ماجرا درست قبل از خروج «دونالد ترامپ» از برجام آغاز شد(!)، آنجا که در آگوست (مرداد ماه) سال 2017 میلادی، «نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد سفری به وین (مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) داشت تا با «یوکیو آمانو» مدیرکل آژانس در خصوص برنامه هسته‌ای ایران دیدار و گفتگو کند.
به گزارش تسنیم در این دیدار سه‌ساعته، نیکی هیلی از آمانو خواست تا در گزارش جدید خود در خصوص برجام، عدم پایبندی ایران به مفادی از برجام (از جمله ممانعت ایران در خصوص بازرسی از اماکن نظامی) را تأیید کند، چرا که دولت ترامپ به‌شدت اصرار داشت تا خروج یکجانبه از برجام را به گزارش آژانس مستند کند.
پس از دیدار نیکی هیلی و آمانو، اگرچه مدیرکل آژانس ﺩﺭ گفتگو ﺑﺎ ﺁﺳﻮﺷﻴﺘﺪﭘﺮﺱ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺎﺭﺕﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ، ﺁژﺍﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺍﻣﺎﻛﻦ، ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎﻯ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻰ، ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺩﺍﺭد! اما با این حال حاضر نشد مطابق خواسته نیکی هیلی و دولت ترامپ، عدم پایبندی ایران به برجام را تأیید و اعلام کند.
دقیقاً در همان برهه زمانی، نیکی هیلی به مقامات دولت ترامپ توصیه کرد تا برای حضور فرد دیگری غیر از یوکیو آمانو در رأس معادلات اجرایی آژانس زمینه‌سازی کنند.
در هر حال، با توجه به پروسه طولانی‌مدت انتخاب مدیرکل آژانس، آمریکا ناچار شد بدون برگ سبز آژانس و آمانو (در خصوص عدم پایبندی ایران به برجام) از این توافق خارج شود.
از سویی؛ چند روز قبل از خروج آمریکا از برجام، «نتانیاهو» با برگزاری نمایش رونمایی از اسناد هسته‌ای که مدعی بود از محلی در «شورآباد» در نزدیکی تهران سرقت شده مدعی شد برنامه هسته‌ای ایران دارای ابعاد ابهام‌آمیز نظامی است.
ترامپ نیز با استناد به این اسناد تلاش کرد خروج غیرقانونی خود از برجام را مشروع و ضروری جلوه دهد و با ایجاد موج منفی درباره برنامه هسته‌ای ایران، کشورمان را به فریبکاری متهم کند.
اما واکنش اتحادیه اروپا به این ادعاها، کاملاً نتانیاهو و ترامپ را مأیوس کرد، چه، موگرینی در اظهاراتی صریح و در واکنش به ادعاهای مطرح‌شده از سوی نتانیاهو، عملاً بر این ادعاها خط بطلان کشید و اعلام کرد که با فرض صحیح بودن اسناد فوق، هیچ موضوع جدیدی در این مدارک ارایه و اثبات نشده است.
جایگاه دیگری که نتانیاهو و ترامپ به بهره‌برداری از آن امید زیادی بسته بودند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شخص یوکیو آمانو، مدیرکل این نهاد بین‌المللی بود.
واکنش آمانو به ادعاهای مطرح‌شده از سوی نتانیاهو نیز کاملاً حرفه‌ای و حقوقی بود و با انتظارات مدنظر اسرائیل فاصله زیادی داشت.
آژانس به‌عنوان نهاد رسمی ناظر بر اجرای برجام که در طول مذاکرات هسته‌ای نیز به‌عنوان ابزار اصلی بررسی و راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران عمل کرده بود و پرونده «پی.ام.دی.» نیز بر اساس بازدید و گزارش این نهاد بسته شده بود، حاضر به زیر سؤال بردن اعتبار حرفه‌ای خود برای خوش‌خدمتی و جلب نظر نتانیاهو و ترامپ نشد و تنها به بیان بررسی اسناد بر اساس مقررات آژانس که طبیعتاً زمان زیادی نیز خواهد برد، اکتفا کرد.
نتانیاهو و ترامپ که حساب ویژه‌ای برای پیشبرد سناریوی مبتنی بر اسناد جعلی شورآباد باز کرده بودند عملاً در برابر دو سد بزرگ به‌نام اتحادیه اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفتند. با توجه به این‌که تغییر رویکرد در اتحادیه اروپا تقریباً ناممکن به‌نظر می‌رسید، اصلی‌ترین گزینه بر تطمیع و تهدید یوکیا آمانو متمرکز شد.
آمانو حاضر نشد به پیشنهادات مالی نتانیاهو روی خوش نشان بدهد و از این رو پروژه تورقوزآباد به‌عنوان آخرین آزمون ارزیابی میزان همکاری آمانو با برنامه‌های اسرائیل طراحی و به‌مورد اجرا گذارده شد.
نوع مواجهه آمانو با ادعای «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی (درباره تورقوزآباد)، انگیزه مضاعفی به کاخ سفید و تل‌آویو برای حذف او از معادلات آژانس داد، زیرا آمانو در واکنش به ادعای نتانیاهو در خصوص فعالیت‌های مخفی هسته‌ای ایران، بر استقلال آژانس و رویکرد کارشناسانه بازرسان تأکید کرده بود.
در بخشی از بیانیه آژانس در خصوص اظهارات نتانیاهو آمده بود: «آژانس، پادمان‌هایی را اجرا می‌کند که مطابق با حقوق و الزامات ناشی از معاهده‌های جامع پادمانی و پروتکل الحاقی بین خود و دیگر کشورها، شورای حکام مربوطه و قطعنامه‌ها و تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل و بر پایه شیوه‌های پادمانی مقرر هستند. باید توجه شود که تحت چارچوب راستی‌آزمایی فعلی، آژانس بازرسان خود را فقط به سایت‌ها و مکان‌هایی که نیاز باشد گسیل می‌دارد».
واکنش سرد یوکیو آمانو به ادعاهای رژیم صهیونیستی در مورد تورقوزآباد و پافشاری بر تداوم اقدامات حرفه‌ای بر اساس مقررات آژانس سبب شد تا مقامات رژیم صهیونیستی خود دست به کار شده و در شبکه‌های تلویزیونی داخلی خود، از آلوده بودن نمونه‌های تهیه‌شده از سوی آژانس از تورقوزآباد خبر دهند!
این موضوع اما؛ با واکنش آژانس و احضار نماینده اسرائیل از سوی این نهاد روبه‌رو شد، موضوعی که خشم مشترک واشنگتن و تل‌آویو علیه آمانو را برانگیخت.
با این حال، آمریکا و رژیم صهیونیستی نمی‌توانستند به‌راحتی آمانو را (که در سال 2017 برای سومین بار به ریاست آژانس برگزیده شده بود) از این مسند کنار بگذارند، و لذا سناریوی حذف فیزیکی وی که از شیوه‌های رایج موساد برای از میان برداشتن مخالفین است در دستور کار قرار گرفت و سرانجام وخامت غیرطبیعی حال یوکیو آمانو و متعاقباً مرگ او، سبب شد تا پرونده حضور وی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای همیشه بسته شود.
باید منتظر بود و دید که جانشین مدیرکل فقید آژانس تا چه‌حد حاضر به حفظ استقلال این نهاد بین‌المللی و مقاومت در برابر رویکردهای سیاسی و غیرحقوقی کشورهایی چون اسرائیل و آمریکا می‌باشد.
