آمریکا در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۹۷ پس از نطق ضدایرانی «دونالد ترامپ» از برجام خارج شد و بصورت یکطرفه به نقض این توافق بین‌المللی اقدام کرد.
به گزارش میزان اروپایی‌ها از همان ۱۸ اردیبهشت - که دونالد ترامپ فرمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام را صادر کرد - خواهان ماندن ایران در برجام شدند تا با جلوگیری از امحای این توافق بین‌المللی، خود نیز کماکان از مواهب امنیتی و اقتصادی و حیثیتی آن بهره‌مند شوند.
فرصت اولیه اروپا برای نجات برجام؛ فقط چند هفته
رئیس‌جمهور ایران، شامگاه سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت، ساعاتی پس از اعلام ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از برجام، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی تصریح کرد: از این لحظه توافق برجام بین ایران و ۵ کشور است. از این لحظه ۱+۵، یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر آن باشیم که این کشور‌های بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکرات با کشور‌های اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی و مذاکرات لازم را انجام دهد.
رئیس‌جمهور در ادامه تاکید کرد: اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری ۵ کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آن‌ها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خودمان را برداریم. اگر ببینیم منافع ما تضمین نخواهد شد، به زودی با مردم ایران صحبت خواهم کرد و تصمیمات نظام را در آن شرایط به اطلاع مردم می‌رسانم.
این اظهارات روحانی بیانگر آن بود که مهلت ایران به اروپا برای نجات برجام، چند هفته بیشتر نیست.
فرصت دوم ؛ ۶۰ روز
عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز روز یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ۹۷ در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: اروپایی‌ها ۶۰ روز فرصت دارند که در خصوص تأمین منافع ایران و جبران خسارات خروج آمریکا از برجام، تضمین‌های لازم را ارائه دهند.
این مهلت ۶۰ روزه، ۱۸ تیر ۹۷ پایان یافت، اما برنامه عملیاتی مشخصی و چشمگیری از سوی اروپایی‌ها ارائه نشد؛ با این وجود ضرب‌الاجل ایران به اروپایی‌ها برای بار سوم تا ۱۳ آبان تمدید شد.
عراقچی: اقدامات اروپایی‌ها بعد از ۱۳ آبان بی‌فایده است
در میانه‌های شهریور ماه بود که عراقچی در یک برنامه تلویزیونی صریحا اعلام کرد اروپایی‌ها برای «ارائه راهکار‌های حفظ برجام» و «تضمین فروش نفت ایران» و «بازگشت پول آن» و «سایر نقل و انتقالات بانکی» تا ۱۳ آبان وقت دارند و بعد از این تاریخ، اقداماتشان فایده‌ای نخواهد داشت.
۱۳ آبان آمد و خبری از راهکار اروپایی‌ها نشد!
۱۳ آبان فرا رسید و تحریم‌های بانکی و نفتی آمریکا هم علیه مردم ایران اعمال شد و خبری از راهکار اروپایی‌ها نشد.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، شنبه ۱۹ آبان به «رادیو تهران» گفت: این یک واقعیت است که اروپایی‌ها تاکنون نتوانسته‌اند به تعهدات خود عمل کنند.
ظریف، سه‌شنبه ۲۲ آبان نیز در مصاحبه با روزنامه قطری «العربی‌الجدید» تصریح کرد: اروپایی‌ها هنوز آمادگی اجرای تعهد سیاسی را هم‌زمان با دادن بهای اقتصادی ندارند.
سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز روز پنجشنبه ۲۴ آبان در جریان سفر به ایتالیا، طی صبحانه کاری با جمعی از خبرنگاران رسانه‌های گروهی و پژوهشگران این کشور، گفت: اروپا باید در کنار عمل به تعهدات سیاسی به تعهدات اقتصادی‌اش در توافق هسته‌ای (برجام) نیز عمل کند چرا که تاکنون اقدامات اتحادیه اروپا به راه‌حل‌های عملیاتی منجر نشده است.
