چهار هفته اعتراض و ناآرامی در خیابان‌های پاریس بالاخره دوشنبه شب «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه را وادار کرد تا بر صفحه تلویزیون ظاهر شود و به مردم این کشور بگوید که صدای اعتراض آن‌ها را شنیده و می‌داند که آنطور که انتظار می‌رفته، عمل نکرده است.
ماکرون که یک سال و نیم پیش به عنوان نماینده سیاستمداران جوان و ترقی‌طلب در فرانسه ظهور کرد، حالا به واسطه سیاست‌هایی که او آن‌ها را حمایت از کارآفرینی می‌خواند و مردم عادی فرانسه آن‌ها را حمایت از طبقه پردرآمد جامعه می‌دانند، «رئیس‌جمهور ثروتمندان» لقب گرفته است. او که از شروع اعتراضات سکوت کرده بود، دیشب تلاش کرد تا با وعده‌های اقتصادی، این تصویر را تغییر دهد و از گستره اعتراضات بکاهد.
ماکرون چه گفت: نطق رئیس‌جمهور فرانسه ترکیبی بود از عقب‌نشینی و تلاش برای آرام کردن اوضاع، همراه با مقاومت در برابر تغییر اساسی سیاست‌ها.
او در نطق ۱۳ دقیقه‌ای خود، اعتراضات عمومی را «از جنبه‌های مختلف مشروع» و قابل توجیه خواند و گفت خشم عمومی در فرانسه سابقه‌ای ۴۰ ساله دارد و حاصل ناکامی دولت‌ها، یکی پس از دیگری، در پاسخ به خواست اقشار ضعیف‌تر جامعه است.
رئیس‌جمهور فرانسه گفت:
«شاید طوری رفتار کرده‌ام که احساس کرده‌اید این مسئله دغدغه من نیست و اولویت‌های دیگری دارم. سهمم از مسئولیت را می‌پذیرم و می‌دانم با حرف‌هایم شما را آزرده‌ام.»
ماکرون در عین حال گفت از سیاست کاهش مالیات ثروتمندان عقب‌نشینی نمی‌کند و «به عقب بازنمی‌گردیم». بخش‌هایی از صحبت‌های او بوی تهدید و مواخذه هم داشت. آنجا که خشونت‌های پیش آمده را «غیرقابل قبول» خواند و گفت:
«هیچ خشمی، حمله به نیروهای پلیس یا تخریب اماکن عمومی و مغازه‌ها را توجیه نمی‌کند. زمانی که خشونت آغاز می‌شود، آزادی پایان می‌یابد.»
وعده‌های ماکرون چه بود: رئیس‌جمهور فرانسه که پیش از این در اقدامی که «کم و دیر» توصیف شده، افزایش مالیات بر گازوئیل را تعلیق کرده بود، در نطق شب گذشته‌اش هم چهار وعده اقتصادی داد که اگر پارلمان آن‌ها را تایید کند، از ابتدای سال آینده میلادی، یعنی کمتر از یک ماه دیگر، اجرایی می‌شوند:
- - حداقل دستمزد ماهانه کارگران ۱۰۰ یورو افزایش می‌یابد (علاوه بر ۱.۸ درصدی که پیش از این اعلام شده بود)؛
- - ساعات اضافه کار از مالیات معاف می‌شوند؛
- - از کارخانه‌دارها خواسته می‌شود در انتهای سال «در صورت توان»، به کارگران پاداش پرداخت کنند؛
- - بازنشسته‌هایی که کمتر از ۲۰۰۰ یورو در ماه مستمری دریافت می‌کنند، از پرداخت مالیات معاف می‌شوند (مستمری معاف از مالیات اکنون ۱۲۰۰ یورو در ماه است).
چرا ماکرون عقب‌نشینی کرد: ماکرون که تا یک ماه پیش با لحنی مغرورانه با اعتراضات عمومی برخورد می‌کرد و با قاطعیت می‌گفت از طرح افزایش مالیات بر سوخت خودرو عقب‌نشینی نمی‌کند، در هفته‌های اخیر شاهد گسترش هر روزه اعتراضات بوده و حالا مجبور شده امتیازاتی فراتر از خواسته‌های روزهای نخست اعتراضات بدهد.
اقدامات پلیسی، برخورد خشونت‌بار با معترضان، تعلیق دیرهنگام افزایش مالیات بر سوخت هیچ‌کدام نتوانسته اعتراضات عمومی را خاموش کند. برعکس، هر هفته گروه‌های تازه‌ای به این موج اعتراضی پیوسته‌اند و خواسته‌های معترضان هم دامنه گسترده‌تری پیدا کرده، تا جایی که شعار «استعفای ماکرون» اکنون مرتبا به گوش می‌رسد.
الیزه که نگران است گسترش اعتراضات عملا آینده سیاسی رئیس‌جمهور جوان فرانسه را در معرض خطر قرار دهد، ترجیح داده با اعطای امتیازات اقتصادی، که به گفته اقتصاددانان ۸ تا ۱۰ میلیارد یورو برای فرانسه هزینه خواهد داشت، از خشم مردم بکاهد. این نگرانی فقط به فرانسه محدود نیست و در روزهای گذشته نشانه‌هایی از احتمال سرایت این اعتراضات به دیگر کشورهای اروپایی هم ظاهر شده است.
