بوی گلاب و حلوا و اسفند و صدای گریه و مویه و نوحه؛ این‌ها چیزهایی است که با شنیدن واژه خاک‌سپاری و ترحیم در ذهن تداعی می‌شود.
اما حالا شاید لازم باشد تصویر ذهنی‌مان را نسبت به یک مراسم خاک‌سپاری و ترحیم تغییر بدهیم؛ چون مراسم ترحیم از شکل سنتی آن، این روزها شکل متفاوت‌تری به خود گرفته است. در سنت ایرانی، بلافاصله بعد از مراسم تدفین، مراسم قرائت قرآن تا سه روز بعد برپاست و سومین و هفتمین روز فوت فرد را در خانه فرد یا مسجد برگزار می‌کنند. معمولا برای این فردی برای حاضران، روضه می‌خواند و از ویژگی‌های فرد فوت شده می‌گوید. خرما و حلوا هم به عنوان دو خوراکی بهشتی، از قدیم پای ثابت این مراسم هستند.
اما در دین مسیحیت و کشورهای دیگر، این مراسم به کلی متفاوت است؛ در سنت آنها، مراسم خاک‌سپاری، دو تا یک هفته پس از مرگ انجام می‌شود. در مراسم خاک‌سپاری، بهترین لباسهای فرد میت را به تنش می‌پوشانند و تابوت را در کلیسا یا محلی دیگر قرار می‌دهند تا اقوام و نزدیکان فرد، تک تک برای آخرین بار با او صحبت کنند؛ بعد از این، حاضران و اغلب نزدیکان فرد فوت شده، برای دیگران از خاطرات خود با او و ویژگی‌هایش صحبت می‌کنند. پس از این مراسم، میت را دفن می‌کنند.
تغییر در همه چیز، حتی ختم
در حالی که عده‌ای معتقدند که نوحه و روضه خوانی در مراسم ختم امری غیرضروری است و شنیدن حرف‌های فرد روضه خوان تاثیر منفی بیشتری روی داغ دیدگان می‌گذارد، عده دیگری هم معتقدند که این سنت که از سالها قبل به ما ارث رسیده است، باعث می‌شود تا فرد با غم و اندوه خود روبه‌رو شده و احساسش را انکار نکند و درباره آن صحبت کند؛ از دید این عده، این یکی از حلقه‌های یک سوگواری سالم است.
با این حال، مراسم ترحیم در ایران، در برخی از خانواده‌ها از شکل سنتی آن در حال تغییر است. روضه خوان جای خودش را به فردی داده است که در مراسم حضور می‌یابد و موزیک غمگین پخش می‌کند و حاضران در مراسم هم مثل کشورهای دیگر از خاطرات خود با مرحوم و درباره او صحبت می‌کنند. گاهی هم یکی از وسایل یا لباسهای فرد فوت شده را به عنوان یادبود در مجلس می‌گذارند.
از طرف دیگری لوکس و اشرافی شدن، مراسم ترحیم را هم بی نصیب نگذاشته است و نحوه برگزاری آن را تغییر داده و موضوعاتی را به آن اضافه کرده که تا پیش از این کسی فکرش را هم نمی کرد جزیی از یک مراسم ترحیم باشند.
از حلوا بار تا دف و نی، چقدر هزینه دارد؟
تغییر شکل در نحوه برگزاری مراسم ترحیم و لوکس و اشرافی شدن آن، هزینه ها را هم دستخوش تغییر کرده است. بعید بود تا چند سال قبل وقتی حرف از هزینه‌ها برای یک مراسم ترحیم می‌شد، هزینه گل آرایی و شمع آرایی و دکوراسیون و ... جایی در لیست هزینه‌ها داشته باشد.
اما حالا اگر بخواهید این گزینه‌ها را هم در مراسم ترحیم لحاظ کنید، باید برای هر نفر چیزی در حدود ۱۲۰ هزار تومان به شرکت‌های تشریفات که انجام این مراسم را برعهده دارند، پرداخت کنید.
گل آرایی شمع آرایی در این مراسم، چه در خانه یا مسجد انجام شود، به طور میانگین هزینه ای بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان دارد. شخصی که به جای روضه خوان، موزیک غمگین پخش می کند برای یک روز تا ۲ میلیون دستمزد می گیرد؛ مراسم دف و نی هم که گاهی با خواندن اشعار عارفانه و روحانی انجام می‌شود، تا حدود ۲ میلیون تومان هزینه دارد.
در گوشه‌ای از خانه حلوابار( میز حلوا) با انواع و اقسام حلوا و خرما و شیرینی های مناسب مراسم ترحیم و چای و آب میوه قرار داده می شود که باید برای آن تا ۲ میلیون هزینه کرد. «دیزاین» محل برگزاری مجلس ترحیم با تور و پارچه مشکی هم موضوع دیگری است که با پرداخت یک تا ۲ میلیون انجام می شود. اما از طرفی تغییر دیگری که می‌توان به آن امیدوار بود، دادن هزینه تاج‌های گل به خیریه‌ها و ارسال بنر یا تاج گل مصنوعی( قابلیت چند بار استفاده را دارد) به جای آن است.
سنگ قبر هم از لوکس شدن در امان نمانده است و هزینه آن مثلا برای سنگ شفق اصفهان تا 60 میلیون هم بالا می‌رود.
در نهایت، با وجود اینکه تغییر سنت‌ها در گذر زمان، اتفاقی انکارناپذیر است، مصرف‌گرایی و خودنمایی نامی است که برخی روی این وقایع می گذارند و معتقدند که خیلی افراد برای عقب نماندن از تجمل گرایی و چیزی که فکر می کنند تبدیل به عرف یا مد در جامعه شده است، دست به هر کاری می‌زنند. عده دیگری هم معتقدند که انسان ها آزادند تا هر طور مایلند عزیزان خود را روانه خانه ابدی کنند.