اعتراض ظریف به بی‌عملی و انفعال اروپا در برابر آمریکا
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در اوایل دی ماه نیز در مصاحبه با یکی از رونامه‌های داخلی، گفت: «اروپایی‌ها فرصت جدی داشتند در ایران و این فرصت را به خاطر بی‌عملی و انفعال در برابر آمریکا یا ناهماهنگی داخلی یا فرصت طلبی از دست دادند. اروپا آمادگی هزینه کردن را ندارد».
۸۰ روز هم از ۱۳ آبان گذشت و خبری از تضمین اروپایی نشد!
اکنون حدود ۸۰ روز از ۱۳ آبان آخرین مهلت اروپا برای ارائه راهکاری جهت حفظ برجام گذشته است و نه تنها شاهد اقدامی عاجل از سوی قاره سبزنشینان نیستیم که آن‌ها به طور مرتب با همراهی کانون‌های مشخص آمریکایی - صهیونیستی در حال حاشیه سازی و ایراد اتهامات امنیتی کذایی به ایران هستند.
اتخاذ موضع طلبکارانه از سوی اروپایی‌ها!
کشور‌های اروپایی نظیر، فرانسه، اتریش، بلژیک، هلند، دانمارک و آلمان در یکسال اخیر اتهامات واهی و بدون سندی را علیه ایران مطرح کرده‌اند و مطابق با یک سناریوی آمریکایی – صهیونیستی به دروغ مدعی شده‌اند عناصر تروریستی ساکن این کشور‌ها مورد سوء قصد افراد منسوب به ایران قرار گرفته‌اند.
از سویی دیگر، اروپایی‌ها همصدا با آمریکا و رژیم صهیونیستی نسبت به فعالیت‌های متعارف دفاعی و موشکی و علمی کشورمان، مواضع خصمانه‌ای اتخاذ کرده‌اند. هفته گذشته که ماهواره‌بر «سیمرغ»، ماهواره «پیام» را به فضا پرتاب کرد، فرانسه سردمدار اتخاذ موضع خصمانه نسبت به این دستاورد علمی متخصصان و دانشمندان کشورمان بود.
اخیرا نیز لهستان یکی از اعضای اتحادیه اروپا برای میزبانی از یک نشست ضدایرانی با محوریت آمریکا و خاصه‌خرجی رژیم سعودی، در اواخر بهمن ماه اعلام آمادگی کرده است.
این رویکرد اروپایی‌ها نشان دهنده آن است که آن‌ها بجای پاسخگویی در قبال تعلل‌شان در ارائه راهکاری جهت حفظ برجام، اصطلاحا دست پیش را گرفته‌اند که پس نیفتند و طلبکارانه، موضع تخاصمی و تهاجمی را علیه ایران اتخاذ کرده‌اند.
کانالی مالی که از ۱۲۰ روز پیش قرار است افتتاح شود!
اروپایی‌ها پس از آنکه راهکار‌هایی ناموفق نظیر «اعمال مقرارت مسدود کننده» و «فعال کردن بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) در ایران» را ارائه دادند، سرانجام در تاریخ ۴ مهرماه، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نشست با مسئولان کشورمان، از آخرین راهکار خود برای حفظ منافع اقتصادی ایران در چارچوب برجام رونمایی و اعلام کردند این راهکار که «سازوکار ویژه» یا «SPV» نام دارد، یک کانال مالی برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به درآمد‌های نفتی و واردات ایران است.
در واقع از ۴ مهر یعنی حدود ۱۲۰ روز پیش، اروپایی‌ها قرار است مکانیزم «SPV» را تکمیل کنند و به ایران ارائه دهند؛ امری که هنوز محقق نشده است.
موانع عملیاتی شدن «اس پی وی»
نشریه انگلیسی فایننشال تایمز، روز دوشنبه ۷ آبان نوشت: هیچ یک از کشور‌های عضو اتحادیه اروپا از ترس مواجه شدن با خشم و تنبیه آمریکا حاضر نیستند، میزبان دفتر «SPV» در پایتخت‌های خود باشند.
