برخی از مردم زندگی زناشویی موفق را به طول و اندازه آن می‌سنجد و باور دارند اگر زن و مردی تا آخر عمر با یکدیگر زندگی کردند و صدا از خانه‌شان بیرون نیامد، موفق هستند. بعضی‌ها هم زوج خوشبخت و موفق را کسانی می‌دانند که در خرید کردن و انتخاب خانه و وسایل و تربیت فرزند با هم موافق هستند و تفاهم دارند.
به گزارش تسنیم این در حالی است که نظر اسلام درباره زندگی زناشویی موفق وسیع‌تر و خاص‌تر از این نوع تعریف‌هاست. ملاک و معیار دین اسلام در زندگی فردی، اجتماعی و حتی زناشویی بر اساس دینداری و خداپرستی تعریف می‌شود و طبیعتاً یکی از معیارهای زندگی موفق این است که زن و شوهر، هر دو در بندگی خدا موفق باشند و نماز و عبادت خدا را در رأس برنامه‌های زندگی‌شان قرار بدهند.
با این تعریف اسلام، اگر کسی نمازخوان باشد اما همسری داشته باشد که نماز نخواند، با این وجود در امور دیگر مثل خرید خانه و اتومبیل و خورد و خوراک با هم تفاهم داشته باشند، زندگی زناشویی موفقی و صحیحی ندارند. چون طبیعتاً انتخاب آن‌ها در امور دینی نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود و این تفاوت در تربیت فرزند هم تأثیر می‌گذارد. بر همین اساس است که ضرورت تشویق و ترغیب همسر کاهل نماز به انجام این فریضه دینی مشخص می‌شود.
دکتر مریم حاج عبدالباقی، استاد حوزه و دانشگاه، به بررسی ریشه‌ها و دلایل کاهل‌نمازی در میان افراد پرداخته و مسئولیت همسران را در برابر سهل‌انگاری در انجام این فریضه دینی ارزیابی کرده است. آن طور که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، قدم اول در تشویق همسر به انجام این فریضه مهم دینی این است که همسر او علت نماز نخواندن را ریشه‌یابی کند. سپس بر اساس هر کدام از دلایل بی نمازی همسر خود، شیوه مقابله و تشویق به‌خصوصی را برای نمازخوان کردن او به کار بگیرند. یکی دیگر از شیوه‌ها برای نمازخوان کردن زن یا شوهری که کاهل نماز است، این است که همسر او سعی کند نمازش را در اول وقت و با رعایت آداب شرعی به جا بیاورد. همین که آن زن یا مرد کاهل نماز هر روز ببیند که همسرش در اقامه نماز اول وقت دقت دارد، او هم به این کار تشویق و ترغیب خواهد شد.
در برابر نماز نخواندن همسرمان چقدر مسئولیم؟
یکی از سؤالات و دغدغه‌هایی که ذهن بسیاری از افرادی را که همسر کاهل نماز دارند به خود مشغول می‌کند، این است که «در برابر نماز نخواندن همسرشان تا چه اندازه مسئول هستند؟» به عبارت دیگر آیا نمازخوان کردن همسر وظیفه شرعی انسان است و در این باره تا اندازه باید دغدغه داشت و انرژی صرف کرد؟
بر اساس دستورات دینی زن و شوهر در مسئله نماز، روزه و یا هر موضوع شرعی و اخلاقی دیگری به اندازه امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دارند که یکدیگر را به انجام کارهای درست تشویق کنند و از انجام کارهای خلاف دین باز دارند و عواقب سهل‌انگاری در این امور را به آن‌ها یادآوری کنند. اما بیشتر از این اندازه نسبت به یکدیگر وظیفه ندارند و هر کسی در قبال اعمال و کردار خوب و بد خودش مسئول است و باید در برابر خداوند پاسخگو باشد.
از طرف دیگر افشاگری، بی‌احترامی، سرزنش و رسوا کردن همسر در مقابل فرزندان در امر به معروف و نهی از منکر راه ندارد. درواقع هیچ کسی نباید برای انس دادن همسر خود با نماز، کار را به مشاجره و دعوا برساند. بلکه در این مورد اخلاق خوش و تذکر بدون نیش و کنایه کفایت می‌کند.
