طی هفته‌های اخیر بار‌ها با افرادی مواجه شده ام که در سنین مختلف دچار عوارضی شبیه مسمومیت غذایی یعنی اسهال و استفراغ شده‌اند، بدون آن که غذایی بیرون از خانه خورده باشند. به همین دلیل این ذهنیت بیشتر در من قوت گرفت که عوارض شایع این‌چنینی به ویژه در فصل تابستان لزوما ناشی از مصرف غذای ناسالم نیست.
پس بر آن شدیم در گفت‌وگویی، علت را از دکتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی جویا شویم و دریابیم ویروس‌هایی که این روز‌ها بسیار شایع شده و باعث اسهال حاد می‌شوند، ممکن است از طریق ترشحات تنفسی، عطسه و سرفه و قرار گرفتن در نزدیکی فرد بیمار انتقال پیدا کنند.
عفونت‌های اسهالی از طریق دست‌های کثیف، غذا یا آب آلوده، برخی حیوانات خانگی، تماس مستقیم با مدفوع از طریق سرویس بهداشتی و هر آنچه با میکروب‌های عفونی تماس پیدا کرده است، می‌تواند اتفاق افتد.
اسهال تابستانی
نزدیک به ۹۰ درصد اسهال‌های تابستانی ناشی از عوامل باکتریایی است و در بقیه موارد ویروس‌ها و انگل نیز در بروز آن دخیل است که در فصل تابستان به‌دنبال گرم بودن هوا احتمال انتقال و ابتلا به آن افزایش می‌یابد.
البته مسمومیت‌های غذایی نیز به‌دنبال قرار گرفتن غذا در خارج از یخچال اتفاق می‌افتد. همچنین مسافرت در فصل تابستان بیشتر انجام می‌شود و اسهال‌های مسافرتی رخ می‌دهد. اسهال‌های مسافرتی معمولا چهار تا ۱۸ روز بعد از مسافرت بروز می‌کند.
دردسر‌های گوارشی در سفر
تابستان، فصل مسافرت است و سر‌جهازی برخی از این سفر‌ها بروز مشکلات گوارشی به‌ویژه اسهال و استفراغ است.
در اغلب موارد باکتری و عوامل میکروبی از عوامل بروز این اسهال‌ها بوده و از طریق غذا و آب آلوده منتقل می‌شود. همچنین در بیشتر موارد، میکروب روده‌ای در بروز آن دخیل است. هر چه تعداد میکروب انتقال‌یافته بیشتر باشد، بیماری به صورت شدیدتری بروز می‌کند.
علائم اسهال‌های مسافرتی ممکن است به صورت خفیف، متوسط یا شدید بروز کند. این نوع اسهال در موارد شدید دل‌پیچه، تب و استفراغ را به دنبال دارد. نشستن دست بعد از دستشویی.
خوردن غذا‌های مشکوک، مصرف میوه‌جات و سبزیجات آلوده و خوب شسته‌نشده، قرار دادن غذای پخته شده در خارج از یخچال احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
جست‌وجوی ویروس‌ها در هوا
ویروس‌هایی که باعث اسهال حاد می‌شوند ممکن است از طریق ترشحات تنفسی، عطسه و سرفه و قرار گرفتن در نزدیکی فرد بیمار انتقال پیدا کنند. جالب آن‌که حتی ویروس آنفلوآنزا هم ممکن است علائم گوارشی شدید داشته باشد. ویروسی که اکنون و در فصل تابستان باعث اسهال می‌شود، می‌تواند علائم تنفسی نیز در بیمار ایجاد کند.
تهوع با چاشنی دل پیچه!
اسهال‌ها معمولا بر حسب عامل ایجاد‌کننده‌شان علائم متعددی دارند. اسهال‌های ویروسی، تب شدید ندارند و با تهوع بیشتری همراهند. ممکن است شدت اسهال ویروسی زیاد باشد، ولی بیماران معمولا بدحال نیستند. در اسهال‌های عفونی بیمار تب دارد و ممکن است در مدفوع خون داشته باشد و درد شکم، تهوع و استفراغ در آن دیده می‌شود.
در اسهال آمیبی، درد هنگام دفع شدید و مدفوع با رگه‌های خونی داریم و در وبا که علت اسهال شدید در اپیدمی‌هاست و با مرگ و میر همراه است، دفع شدید مدفوع آبکی دیده می‌شود. عوارض شدید اسهال‌ها ابتدا کم‌آبی است، ولی ممکن است در اسهال آمیبی، آبسه کبد نیز داشته باشیم.
اسهال عفونی، مسری است
عفونت‌های اسهالی ازطریق دست‌های کثیف، غذا یا آب آلوده، برخی حیوانات خانگی، تماس مستقیم با مدفوع از طریق سرویس بهداشتی و هرآنچه با میکروب‌های عفونی تماس پیدا کرده است، می‌تواند اتفاق بیفتد.
عوامل عفونی ممکن است از طریق اسباب‌بازی، سطحی که پوشک بچه را عوض می‌کنید، دستشویی و حتی دست کسانی که غذا آماده می‌کنند، منتقل شود. بچه‌ها با لمس کردن یک سطح آلوده مانند توالت یا اسباب‌بازی و سپس گذاشتن انگشتان خود در دهان، به این عفونت آلوده می‌شوند. در اسهال‌های ویروسی ترشحات تنفسی هم ممکن است در انتقال بیماری نقش داشته باشد.
خودتان را به دارو نبندید
اسهال و استفراغ در کودکان با عوارضی، چون تهوع و عدم تحمل تغذیه همراه است. در این موارد در صورتی که اسهال عارضه‌ای برای کودک ایجاد نکرده باشد، می‌توان از او آر اس سرد استفاده کرد که آن را به‌تدریج به کودک می‌دهیم. مصرف دوغ و سوپ سرد هم در صورتی که سن کودک اجازه دهد، موثر است.
ولی مصرف دارو‌های ضد استفراغ به‌دلیل عوارضی که دارند تا حد امکان پیشنهاد نمی‌شود، ولی در بسیاری از مراکز استفاده می‌شود. در صورت کم‌آبی شدید و بی‌حالی و کاهش هوشیاری باید کودک را بستری کرد و درمان با مایعات وریدی همراه با کنترل الکترولیت‌ها شروع شود. اسهال خفیف در منزل قابل‌درمان است، ولی در صورت شدید شدن یا وجود عوارض مانند خونی شدن، درد شکم شدید، کاهش هوشیاری، عدم‌بهبود، وجود استفراغ شدید، کم‌آبی شدید باید به پزشک مراجعه شود.
غذای مبتلایان به اسهال عفونی
دستور غذایی برای این دسته از بیماران شامل کته، نان سوخاری و پوره سیب زمینی، گوشت کم چربی، پوره موز، دوغ‌های بدون گاز، پنیر‌های ساده کم‌چرب، آب گوشت ساده کم‌چرب، گوشت ماهیچه و انواع گوشت‌های بدون چربی آبپز یا کبابی می‌شود. بعد از بهبود نسبی پوره سبزیجات نیز اضافه شود. همچنین مصرف مکمل‌هایی مانند روی پیشنهاد می‌شود. موادغذایی که باید محدود شوند شامل شیر به‌خصوص در افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند، سبزی‌های خام، آرد و نان‌های سبوس‌دار به دلیل وجود فیبر‌های نامحلول، نوشابه‌های گازدار و مواد شیرین می‌شود.
