادیه بازیکنان (تا زمان تشکیل این کانون کاپیتان تیم ملی در مجمع حضور پیدا می‌کند)، روسا یا دبیران هیأت‌ها یا انجمن‌های فوتبال در وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، کار و امور اجتماعی، ستاد کل نیروهای مسلح و ورزش‌های روستایی و عشایری. برای تمام باشگاه‌ها فقط مدیرعامل یا عضو هیأت‌مدیره اجازه حضور در انتخابات و رأی دادن دارند. از هیأت‌های استانی هم رئیس، نایب‌رئیس یا دبیر هیأت می‌توانند در مجمع باشند. این ٧٣ نفر هر کدام دارای یک حق رأی در مجمع فدراسیون هستند. همچنین هر فرد ایرانی که به عنوان عضو کمیته‌های اجرایی کنفدراسیون فوتبال آسیا یا فیفا انتخاب شود یا مشغول انجام وظیفه باشد، در طول دوران عضویت خود عضو مجمع فدراسیون فوتبال خواهد بود. مهدی تاج، نایب‌رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا هم با وجود استعفا از ریاست فدراسیون در مجمع عمومی حق رأی خواهد داشت. برای مجامعی که در آن رأی‌گیری انجام خواهد شد، مثل پروسه انتخابات هم سه نفر شمارنده آرا از بین اعضای مجمع انتخاب می‌شوند و معمولا یک یا دو ناظر هم برای جلوگیری از تخلف در مجمع نامزد می‌شوند و وظیفه نظارت را انجام خواهند داد تا تخلفی در شمارش آرا رخ ندهد.
نامزدها چند نفر را پیشنهاد می‌کنند؟
برای معرفی نامزدهای ریاست و عضویت هیأت‌رئیسه نیز برای اعضای مجمع فدراسیون قوانین مشخصی وجود دارد و هر کدام از اعضا مجاز به پیشنهاد نامزدها به شرح زیر هستند:
الف: پیشنهاد یک نفر برای پست ریاست
ب: پیشنهاد یک نفر به‌عنوان نامزد پست نایب‌رئیس اول
ج: پیشنهاد یک نفر به‌عنوان نامزد پست نایب‌رئیس دوم
د: پیشنهاد یک نفر به‌عنوان نامزد پست نایب‌رئیس سوم
نکته: درباره بند ب، ج و د قانون می‌گوید پیشنهاد اعضای مجمع در پست نایب‌رئیس سوم در صورتی قابل طرح خواهد بود که نامزد مذکور را فرد داوطلب پست ریاست فدراسیون معرفی کرده باشد. یعنی آنها باید نام سه نواب رئیسی را در فرم‌های خود قرار دهند که نامزد ریاست مد نظر آنها که معرفی کرده‌اند، معرف‌شان باشد.
ه: پیشنهاد یک نفر به‌عنوان نامزد پست هیأت‌رئیسه از بین روسای هیأت‌های استانی
و: پیشنهاد یک نفر به‌عنوان نامزد پست هیأت‌رئیسه از بین مدیران عامل باشگاه‌های لیگ برتر یا لیگ دسته یک
شرط برگزاری مجمع انتخاباتی
انتخابات فدراسیون فوتبال باید با حضور اکثریت دوسوم کل اعضا برگزار شود و رأی‌گیری ریاست و اعضای هیأت‌رئیسه با رأی کتبی و مخفی انجام خواهد شد. برای این که یک نفر به‌عنوان رئیس فدراسیون انتخاب شود، در دور اول رأی‌گیری کسب اکثریت مطلق (٥٠ درصد+١) آرای اعضای حاضر در مجمع انتخاباتی لازم است. اگر در دور اول انتخابات نفر اول نتواند بیش از ٥٠درصد به اضافه یک رأی مجمع را به دست بیاورد، رأی‌گیری به دور دوم کشیده خواهد شد و در این مرحله رأی بیشتر سرنوشت را مشخص می‌کند. البته بد نیست بدانید در صورتی که سرنوشت انتخابات در دور اول مشخص نشود، دو نفر کاندیدای دارای بالاترین آرا در دور اول، در رأی‌گیری دور دوم شرکت داده می‌شوند. در صورتی که در دور اول انتخابات بیشتر از دو نفر از کاندیداها دارای بالاترین آرا و مساوی با هم باشند، تمامی افراد دارای بالاترین رأی برابر به دور بعد راه می‌یابند.
سختی کار برای انتخاب هیأت‌رئیسه
کار نامزدهای ریاست فدراسیون فوتبال البته برای برنده شدن در انتخابات سخت‌تر از اعضای هیأت‌رئیسه است. آنها باید با کسب اکثریت، دوسوم آرای اعضای حاضر در مجمع را برای برنده شدن به دست بیاورند و بد نیست بدانید که انتخاب رئیس فدراسیون فوتبال قبل از انتخابات اعضای هیأت‌رئیسه انجام خواهد شد. بعد از انتخاب رئیس هم برای نامزدهای پیشنهادی او برای پست‌های نواب رئیسی اول تا سوم رأی‌گیری انجام خواهد شد. در صورتی که هر کدام از نفرات پیشنهادی نتوانند از مجمع رأی اعتماد بگیرند، رئیس فدراسیون موظف است فردی جدید را تا یک ماه آتی به مجمع معرفی کند.
