پس از انتقاد گسترده کارشناسان و رسانه‌ها از مجلس شورای اسلامی در هفته‌های اخیر برای بررسی نکردن بودجه شرکت‌های دولتی که حدود سه چهارم کل بودجه ۱۷۰۴ هزار میلیارد تومانی کشور را تشکیل می‌دهد، کمیسیون تلفیق مجلس امسال برای اولین بار تصمیم گرفت بودجه سه شرکت اصلی زیر مجموعه وزارت نفت یعنی شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و ملی گاز ایران را بررسی کند. بر همین اساس، جلسه شنبه عصر کمیسیون تلفیق مجلس به بررسی این موضوع با حضور بیژن زنگنه وزیر نفت، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه اختصاص داشت و آنطور که سید علی ادیانی راد عضو هیئت رئیسه این کمیسیون اعلام کرد: مقرر شد کمیته‌ای برای بررسی دقیق منابع، مصارف، برنامه‌ها و عملکرد شرکت‌های اصلی وزارت نفت با حضور سه عضو منتخب کمیسیون انرژی در کمیسیون تلفیق مجلس، یک عضو منتخب کمیسیون برنامه در کمیسیون تلفیق مجلس، یک عضو منتخب کمیسیون اقتصاد در کمیسیون تلفیق مجلس و یک عضو منتخب کمیسیون اجتماعی در کمیسیون تلفیق مجلس تشکیل شود.
به گزارش فارس هرچند از نتایج فعالیت‌های این کمیته اطلاعی در دست نیست ولی شنیده‌ها حاکی از آن است که مقرر شده است قبل از بررسی تبصره ۱۴ لایحه بودجه ۹۸ با موضوع هدفمندی یارانه‌ها در کمیسیون تلفیق مجلس، بررسی بودجه شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و ملی گاز ایران در این کمیسیون به پایان برسد.
*دلایل اهمیت بررسی بودجه شرکت ملی نفت ایران
بدون تردید، مهم‌ترین شرکت دولتی که بررسی بودجه آن در دستور کار کمیسیون تلفیق مجلس قرار داد، شرکت ملی نفت ایران است که بودجه‌ای ۶۱۱ هزار میلیارد تومانی در اختیار دارد و هم ۴۵ درصد بودجه شرکت‌های دولتی را شامل می‌شود و هم دارای رشد ۵۱ درصد نسبت به سال جاری است. البته باید به این نکته اشاره شود که حدود ۳۲۴ هزار میلیارد تومان از بودجه شرکت ملی نفت ایران، اقلام دوبار منظور است که عمدتاً مربوط به فروش داخلی نفت می‌شود و صرفاً به صورت حسابداری ثبت می‌شود.
*پیش فرض‌های تنظیم بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال آینده
اخیراً محمد حسینی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس و رئیس کمیته بررسی بودجه شرکت‌های دولتی در بودجه‌های سنواتی در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها، بخش زیادی از جزئیات بودجه شرکت ملی نفت ایران را اعلام کرده است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم:
ابتدا باید به این نکته اشاره شود که طبق اظهارات حسینی، در بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال ۹۸ قیمت هر بشکه نفت خام ۶۵ دلار و نرخ ارز ۸۰,۰۰۰ ریال و میزان تولید ۲۶۸۷۶۰۰ بشکه در روز نفت خام و ۷۳۱۹۷۵ بشکه در روز میعانات گازی پیش بینی شده است.
بودجه شرکت ملی نفت ایران (ردیف بودجه‌ای ۲۲۰۰۰۰) در سال‌های ۹۶ تا ۹۸ در جدول زیر آمده است:
*بودجه واقعی شرکت ملی نفت ۱۲ درصد کل بودجه این شرکت است
به صورت کلی، بودجه شرکت ملی نفت ایران از دو بخش واقعی و حسابداری تشکیل می‌شود. در واقع، حدود ۵۷۶ هزار میلیارد تومان از بودجه ۶۵۲ هزار میلیارد تومانی شرکت ملی نفت ایران یعنی حدود ۸۸ درصد بودجه این شرکت، مربوط به درآمدهای حسابداری دولت و صندوق توسعه ملی (در سمت منابع) و بهای تمام شده نفت و میعانات گازی سهم دولت و صندوق توسعه ملی (در سمت مصارف) است. به عنوان مثال، همانطور که اشاره شد حدود ۳۲۴ هزار میلیارد تومان از بودجه شرکت ملی نفت ایران یعنی ۵۰ درصد از بودجه این شرکت، مربوط به فروش نفت خام به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است که به صورت حسابداری ثبت می‌شود. در نتیجه، بودجه واقعی شرکت ملی نفت ایران در سال آینده صرفاً حدود ۷۶ هزار میلیارد تومان از کل بودجه این شرکت یعنی حدود ۱۲ درصد بودجه ۶۵۲ هزار میلیارد تومانی این شرکت است.