در قرآن کریم هم این موضوع به ولایت مؤمنین بر یکدیگر تعبیر شده است، همان طور که در آیه 71 سوره مبارکه توبه می‌فرماید : « وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ...؛ مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یکدیگرند به نیکی فرمان می‌دهند و از ناشایست بازمیدارند.»
البته متأسفانه در نگاهی که امروزه در بعضی از خانواده‌ها حاکم است، زن و شوهر از یکدیگر فاصله گرفته‌اند و دعوت به نماز خواندن هم به دخالت در حوزه خصوصی همسر تلقی می‌شود و یا اینکه تحمل و پذیرش وجود ندارد. به همین دلیل لحن مهربانانه و دوستانه باید در مورد تشویق به نماز خواندن همسر هم وجود داشته باشد تا اثر بگذارد. اما همان طور که اشاره شد بعد از نصیحت و امر به نماز خواندن، اگر همسر به اقامه نماز مشغول نشد دیگر مسئولیتی بر عهده همسر او نیست.
تأثیر نماز در زندگی مشترک
بعضی از افراد موفقیت در امور دینی را تنها به شخص خودشان منوط می‌دانند و این تصور را دارند که در برابر کاهل نماز بودن دیگران حتی همسر خود، مسئولیتی ندارند. در این مورد، اهل نماز بودن همسران چه تأثیری در زندگی مشترک آن‌ها دارد؟
برای اینکه بدانیم نماز خواندن یا نماز نخواندن همسر چه تأثیری در شخصیت او و زندگی مشترک دارد باید به چند نکته کلی درباره تأثیرات نماز اشاره کنیم. خداوند متعال در آیه 45 سوره مبارکه عنکبوت می‌فرماید: «وَ أَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ؛ و نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى دارد.» از تفسیرهای این آیه شریفه مشخص می‌شود که نماز را به هر نحوی که بخوانیم، یعنی درجه احسن نماز باشد یا کمتر از آن، به هر حال از روح عبادت و شرایط کمال برخوردار است.
گاهی نماز را با خلوص و رعایت همه نکات به‌جا می‌آوریم که طبیعتاَ تأثیر آن در اعمال و گفتار ما بسیار است و گاهی شرایط نماز کامل را رعایت نمی‌کنیم و در نتیجه تأثیر کمی در زندگی ما دارد. پس ممکن نیست که کسی نماز بخواند اما نماز در زندگی او کاملاً بی‌تأثیر باشد. درنتیجه آدم گناهکاری هم که نماز می‌خواند، حتما اگر این عمل واجب را انجام نمی‌داد، گناهان بیشتری مرتکب می‌شد.
هم‌کفو بودن همسران
می‌دانیم که یکی از شرایط انتخاب همسر، هم‌کفو بودن دختر و پسر است. آیا هم‌کفو بودن در امور دینی و به خصوص در اهل نماز بودن هم صدق می‌کند؟
بله. بر اساس دستورات اسلام یکی از معیارها و ملاک‌های مهم برای داشتن زندگی موفق و سالم این است که همسران هم‌کفو باشند، یعنی در شأن و شرایط یکدیگر باشند. این شرایط هم از نظر اسلام به پول و ثروت و مقام و رتبه علمی مربوط نمی‌شود، بلکه ملاک اصلی در اسلام ایمان افراد است. همان طور که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در این باره فرمودند: «مرد مؤمن همتا و هم‌کفو زن مؤمن است و مرد مسلمان هم‌کفو زن مسلمان است.»
بر طبق این روایت می‌توان نتیجه گرفت زن یا مردی از نماز نخواندن همسرش ناراحت و دلگیر می‌شود که خودش اهل نماز باشد و انجام این فریضه دینی برای او اهمیت داشته باشد. در غیر این صورت کسی که مسلمان نباشد یا مسلمانی که به انجام دستورات خدا اهمیتی نمی‌دهد نماز خواندن همسرش هم برای او اهمیت ندارد. پس گله کردن از همسری که نماز نمی‌خواند، نشان می‌دهد این همسران هم‌کفو و در شأن یکدیگر نیستند.
هم‌شأن نبودن در مورد نماز می‌تواند دلیلی برای جدایی و طلاق باشد؟
دقت کنید که همین اندازه دلیل نمی‌شود که زندگی مشترک بر هم بخورد و یا همسران از یکدیگر جدا شوند.