اشکالات اساسی در اساسنامه
اساسنامه فدراسیون چند ایراد بسیار بزرگ و اساسی دارد که در سال‌های اخیر اهالی فوتبال به معنای واقعی نسبت به آن بی‌توجه بوده‌اند؛ مثلا می‌دانید چهره‌های شناخته‌شده که سال‌ها در بالاترین سطح در ایران و جهان فوتبال بازی کرده‌اند، نمی‌توانند حتی عضو هیأت‌رئیسه فدراسیون شوند و در انتخابات شرکت کنند؟ معلوم است افراد کاملا غیر فوتبالی اساسنامه فدراسیون را نوشته‌اند و برای فوتبالی‌ها هیچ احترامی قائل نبوده‌اند. برای داشتن مجمع فوتبالی بهتر می‌توان کارهای بزرگی انجام داد؛ مثلا تمام فوتبالیست‌هایی که بیش از ١٠٠ بازی ملی در کارنامه دارند و در قید حیات هستند در مجمع حق رأی داشته باشند یا بتوانند به‌عنوان عضو هیأت‌رئیسه بدون داشتن سابقه مدیریتی ثبت نام کنند.
چرا چهره‌هایی مثل مهدی مهدوی‌کیا، علی کریمی، جواد نکونام، سیدجلال حسینی و آندرانیک تیموریان، تنها فوتبالیست‌هایی که بیش از ١٠٠ بازی ملی در کارنامه دارند، سالیان سال حضورشان در فوتبال ملی و باشگاهی در اساسنامه دیده نشده است؟ درباره دبیر کلی فدراسیون هم این ایراد بسیار بزرگ وجود دارد. از سال گذشته که محمدرضا ساکت به‌دلیل بازنشستگی استعفا کرد، مهدی تاج ابراهیم شکوری را، که سالیان سال در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی و ملی ایران حضور داشت، به‌عنوان سرپرست دبیر کلی انتخاب کرد. اما این فرد که مسلط به زبان انگلیسی و دانشجوی رشته دکتری مدیریت ورزشی است، نتوانست دبیر کل رسمی فدراسیون شود چون ١٠ سال سابقه مدیریت نداشت. با این قوانین عجیب و غریب یک فوتبالیست اگر تا ٣٦ سالگی بازی کند، تازه بعد از آن باید ١٠سال به‌صورت مداوم مدیریت ورزشی انجام دهد تا بتواند طبق این اساسنامه در ٤٦ سالگی دبیر کل فدراسیون فوتبال شود.
درباره یک ابهام بزرگ
بحث اصلی درباره مهندسی انتخابات است. هیچ مانعی برای ریاست در چند دوره متوالی وجود ندارد. رئیس فدراسیون هم با توجه به ساختار مجمع بهترین ارتباط را با ٣٢ رئیس هیأت فوتبال استانی در طول دوره مدیریتی برقرار می‌کند و از نظر مالی و امکاناتی هیأت‌ها را با بودجه فوتبال ساپورت می‌کند. به این ترتیب رأی حداقل ٣٢ نفر از مجمع ٧٦ نفره فوتبال را همیشه در دست خواهد داشت. به همین دلیل است که همواره انتخابات هیأت‌های فوتبال استانی با جنجال و حاشیه همراه می‌شود و معمولا گزینه مورد حمایت فدراسیونی‌ها به پیروزی می‌رسد. در واقع مدیریت فوتبال از روسای هیأت فوتبال برای ماندن حمایت می‌کند و روسای فوتبال هم بقای آنان را در صندلی ریاست فدراسیون تضمین می‌کنند.
غیر فوتبالی‌ها می‌توانند وارد شوند
فوتبالی‌ها در شرایطی امکان حضور در انتخابات را ندارند که افراد غیر فوتبالی به‌راحتی می‌توانند وارد عرصه مدیریتی شوند و برای فوتبال تصمیم بگیرند. قوانین تعیین‌شده برای ثبت نام از نامزدهای ریاست و عضویت هیأت‌رئیسه هم می‌گوید که نفرات باید فقط همین سوابق مدیریتی را داشته باشند: ارایه مدارک معتبر مبنی بر سابقه مدیریت: سابقه ریاست یا نایب‌رئیسی یا دبیر کلی در فدراسیون‌های ورزشی، سابقه در پست معاون مدیر کل و بالاتر یا هم‌تراز آنها در مشاغل دولتی، سابقه مدیرعاملی در شرکت‌های ثبت‌شده فعال در بخش خصوصی، سابقه ریاست در هیأت‌های فوتبال استان‌ها، سابقه مدیرعاملی در باشگاه‌های فوتبال لیگ برتر یا لیگ دسته اول. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید سوابق فوتبالی هیچ جایگاهی در این قوانین و تبصره‌ها ندارد.»