بلومبرگ نیز در اواسط آبان به نقل از سه منبع مطلع در اتحادیه اروپا گزارش داد: اتریش که به‌عنوان بهترین نامزد میزبانی دفتر «SPV» معرفی شده بود، نسبت به انجام این کار، بی‌رغبت شد و سخنگوی وزارت خارجه این کشور اعلام کرده، مقامات این وزارت‌خانه پس از مشورت با سایر بخش‌های دولتی اتریش، به این نتیجه رسیدند که میزبانی دفتر «SPV» برای اتریش امکان پذیر نیست؛ بنابراین می‌توان موانع پیش‌روی تکمیل مکانیزم «SPV» یا همان «کانال مالی اروپا - ایران» را در این گزاره خلاصه کرد: «کارشکنی و هراس‌افکنی آمریکا و ضعف و انفعال اروپایی‌ها». در واقع اروپایی‌ها اگر چه از همان ابتدای خروج آمریکا از برجام، اعلام کردند که می‌خواهند برجام را حتی بدون آمریکا حفظ کنند؛ اما عملا در این مسیر ناکام بوده‌اند، چرا که به تعبیر ظریف اراده مقابله با آمریکا را در قضیه برجام ندارند.
پیامدهای مخرب انهدام برجام برای اروپا
البته مواضع اخیر مسئولان کشورمان به طرف اروپایی این گزاره را القاء کرده که تعلل در ارائه راهکاری برای انتفاع ایران از منافع اقتصادی برجام، برای آن‌ها هزینه‌های گزافی را در پی خواهد داشت.
سید کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی روز شنبه ۲۹ دی، در دیدار با هیئتی از موسسه ایتالیایی امور بین‌المللی (IAI) با اشاره به تاخیر‌های مکرر اتحادیه اروپا برای عملیاتی کردن سازوکار مالی ویژه تعامل با ایران موسوم به (اس. پی. وی) تاکید کرد: شکست برجام، امنیت اروپا را نیز تحت الشعاع قرار خواهد داد.
حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان نیز ۱۷ آذر ۹۷ در دومین کنفرانس روسای مجالس ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، چین و روسیه گفت: به تحریم‌کنندگان هشدار می‌دهم اگر توانایی‌های ما در مبارزه با مواد مخدر و تروریسم در خاستگاه آن‌ها ضربه‌ای ببیند؛ شما نخواهید توانست از زیر آوار مواد مخدر، پناهجویان و بمب‌ها و ترور‌ها به سلامت خارج شوید. با تضعیف ایران از راه تحریم، خیلی‌ها در امان نخواهند بود؛ آن‌ها که حرف ما را باور ندارند، خوب است به نقشه جغرافیا نگاهی بیاندازند.
عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز ۲۸ آبان ۹۷ در همایش تحولات منطقه و نظام بین‌الملل، به اروپایی‌ها نسبت به تعلل‌شان، در ارائه راهکاری جهت حفظ برجام هشدار داد و گفت: اگر اروپا فکر می‌کند منطقه غرب آسیا بدون برجام امن‌تر است می‌تواند امتحان کند. منطقه ما کلکسیونی از مسایل و مشکلات دارد؛ آیا اروپا تحمل موج جدید تروریسم و مهاجرت و شروع بحران هسته‌ای را دارد؟ بی شک هزینه از بین رفتن برجام برای اروپا بیش از آمریکاست.
۲۶۰ روز تعلل اروپایی
به هر ترتیب با احتساب امروز، اروپایی‌ها دقیقا ۲۶۰ روز است که نتوانسته‌اند برای بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی برجام، راهکار و تضمینی ارائه دهند. علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی دیروز در مصاحبه با فصلنامه مطالعات سیاست خارجی، گفت: اروپا اگر در پرداخت هزینه‌ی حفظ برجام مردد است، باید بداند که ایران معطل آن‌ها نیز نخواهد ماند.
معطل نماندن ایران به اقدامات برجامی اروپایی‌ها متضمن دستورکار‌های مشخصی خواهد بود؛ نخست، در حوزه برجام طیف کثیری از اقدامات تقابلی در پیش روی ایران است؛ از «لغو اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی» تا «ایجاد محدودیت در بازرسی‌ها» و حتی «افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم». دوم، خروج از برجام و پیامدهای مخربی که این امر برای اروپایی‌ها خواهد داشت.