نکته دیگری که کنترل اعتراضات را برای پاریس دشوار کرده، «بی‌سر» بودن آن‌هاست؛ به این معنی که رهبر مشخصی برای این ناآرامی‌ها وجود ندارد که بتوان با او مذاکره کرد. دولت با وجود جلسه‌هایی که با نمایندگان سندیکاها و سازمان‌های مردمی در این کشور داشته، نتوانسته اعتراضات را کنترل کند، چراکه این گروه‌ها هم کنترلی بر این اعتراضات ندارند.
فرانسوی‌ها به چه معترضند: بر اساس اعلام دولت، قرار بود از ابتدای ژانویه، مالیات بر گازوئیل، که سوخت خودروی اکثر فرانسوی‌هاست، افزایش یابد. بهانه این افزایش هم سرمایه‌گذاری در زمینه سوخت‌های تجدیدپذیر و کمک به حفظ محیط زیست بود. همین، جرقه‌ای شد برای آغاز جریان اعتراضی موسوم به «جلیقه زردها»؛ جریانی که از شبکه‌های اجتماعی شروع شد و کم کم به خیابان‌های پاریس و دیگر شهرهای فرانسه رسید. انتخاب نام آن هم به جلیقه‌هایی بازمی‌گردد که تمام راننده‌های فرانسوی باید در خودروی خود داشته باشند تا در مواضع اضطراری و پیاده شدن از خودرو، از دور دیده شوند. این جلیقه‌ها، نمادی شد از طبقه ضعیف جامعه که می‌خواهند دولت آن‌ها را ببیند.
حالا چهار شنبه است که فرانسوی‌ها در قالب جنبش جلیقه زردها، که اکنون به حرکتی فراگیر و متشکل از تمام گروه‌های معترض (از راست تا چپ طیف سیاسی) بدل شده، به خیابان می‌آیند و علیه آنچه آن‌ها چند دهه بی‌عدالتی می‌خوانند، شعار می‌دهند. نقطه اتحاد آن‌ها، مخالفت با سیاست‌های ماکرون است، هریک از ظن خود.
معترضان می‌گویند روسای‌جمهور فرانسه، چه «نیکلا سارکوزی» راستگرا، چه «فرانسوا اولاند» سوسیالیست و چه ماکرون میانه‌رو، عملا قشر کارگر را تضعیف کرده‌اند و در جهت منافع ثروتمندان جامعه حرکت کرده‌اند.
آمارهای رسمی اعتراضات چه می‌گوید: اعتراضات جلیقه زردها رسما از چهار هفته پیش آغاز شده و در این مدت هر شنبه، پاریس و دیگر شهرهای فرانسه شاهد ناآرامی بوده‌اند. دولت فرانسه این آمار را از جمعیت معترضان، تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها و میزان بازداشت‌ها منتشر کرده است (معترضان می‌گویند آمار واقعی مشارکت در اعتراضات بیش از آن است که دولت اعلام کرده):
- ۲۶ آبان: ۲۸۲۰۰۰ نفر؛ یک کشته و ۴۰۹ زخمی؛ ۷۳ نفر بازداشت؛
- ۳ آذر: ۱۶۶۰۰۰ نفر؛ ۸۴ زخمی؛ ۳۰۷ نفر بازداشت؛
- ۱۰ آذر: ۱۳۶۰۰۰ نفر؛ یک کشته و ۲۶۳ زخمی؛ ۶۳۰ نفر بازداشت؛
- ۱۷ آذر: ۱۳۶۰۰۰ نفر؛ ۱۱۸ زخمی؛ ۱۲۲۰ نفر بازداشت.
نظرسنجی هفته گذشته کانال «RTL» فرانسه نشان داد ۷۲% مردم فرانسه، از اعتراضات جنبش جلیقه زردها حمایت می‌کنند.
چه خواهد شد: حالا، اولین گام دولت ماکرون در مسیر آرام کردن اعتراضات، تصویب امتیازات وعده‌داده شده، در پارلمان خواهد بود. قرار است نخست‌وزیر فرانسه فردا این پیشنهادات را به نمایندگان پارلمان ارائه کند. هرچند ماکرون گفت به عقب بازنمی‌گردد و در حذف مالیات سرمایه‌داران تجدید نظر نمی‌کند، اما شاید تنها کارت بازی باقی مانده برای او، همین مسئله باشد و اگر اعتراضات ادامه یابد، ممکن است او بار دیگر مالیات‌های سنگینی را که در دوره اولاند بر درآمدهای بالا وضع شده بود، احیا کند.
هنوز مشخص نیست که این امتیازات چقدر می‌تواند مخالفان دولت و مردم فرانسه را راضی کند و آیا ماکرون خواهد توانست بر گسترده‌ترین موج اعتراضات عمومی چند دهه اخیر فرانسه غلبه کند یا نه. آنچه مسلم به نظر می‌رسد، این است که با افزایش بی‌اعتمادی عمومی به سیاستمداران جریان اصلی در اروپا و خیزش جریان‌های جایگزین مانند راست و چپ افراطی، اروپا در آینده هم شاهد موج‌های اعتراضی مشابهی باشد.
گاردین به نقل از یکی از سخنگوهای غیررسمی معترضان فرانسوی، نوشته:
«ماکرون می‌خواهد به ما چند خرده نان بدهد... ما کل نان را می‌خواهیم.»
