امروزه با وجود تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی و حضور موفق زنان و مردان در عرصه های مختلف اجتماع، هنوز زوج‌هایی هستند که به دلایل مختلف، خواستار داشتن فرزند با جنسیتی مشخص هستند. در دسترس قرارگرفتن تکنیک‌های پیشرفته و به روز در حوزه ژنتیک از طریق روشهای کمک باروری، با افزایش دقت انتخاب تعیین سلامت وجنسیت جنین، تا مرز صد درصد، توانسته است خانواده‌ها را به این خواسته خود، نزدیک کند.
به گزارش ایسنا، دکتر مریم رفعتی، متخصص ژنتیک پزشکی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه و تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، در خصوص تعیین جنسیت فرزندان در یک بارداری طبیعی، گفت: در انسان ها، نوع کروموزوم ها هستند که تعیین کننده جنسیت هستند. هر سلول انسان ۴۶ کروموزوم دارد که از این میان ۴۴ سلول، غیر جنسی هستند و هیچ نقشی در تعیین جنسیت ندارند. اما کروموزوم‌های جنسی انسان یعنی X و Yتعیین کننده جنسیت انسانها هستند که اگر هر دو کروموزوم یک سلولX باشد دختر و اگر XY باشد، جنسیت پسر است.
رفعتی یادآور شد: برخلاف باور عمومی، در انسان ها، تعیین جنسیت با گامت‌های جنسی مذکر است و به اینکه اسپرم دارای کروموزوم X یا اسپرم دارای کروموزوم Y با تخمک لقاح کند، بستگی دارد. در حقیقت ما در روشهای کمک باروری با تکنیک های ژنتیکی، قصد انتخاب جنسیت داریم و به هیچ وجه دخالتی در مرحله اولیه لقاح که به صورت تصادفی بر روی سلول‌های جنسی روی می دهد، نداریم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در روشهای کمک باروری، جنین در محیط آزمایشگاه شکل می‌گیرد و ما با نمونه برداری از جنین، متوجه می‌شویم که کدام جنین دختر و کدام پسر است، افزود: به این ترتیب بر اساس درخواست خانواده، جنین مورد نظر را به رحم مادر منتقل می‌کنیم زیرا فرآیند لقاح تصادفی است و تنها از روی ظاهر جنین در محیط آزمایشگاه، نمی‌توان جنسیت را تشخیص داد و نیاز به نمونه گیری و تست‌های ژنتیکی دارد. بنابراین باید گفت که وظیفه بخش ژنتیک، تشخیص دختر یا پسر بودن جنین از طریق دریافت و بررسی نمونه است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن سینا در خصوص میزان موفقیت روش های ژنتیکی تعیین جنسیت، تشریح کرد: توجه به این نکته بسیار مهم است که هدف از به‌کارگیری تکنیک‌های مختلف برای تشخیص جنسیت قبل از لانه گزینی، تنها تعیین جنسیت است یا اینکه می‌خواهیم جنسیت را نیز در کنار سلامت جنین بررسی کنیم. آنچه ما به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم، موضوع تعیین جنسیت به همراه سلامت جنین است. با در دسترس قرار گرفتن تکنیک های ژنومیک، همچون تکنیکNGS یا نسل جدید تعیین توالی که میتوانند همه کروموزوم ها را در یک نوبت آزمایش تست کنند، این فرصت برای ما فراهم است که نه تنها کروموزوم X و Y بلکه سایر کروموزوم ها را نیز تست کنیم. در این صورت، بر اساس جنسیت مورد نظر خانواده، جنین هایی که کروموزوم های نرمال دارند و مشکل جنسیتی ندارند به رحم مادر منتقل می شود و در این صورت، یقیناً میزان موفقیت بیشتر است. زیرا درصد عمده‌ای از جنین هایی که مشکل کروموزومی دارند حذف می‌شوند و تا دو برابر یعنی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، احتمال موفقیت افزایش می یابد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه در خصوص امکان خطا در تعیین جنسیت جنین، از طریق روش ها و تکنیک های ژنتیکی، تصریح کرد: به شرط آنکه تمام شرایط استاندارد باشد و از تکنیک های به روز و پیشرفته استفاده شود، دقت انتخاب جنسیت، نزدیک به ۱۰۰ درصد است که لازمه این دقت بالا دو شرط بسیار مهم است، یکی به کارگیری تکنیک به روز و کارآمد با دقت بالا و ضرورت دوم همکاری تیمی میان متخصصین زنان، جنین شناسی و ژنتیک، زیرا علاوه بر انتخاب جنسیت با دقت ۱۰۰ درصد از سوی متخصصان ژنتیک، انتقال جنین به رحم مادر که از سوی همکاران جنین شناسی انجام می‌شود نیز از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و به رعایت یکسری ضوابط و استانداردها نیازمند است و از آنجا که خانواده هایی که خواستار انتخاب جنسیت هستند، مشکل پزشکی و بالینی ندارند، انجام این عمل با دقت کمتر از ۱۰۰ درصد برایشان ارزش چندانی ندارد.
