«اولی هاینونن» معتقد است که مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده در اینستکس در بهترین حالت ممکن محدود هستند و خواسته‌های ایران را برآورده نمی‌کنند.
به گزارش مهر ایران به طرفین اروپایی هشدار داده در صورت تعلل در عمل به وعده‌های خود حول برجام، در برداشتن گام سوم مبنی بر کاهش هرچه بیشتر محدودیت‌های هسته‌ای تردید نخواهد کرد. ایران در گام اول اعلام کرد به محدودیت ۳۰۰ کیلوگرم مواد غنی شده ۳.۶۷ درصد و همچنین ۱۳۰ تن آب سنگین در اراک پایبند نخواهد بود حال آنکه در گام دوم سطح غنی‌سازی را از ۳.۶۷ بالاتر برد.
اینکه دقیقاً در گام سوم چه محدودیت‌هایی نادیده گرفته می‌شود و چه پیامدهایی در انتظار ایران است، هنوز مشخص نیست حال آنکه محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران می‌گوید این گام آخر نیست و خروج از برجام هم تلقی نمی‌شود.
از آنجا که طبق اعلام آژانس انرژی اتمی ایران، تا عملی شدن این تهدید فرصت اندکی باقی مانده؛ خبرنگار مهر با «اولی هاینونن» معاون پیشین دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، درباره عواقب احتمالی آن از چشم‌انداز اتحادیه اروپا، روسیه، چین و شورای امنیت گفتگویی داشته است.
هاینونن در سوابق خود از عناوینی چون معاون و رئیس سابق بازرسان تسلیحاتی و هسته‌ای آژانس بین المللی انرژی اتمی، استاد دانشگاه هاروارد برخوردار است. ادامه گفتگوی خبرنگار مهر را با وی می‌خوانیم:
*ایران از اجرای گام سوم در راستای کاهش تعهدات برجامی خود خبر داده است. آیا اروپا اقداماتی مؤثر و قانع‌کننده برای ممانعت از این امر اتخاذ خواهد کرد؟
در درجه نخست، باید این موضوع را بدانیم که به لحاظ فنی ایران در جایگاه خوبی برای اینکه در یک بازه زمانی کوتاه، توانایی غنی‌سازی اورانیوم خود را افزایش دهد؛ قرار دارد. بیش از ده هزار سانتریفیوژ گازی در انواع متنوع، لوله‌های آب، سیستم‌های تغذیه (آب) و مکش اضطراری و همچنین سیستم‌های مورد نیاز کنترل الکترونیک آماده نصب، وجود دارد. اینها می‌توانند در راستای غنی‌سازی اورانیوم در سطوح مختلف سامان‌دهی شوند. باآنکه کالندریا که بخش مهمی است طبق برجام تخریب شده، هنوز تغییرات مهمی بر قلب رآکتور اعمال نشده است. بنابراین، می‌شود در ورکشاپ‌های بومی، از طرح‌های موجود برای ساخت اجزاء ضروری استفاده کرد.
قطعاً شرکای اروپایی نهایت تلاش خود را برای حفظ برجام به کار خواهند بست، اما هرگونه کاهش الزامات از سوی ایران به زیر سوال رفتن ارزش و اعتبار توافق جامع هسته‌ای در شکل فعلی آن منجر خواهد شد. در این مرحله به نظر می‌رسد که مزایای اقتصادی پیش‌بینی‌شده در اینستکس در بهترین حالت ممکن محدود هستند و خواسته‌های ایران را برآورده نمی‌کنند.
*پاسخ احتمالی روسیه و چین به کاهش تعهدات برجامی ایران چه خواهد بود؟
به عنوان شرکای برجام و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد، آنها صاحب نفوذ هستند اما بعید است قادر به تامین مزایای اقتصادی مورد نظر ایران باشند.
*به عقیده شما، ممکن است مرحله سوم کاهش تعهدات برجامی ایران خطرناک باشد؟ ممکن است با این اقدام، پرونده ایران به شورای امنیت برود؟
سه راه برای دخیل کردن شورای امنیت وجود دارد. یک گزینه این است که مستقیم سراغ شورای امنیت برویم و گزینه دوم هم از راه استناد به روند حل اختلاف برجام میسر می‌شود. در این مرحله، با توجه به میزان کاهش تعهدات از سوی ایران، هر ۲ گزینه دشوار است. گزینه سوم، قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در باب عدم تطبیق ایران با پادمان‌های توافق است. یافته‌های اتمی به دست‌آمده در تهران به شدت حاکی از این است که ایران می‌تواند در حال نقض الزاماتش مبنی بر اعلام تسهیلاتی باشد که اوایل دهه ۲۰۰۰، با اهداف تسلیحات هسته‌ای، طراحی و ساخته شده‌اند و باید در اعلامیه‌های ارائه شده به آژانس بین‌الملل انرژی اتمی گنجانده می‌شدند.
*آیا آمریکا می‌تواند در واکنش به گام برجامی سوم، تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کند؟
آمریکا پیشتر آمادگی خود را برای اعمال تحریم‌های شدید نشان داده و تحریم‌های بیشتر هم ممکن است به طور یکجانبه اعمال شود. اما این واقعیت که پارامترهای اصلی اجرای (برجام) با کاهش تعهدات ایران به طور قابل‌توجه‌ای به مخاطره می‌افتد؛ می‌توان انتظار داشت که آمریکا دنبال جلب حمایت بین‌المللی از اقدامات خود، مثلاً از طریق شورای امنیت، باشد.
به نظر من، تنها راه برون رفت از این بن‌بست، یک توافق جدید/اصلاح‌شده است که کاستی‌های برجام را پوشش می‌دهد. هر روزی که با بیان این جمله که برجام قابل اصلاح نیست می‌گذرد؛ یک روز حرام شده است.