ریشه‌یابی کنید
پس در برابر همسری که کاهل نماز است، چه باید کرد؟
پزشک ماهر و دانا برای درمان بیماری‌ها ابتدا به دلیل ایجاد مرض توجه می‌کند. یعنی جست و جو می‌کند تا متوجه شود چه چیزی باعث بروز بیماری در فرد شده است و سپس بر اساس همان دلیل، داروهایی برای او تجویز می‌کند. برای حل مشکل نماز نخواندن همسر هم باید همین شیوه را در پیش گرفت.
به عبارت دیگر قدم اول در تشویق همسر به انجام این فریضه مهم دینی این است که همسر او علت نماز نخواندن را ریشه‌یابی کند. به طور کلی چند عامل وجود دارد که بعضی افراد از اقامه نماز سر باز می‌زنند: بعضی افراد دلیل اصلی نماز خواندن را نمی‌دانند، یعنی از برکت‌ها و ضرورت‌های نماز خواندن بی‌اطلاع هستند و همین بی‌اطلاعی باعث روی‌گردانی آن‌ها از نماز می‌شود.
عده‌ای هم جایگاه و شأن نماز و نقش آن در داشتن ایمان و خداپرستی را نمی‌دانند. بعضی افراد هم آن قدر در گناهان و دنیاپرستی خود غرق شده‌اند که به طور کلی از پرداختن به امور معنوی غافل مانده‌اند. بعضی خانواده‌ها هم در تربیت دینی فرزندان خود کم‌کاری کرده‌اند و به همین دلیل فرزندانشان بعد از ازدواج با افراد نمازخوان، باز هم در اقامه نماز کوتاهی می‌کنند.
از طرف دیگر تنبلی در نماز خواندن، خجالت بی‌مورد که مبادا مورد تمسخر اطرافیان نادان قرار بگیرند، داشتن الگوهای محبوب بی‌نماز، امروز و فردا کردن و داشتن دوستان و همنشین‌های ناباب و بی‌نماز هم دلایل دیگری برای بی‌نمازی بعضی از افراد است.
در این مورد زن و مرد وظیفه دارند بر اساس هم کدام از دلایل کاهل‌نمازی همسر خود، شیوه مقابله و تشویق به‌خصوصی را برای انس دادن او با نماز به کار بگیرند.
الگوها را نادیده نگیرید
می دانیم که زن و شوهر باید همراه و مشاور یکدیگر باشند. بر اساس این آموزه اسلامی، شخصی که خودش اهل نماز است تا چه اندازه می‌تواند بر همسر کاهل نماز خود اثر مثبت گذاشته و او را به نماز تشویق و ترغیب کند؟
به هر حال کمال همنشین بعد از مدتی بر هر انسانی اثر می‌گذارد. نقش همسران در زندگی مشترک هم همین طور است. مردی که نماز می‌خواند و نسبت به انجام این فریضه دینی دقت دارد، اگر همسری دارد که کاهل نماز است، به خوبی می‌تواند بر او اثر مثبت بگذارد.
البته در این مورد لازم است که نکاتی رعایت شود تا این نقش الگودهی به بهترین وجه صورت بگیرد. در این باره خداوند متعال در آیه 71 سوره مبارکه توبه می‌فرماید : « الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ؛ مردان و زنان باایمان دوست و یاور و سرپرست یکدیگر هستند، به هر کار نیک (از نظر عقل و شرع) فرمان مى‌‌دهند و از هر کار زشت (از دیدگاه عقل و شرع) بازمیدارند، نماز را برپا مى‌‌کنند و زکات مى‌‌دهند و از خدا و فرستاده او فرمان می‌‌برند. آن‌ها هستند که خداوند به زودى مورد رحمتشان قرار مى دهد که همانا خداوند غالب مقتدر و با حکمت (در مرحله تکوین و تشریع و جزا) است.»
باید دانست که یکی از شیوه‌ها برای نمازخوان کردن زن یا شوهری که کاهل نماز است، این است که همسر او سعی کند نمازش را در اول وقت و با رعایت آداب شرعی به جا بیاورد. همین که آن زن یا مرد کاهل نماز هر روز ببیند که همسرش در اقامه نماز اول وقت دقت دارد، او هم به این کار تشویق و ترغیب می‌شود.
