پس از برگزاری نوزدهمین اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۳ و ۲۴ خرداد ماه جاری ( ۱۳و ۱۴ ژوئن) در شهر بیشکک قرقیزستان با حضور سران ۱۱ کشور از جمله جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، چندین بار از عضویت دائم ایران در این سازمان سخن به میان آمده است. سران کشورهای؛ چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان و هند اعضای اصلی و سران کشورهای؛ ایران، مغولستان، افغانستان و بلاروس به عنوان اعضای ناظر در این سازمان حضور دارند.
به گزارش ایسنا اگرچه جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهایی بود که بعد از مغولستان به عنوان ناظر به عضویت این سازمان در آمد و درخواست عضویت رسمی خود را ۱۱ سال قبل به این سازمان ارائه کرد، اما هنوز این عضویت قطعی نشده است. موضوع عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران تاکنون در چند جلسه در دستور کار آن قرار گرفته است، اما تصمیم نهایی در این مورد به دلایل خاصی از جمله سایه برخی تحریم‌های آمریکا علیه ایران گرفته نشده است.
سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی برای همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است که در سال ۲۰۰۱ توسط سران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان و با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد. هند و پاکستان نیز که چند سال عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای بودند، از تابستان ۲۰۱۶ به عضویت کامل این سازمان درآمدند.
برای پذیرش عضو جدید در این سازمان باید همه اعضا رای موافق داشته باشند و از جهت اداری و حقوقی هم باید شرایط و مقررات دو جانبه میان سازمان و کشور متقاضی عضویت فراهم شود و حدود ۲۸ سند حقوقی میان طرفین امضا شود.
با توجه به اینکه روسیه و چین قدرت‌های تعیین کننده در سازمان همکاری شانگهای هستند، طبیعتا پذیرش عضو جدید در این سازمان به موافقت این دو کشور بستگی دارد.
روسیه از پیوستن ایران حمایت می کند
بر اساس گزارش «سی‌ان‌اس نیوز»،سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در تازه‌ترین اظهار نظر خود با رد درخواست آمریکا برای منزوی ساختن ایران،از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرده است.
لاوروف در سخنانی در یک مجمع ژئوپلتیک در دهلی‌نو خاطرنشان کرد که سازمان همکاری شانگهای دربرگیرنده چین، پنج کشور عضو سابق اتحاد شوروی (روسیه، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان)، هند و پاکستان است. ایران عضو ناظر این سازمان است و ما از درخواست ایران برای عضویت کامل حمایت می‌کنیم.
وزیر خارجه روسیه تاکید کرد: همچنین اکثر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از درخواست ایران حمایت می‌کنند و من اطمینان دارم که این درخواست محقق خواهد شد.
گسترش روابط با چین
این در حالی است که "جینگ شوانگ" سخنگوی وزارت امور خارجه چین در واکنش به اظهارات لاوروف درباره پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای گفت: «می‌دانیم که ایران به عنوان عضو ناظر از مدت‌ها پیش در رویدادهای مرتبط مشارکت داشته است. در ارتباط با افزایش اعضای این سازمان، چین در ارتباط نزدیک با سایر اعضا خواهد بود و ما با یکدیگر تصمیم خواهیم گرفت.»
ایران و چین طی سالهای اخیر روابط گسترده و تنگاتنگی داشته اند. در حاشیه اجلاس گذشته سازمان شانگهای حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، با شی جین‌پینگ، همتای چینی خود و دیگر عضو قدرتمند شانگهای دیدار و گفت‌وگو کرده بود.
در این دیدار ضمن تأکید بر تعهد ایران به برجام و انتقاد از یکجانبه‌گرایی آمریکا و خروج این کشور از برجام بدون هرگونه بهانه‌ای، به ظرفیت‌های فراوانی برای گسترش روابط با چین اشاره کرده و گفته بود که ایران با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی، آماده است نقش مهم و پیش‌برنده‌ای در پروژه کمربند–راه ایفا کند. همچنین ایران علاوه بر ادامه همکاری با چین در حوزه انرژی، علاقمند به توسعه زیرساخت‌ها برای روابط پایدار و راهبردی در تامین انرژی چین است.
شی جین‌پینگ در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای به همتای ایرانی خود اطمینان داد که کشورش بدون توجه به شرایط موجود به گسترش مناسبات خود با تهران ادامه خواهد داد.
روسیه در سال جاری ریاست دوره‌ای سازمان همکاری شانگهای را بر عهده دارد و در ماه ژوییه (تیر ماه ۱۳۹۹) میزبان نشست سالیانه آن خواهد بود. به نظر نمی‌رسد کشورهای موسس این پیمان در آسیای مرکزی از جمله ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان مخالفتی با پیوستن ایران به سازمان شانگهای داشته باشند و این احتمال وجود دارد که عضویت ایران در این سازمان در دوره بعدی پذیرفته شود.
