مهدور از واژه‌ی هدر و به معنای باطل بودن است و مهدورالدم یعنی کسی که خونش هدر است و قانون از خون او حمایت نمی‌کند و کشتن وی قصاص و دیه‌ای نخواهد داشت. در مقابل محقون‌الدم به معنای کسی است که خونش پاک بوده و مورد حمایت قانون است، بنابراین کشتن وی موجب قصاص خواهد بود.
مهدورالدم به دو دسته‌ی مطلق و نسبی تقسیم می‌شود. مهدورالدم مطلق در برابر همه‌ی افراد یکسان است، به این معنا که هرکس این شخص را بکشد قصاص و دیه‌ای نخواهد داشت، اما مهدورالدم نسبی فقط نسبت به اشخاص معینی که قانون تعیین کرده است مهدورالدم تلقی می‌شود، یعنی صرفا درصورتی‌که اشخاص نامبرده شده توسط قانون اقدام به کشتن این شخص کنند قصاص و دیه نخواهند داشت در غیر این صورت مرتکب مستحق قصاص خواهد بود.
برای نمونه مستحق قصاص نفس یا عضو فقط نسبت به صاحب حق قصاص و به مقدار آن قصاص نخواهد شد. همان‌طور که ملاحظه می‌کنیم قانون‌گذار مستحق قصاص نفس را فقط نسبت به صاحب حق قصاص مهدورالدم تلقی نموده، بنابراین چنانچه شخص ثالثی اقدام به کشتن مستحق قصاص نماید قاتل تلقی شده و محکوم به قصاص خواهد شد.
اما به موجب قانون مجازات اسلامی چه کسانی مهدورالدم هستند؟
دکتر حسین میر محمد صادقی در کتاب جرائم علیه اشخاص به نقل از ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی ۵ دسته از افراد را مهدور الدم معرفی نموده است به موجب این ماده مرتکب جنایت علیه این اشخاص به قصاص و پرداخت دیه محکوم نمی‌شود.
سه دسته از این افراد به طور مطلق یعنی نسبت به همه افراد مهدورالدم محسوب می‌شوند که عبارتند از: مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات، مرتکب جرم حدی مستوجب قطع عضو مشروط بر اینکه جنایت وارد شده بیش از مجازات حدی او نباشد و شخص متجاوز و کسی که تجاوز او قریب الوقوع است.
دو فقره دیگر نسبت به همه افراد مهدور الدم نیستند که عبارتند از: مستحق قصاص نفس یا عضو فقط نسبت به صاحب حق قصاص و به مقدار آن و زانی و زانیه فقط نسبت به شوهر زانیه در غیر مواردی اکراه و اضطرار به شرحی که در قانون مقرر است.
به موجب ماده ۳۰۳ قانون مجازات اسلامی گاه ممکن است کسی مستحق قصاص نبوده و مهدورالدم هم نباشد لیکن دیگری وی را مستحق قصاص یا مهدورالدم تصور کرده و به قتل برساند در چنین حالتی مرتکب، قصاص نمی‌شود بلکه فقط محکوم به پرداخت دیه می‌شود در واقع چنین قتلی قتل عمدی است، اما عنصر روانی مرتکب مخدوش است، زیرا وی قصد کشتن فرد بی گناهی را نداشته در واقع درست است که در عمل انسان بی گناه کشته شده، اما مرتکب فکر می‌کرده که او گناه کار است.