در نتیجه، کل سود شرکت ملی نفت ایران در سال آینده که از کسر مجموع درآمدها از مجموع هزینه‌ها بدست می‌آید، ۳۲,۱۵۶ میلیارد تومان و مالیات و سود سهام این شرکت در سال آینده ۶,۱۲۳ میلیارد تومان است.
*وضعیت منابع و مصارف شرکت ملی نفت در سال ۹۸
بخش دیگری از بودجه شرکت ملی نفت ایران، بخش منابع و مصارف است که به موضوع وام‌ها و بازپرداخت‌ها اختصاص دارد. در سال ۹۸، کل منابع این شرکت ۱۵۲ هزار و ۵۷۴ میلیارد تومان است که شامل موارد زیر است:
الف- مانده درآمد شرکت ملی نفت ایران (کل درآمدهای واقعی منهای هزینه‌ها بدون استهلاک) پس از کسر مالیات و سود سهام: ۴۰ هزار و ۷۰۴ میلیارد تومان
ب- منابع بند (ق) و ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید: ۳۱ هزار و ۶۷۸ میلیارد تومان
ج- سایر منابع و تسهیلات دریافتی: ۸۰ هزار و ۱۹۲ میلیارد تومان
کل مصارف شرکت ملی نفت ایران در سال آینده هم ۲۳۱ هزار و ۴۴ میلیارد تومان است که شامل موارد زیر است:
الف-بازپرداخت‌های بیع متقابل: ۱۳ هزار و ۱۹۲ میلیارد تومان
ب-سایر بازپرداخت‌ها (اصل و فرع): ۱۹۸ هزار و ۸۸۰ میلیارد تومان
ج- بازپرداخت‌های مرتبط با سایر منابع و تسهیلات دریافتی: ۱۸ هزار و ۹۷۲ میلیارد تومان
*برخی ابهامات مهم بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال آینده
با توجه به جزئیات بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال آینده، برخی ابهامات مطرح است:
الف- میزان صادرات نفت و قیمت آن: در بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال ۹۸ میزان تولید نفت خام ۲۶۸۷۶۰۰ بشکه در روز و قیمت هر بشکه آن، ۶۵ دلار پیش بینی شده است. از طرف دیگر، میزان مصرف نفت خام در پالایشگاه‌های داخلی حدود ۱.۷ یا ۱.۸ میلیون بشکه در روز است. در نتیجه، بودجه شرکت ملی نفت ایران با فرض صادرات حداکثر ۱ میلیون بشکه‌ای نفت خام در روز تدوین شده است. این در حالی است که مسئولان سازمان برنامه و بودجه بارها اعلام کرده اند، درآمدهای نفتی در لایحه بودجه ۹۸ با فرض صادرات ۱.۵ میلیون بشکه نفت خام در روز و قیمت ۵۴ دلاری هر بشکه آن، تدوین شده است. تفاوت قابل توجه مفروضات شرکت ملی نفت ایران و سازمان برنامه و بودجه در پیش بینی حجم صادرات نفت ایران و قیمت آن در سال آینده، عجیب و غیرقابل قبول است.
ب- عدم شفافیت نحوه محاسبه بخشی از درآمدها: حدود ۵۷۶ هزار میلیارد تومان از درآمدهای شرکت ملی نفت ایران، درآمدهای حسابداری است که حدود ۳۲۴ هزار میلیارد تومان از این رقم بابت فروش نفت خام به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است. بخش دیگری از این درآمدها هم مربوط به سهم دولت و صندوق توسعه ملی از درآمدهای ناشی از صادرات نفت خام و میعانات گازی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی هاست. براساس لایحه بودجه ۹۸، مجموع سهم دولت از درآمدهای ناشی از صادرات نفت خام و میعانات گازی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی‌ها، حدود ۱۴۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. از سوی دیگر، محاسبات نشان می‌دهد سهم صندوق توسعه ملی از صادرات نفت خام و میعانات گازی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی‌ها در سال آینده، حدود ۶.۶ میلیارد دلار است که اگر با نرخ ارز ۸ هزار تومانی محاسبه کنیم، حدود ۵۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان خواهد شد. بنابراین مجموع سهم دولت و صندوق توسعه ملی از درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی نفت خام و میعانات گازی، حدود ۱۹۵ هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که این سهم براساس بودجه شرکت ملی نفت ایران (تفاوت کل درآمدهای حسابداری با درآمد ناشی از فروش نفت خام به شرکت ملی پالایش و پخش) باید حدود ۲۵۲ هزار میلیارد تومان باشد. حال این سوال مطرح می‌شود که تفاوت دو رقم مذکور یعنی حدود ۵۷ هزار میلیارد تومان سهم دولت و صندوق توسعه ملی از درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی نفت خام و میعانات گازی دقیقاً چیست و بر چه مبنایی محاسبه می‌شود؟
لازم است اعضای کمیسیون تلفیق مجلس به صورت جدی به بررسی این ابهامات بپردازند و بودجه شرکت ملی نفت ایران در سال آینده را به صورت واقعی و با شفافیت حداکثری مصوب کنند.