روش‌هایی برای سواستفاده از زوجین
دکتر محمدرضا صادقی، جنین شناس و رییس پژوهشگاه و مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا، نیز با اشاره به اینکه خدمت تعیین جنسیت در گذشته برای افرادی ارائه می‌شد که از بیماری خاصی رنج برده و این بیماری از طریق جنسیت مشخصی منتقل شده و در نسل‌های بعدی ادامه پیدا می‌کرد و با انتخاب یک جنین خاص خاتمه می‌یافت، تشریح کرد: امروزه افزایش سطح فرهنگ، اطلاعات، نقش و جایگاه اجتماعی، فرهنگی، تحصیلی و شغلی از سوی هر دو جنس در جامعه سبب شده است، بسیاری از خانواده‌ها دیگر دغدغه داشتن فرزند با جنسیتی خاص را نداشته باشند. اما بخشی از جامعه نیز همواره به دنبال داشتن فرزند با جنسیتی مشخص هستند. تلاش متخصصین ژنتیک، زنان و جنین شناسی این است که مراجعان، به سمت و سویی سوق یابند که اجازه دهند، نظام آفرینش بر اساس طبیعت خلقت کار خود را انجام دهد.
رییس پژوهشگاه ابن سینا، افزود: اگر به جامعه نگاه کنیم شاهد آن خواهیم بود که میزان اختلاف جمعیت دختر و پسر کمتر از یک درصد بوده و این به این معنا است که در نظام هستی این تعادل وجود دارد. هرچند ارائه این خدمات گاهی ممکن است از بروز مشکلات بعدی در میان زوجین، همچون فرزندانی با نقایص ژنتیکی وابسته به جنس جلوگیری کند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: در این میان افراد سودجویی هم وجود دارند که روش‌هایی را برای تعیین جنسیت به زوجین پیشنهاد می‌دهند که پایه علمی ندارد و میزان موفقیت این روشها با بارداری طبیعی تفاوتی ندارد.
دکتر صادقی در خصوص نقش تغذیه در تعیین جنسیت جنین، گفت: به صورت فیزیولوژیک گفته می‌شود عواملی همچون تغذیه که روی حرکت اسپرم ها اثر گذارند و به دنبال آن، اسپرمی که زودتر به تخمک برسد، جنسیت را تعیین می‌کند. اما در واقع شاید همه این روشها و مداخلات تا حدودی روی مسیر لقاح و حرکت اسپرم در رحم تاثیر گذار باشند، اما موفقیت آمیز نیستند. به همین دلیل است، ما زوج هایی را می‌بینیم که به علت استفاده از روشهای تعیین جنسیت غیر علمی، چندین بار صاحب فرزندی با جنسیت مشخص می شوند، در صورتی که صاحب فرزند با جنسیت مورد نظر خود نیستند.
این جنین شناس با بیان اینکه استفاده از روش IUI نیز از جمله روش‌هایی است که از عدم آگاهی زوجین، به منظور تعیین جنسیت استفاده می شود، تشریح کرد: روشIUI ، شست و شوی اسپرم با محیط کشت خاصی است و این ادعا وجود دارد که با شست و شوی اسپرم، امکان جداسازی اسپرم هایی که کروموزومX دارند از اسپرم هایی با کروموزوم Y وجود دارد. پیشینه این روش به ۲۵ تا ۳۰ سال قبل باز می‌گردد و در همان سال‌ها نیز نتایج نشان از این داشت که روش شست و شوی IUI، تاثیری در تعیین جنسیت ندارد. متاسفانه، امروزه با توجه به هزینه‌های بالای روش های تعیین جنسیت، به روش مولکولی و ژنتیک، برخی مراکز از روش‌هایی ارزان تر و با درصد موفقیت پایین‌تر استفاده می کنند که به رغم تبلیغاتی که ارائه می کنند، فاقد کارآیی است.
صادقی در خصوص امکان تغییر جنسیت در طول بارداری، گفت: بلافاصله پس از لقاح بعد از آنکه یک اسپرم باعث باروری تخمک شده و جنین نیز تشکیل می شود، جنسیت جنین تعیین شده و دیگر امکان تغییر جنسیت وجود ندارد. به همین علت آنچه گفته می شود با تغییر سبک تغذیه و زندگی می توان جنسیت جنین را تغییر داد، باوری غلط و نادرست است.
رییس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن سینا، در خصوص چگونگی تشخیص جنسیت جنین در این مرکز تصریح کرد: در حال حاضر امکان تشخیص جنسیت جنین از طریق بررسی و نمونه برداری خون مادر و بررسیDNA جنین، بلافاصله پس از تشکیل جفت وجود دارد. به عبارت دیگر، چندین ماه قبل از تشخیص جنسیت از طریق سونوگرافی، جنسیت قابل تشخیص است.
طبق اعلام روابط عمومی پژوهشگاه فناوری های نوین علوم زیستی جهاددانشگاهی_ ابن سینا، وی در پایان خاطرنشان کرد: به رغم وجود امکانات و ارائه خدمت انتخاب جنسیت جنین در مرکز درمان ناباروری ابن سینا، تلاش تیم درمان در اولین برخورد با زوجین و تشریح مسیر پیش رو برای آنان این هست که زوجین را از انجام این عمل منع کرده و بدین وسیله اجازه دهیم طبیعت و نظام خلقت کار خود را بدون هیچگونه دستکاری انجام دهد.