یادآوری و مرور فواید نماز
در عین حال می‌توان برای این گونه افراد از برکات نماز خواندن و یا حتی در مورد عقاب و زندگی بد افراد کاهل نماز گفت. این مطالب اگر از طرف همسر آن‌ها گفته شود، تأثیر بسیار زیادی در منش و رفتارشان دارد. خداوند متعال در آیه 55 سوره مبارکه ذاریات می‌فرماید: « وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنینَ؛ و (مؤمنان را) تذکر ده، زیرا تذکر و پند مؤمنان را سود می‌بخشد.»
پس مرد و زن در این گونه موارد وظیفه دارند که با زبان خوش و ملایم به همسر خود تذکر بدهند. در همین مورد در کتاب اجوبه الاستفتائات نوشته شده که: وظیفه فرد در قبال همسر کاهل نماز فراهم کردن زمینه اصلاح او به هر وسیله‌ای که ممکن است و باید از هر گونه خشونت که حاکی از بداخلاقی و ناسازگاری باشد، خودداری کند و اطمینان داشته باشد که شرکت در مجالس دینی و رفت و آمد با خانواده‌های متدین تأثیر بسیار زیادی در اصلاح او دارد.
بنابراین شیوه دیگری که افراد می‌توانند برای تشویق همسر خود به نماز خواندن به کار بگیرند این است که با افراد و خانواده‌های متدین و نماز خوان رفت و آمد کنند. درواقع معاشرت با چنین خانواده‌هایی و ارتباط دادن زن یا مرد کاهل نماز با افراد نمازخوان هم در تشویق آن‌ها بسیار مؤثر است.
البته به این نکته هم توجه شود که ممکن در میان آشنایان خانواده‌ای که زن یا شوهر کاهل نماز دارد، خانواده متدینی باشند اما با آن‌ها در ارتباط و معاشرت کمتری باشند. در این صورت می‌توان از آن‌ها دعوت کرد تا به عنوان مهمان به منزلشان بیایند و با ایجاد زمینه مساعد، این معاشرت‌ها را ادامه بدهند. به این ترتیب هر گاه در گفت‌وگوهای حین مهمانی مطلبی درباره امور شرعی و به خصوص نماز خواندن مطرح شود، می‌تواند انگیزه انجام این فریضه الهی را در افراد خانواده تقویت کند.
برایش دعا کنید
بسیاری از مفاهیم بلند و مهم دینی در دعاها گنجانده شده است. از این راهکار تا چه اندازه و چگونه می‌توان در انس دادن همسران به نماز بهره برد؟
وقتی زن یا مردی برای همسرش که کاهل نماز است با صدای بلند دعا می‌کند و او می‌شنود، می‌تواند به عنوان یکی از زمینه‌های تشویقی به سمت نماز و عبادت محسوب شود. در عین حال وقتی زن و شوهری برای یکدیگر دعا می‌کنند، زمینه ارتباط مسالمت‌آمیزی را فراهم می‌کنند. زنی که بشنود همسرش در هنگام دعا کردن او را از یاد نمی‌برد، دلش گرم می‌شود که مورد محبت او قرار گرفته است. این احساس در مورد مردها هم وجود دارد و اگر آن‌ها نسبت به عبادت خدا بی‌توجه باشند، به این مسیر تشویق خواهند شد.
خداوند متعال در قرآن کریم این نوع دعاها را به مردم آموزش داده تا به صورت فردی و جمعی یکدیگر را دعا کنند و از خدا برای خودشان طلب خیر کنند تا از این طریق ضمن بهره‌مند شدن از لطف خدا، همسر و خانواده خود را به بندگی خدا و پرهیزکاری دعوت کنند.
یکی از نمونه‌های این دعا در آیه 74 سوره فرقان آمده است، آنجا که می‌فرماید: « ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما؛ پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان ما باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران قرار بده.» و همچنین در آیه 28 سوره مبارکه نوح می‌فرماید: « رب اغفرلی و لوالدیَّ و لمن دخل بیتی مؤمناً...؛ پروردگارا، من را و پدر و مادرم و هر مؤمنی را که به سرای من داخل شود، بیامرز.»
در نهایت اگر آثار مثبت زیادی در نماز خواندن همسر دیده نشد، بهتر است همسر نمازخوان سعی کند فرزندانش را با نماز آشنا کرده و انس دهد. چون بسیار اتفاق افتاده که نماز خواندن فرزندان بر والدین بی نماز هم اثر گذاشته و آن‌ها را نمازخوان کرده است.
