گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندام های آنها حاوی ماده موثره است. این ماده که کمتر از ۱درصد وزن خشک گیاه را تشکیل می‌دهد، دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده است.
به گزارش خبرنگار مهر، اکنون در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی موجود است که از این تعداد ۲۳۰۰ گونه جزء گیاهان معطر و دارویی هستند و از این تعداد ۴۵۰ گونه در عطاری‌های ایران به فروش می‌رسند.
گیاهان دارویی از منظر علم نیز مورد توجه قرار گرفته اند به طوریکه نمایشگاه گیاهان دارویی برای عرضه محصولات گیاهی مورد تایید برگزار شده است.
تولید داروی کاهش دهنده قند خون
یکی از محصولاتی که در چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب ایرانی (سنتی) ارائه شد، «داروی کاهش دهنده قند خون» بود. این دارو از عصاره دانه شنبلیله در قالب کپسول تهیه شده است. این محصول به صورت کپسول ۵۰۰ میلی گرمی است. ساخت آن به گونه ای طراحی شده که دارای حداکثر فراهمی زیستی یا جذب ماده مؤثره باشد.
شنبلیله از طریق ایجاد تعادل در متابولیسم کربوهیدرات ها، سبب تحریک اشتها می شود و در بیماران مبتلا به آنورکسی یا کم اشتهایی دارای اثرات مفید است.
تأثیر دانه شنبلیله بر کاهش قند خون در بیماران دیابتی از طریق مکانیسم های متعددی صورت می گیرد. از میان مواد مؤثره دانه، الکالوئید تریگلونین و آمینو اسید ۴- هیدروکسی ایزولوسین بالاترین تأثیر را بر روی اثر کاهش دهنده قند خون دارا است. تریگلونلین باعث افزایش گیرنده های انسولین در گلبول های قرمز خون شده و جذب گلوکز را در بافت ها بهبود می بخشد. در حالی که آمین اسید ۴- هیدروکسی ایزولوسین با مکانیسم احتمالی تحریک و آزادسازی انسولین از پانکراس اثر خود را اعمال می کند.
به طور طبیعی هورمون انسولین توسط پانکراس تولید می شود و به ورود گلوکز به داخل سلول ها کمک می کند تا بتوانند به عنوان سوخت در سلول های بدن مورد استفاده قرار گیرند.
دیابت نوع ۲ زمانی است که بدن نمی تواند از انسوین موجود استفاده کنند. این شکل از دیابت معمولا در افراد بالای ۴۰ سال ظاهر می شود و درمان آن به وسیله رژیم غذایی و استفاده از قرص های خوراکی ضد دیابت و گاهی اوقات بوسیله رژیم غذایی و تزریق انسولین صورت می گیرد. تعداد مبتلایان به دیابت نوع ۲ به دلیل افزایش میزان چاقی به طور چشمگیری در کشورهای پیشرفته و در حال رشد رو به افزایش است. به علاوه تحقیقات اهمیت مسئله مستعدین ابتلا به دیابت و یا سندروم متابولیک را در شرایطی که مقاومت به انسولین تبدیل به ناکارآمدی سوخت و ساز گلوکز می شود را نشان داده است.
طبق آخرین آمار منتشر شده جمعیت مبتلایان به دیابت در جهان فراتر از ۴۰۰ میلیون تن است. متأسفانه بیماران مبتلا به سندروم متابولیک و یا دیابت در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی و آسیب های جدی سلامتی هستند از این رو مکمل طبیعی که در دراز مدت بدون ایجاد عارضه بتواند سوخت قند را تنظیم و میزان چربی را متعادل کند مورد نیاز است. این افراد می توانند از یک روش بی خطر و ارزان که برپایه مواد طبیعی پایه گذاری شده و فاقد عوارض جانبی است استفاده کنند.
تولید صنعتی پانسمان شبیه پوست انسان با فرآورده‌های طبیعی و گیاهی
از دیگر محصولاتی که در این نمایشگاه ارائه شد، پانسمانی شبیه پوست بدن انسان است که توسط یک شرکت دانش‌بنیان با هدف ایجاد نوآوری در سلامت و با اتکا بر دانش محققان و طی ۴ سال پژوهش و تحقیق با دستیابی به تکنولوژی پیشرفته ای طراحی شده است. پانسمان پیشرفته ترمیم زخم از فرآورده‌های طبیعی تهیه شده است و موجب سرعت در روند بهبود زخم‌های حاد و مزمن می‌شود. این پانسمان هیدروژل حاوی کلاژن در ابتدا خشک است و وقتی مرطوب می‌شود روی سطح زخم قرار می‌گیرد و مایعات بیولوژیک را در سطح زخم تعدیل می‌کند.
فرمولاسیون این پانسمان مزایایی فراتر از یک پانسمان هیدروژل معمولی فراهم می آورد که این امر باعث می‌شود مدت زمان بهبود زخم به مراتب کاهش پیدا کند، همچنین درمان زخم های حاد و مزمن که موجب قطع عضو یا مرگ می شوند، با این پانسمان امکان درمان را دارند.
قطع عضو به دلیل عدم بهبود زخم های ناشی از دیابت مسئله ای رایج و بسیار تاثر برانگیز بوده که در زندگی بیمار اثرات منفی زیادی دارد و تولید این پانسمان قدمی در راه بهبودی این بیماران است. این محصول تا به امروز مانع از قطع عضو بسیاری از بیماران دیابتی شده است، همچنین زخم بسترهایی که بسیار حاد بودند و برای سالیان طولانی با هیچ روش درمانی درمان نشده بودند را درمان کرده است.
فناوری بایوتکنولوژی و نانوتکنولوژی برای ساخت پانسمان طبادرم استفاده شده است. این پانسمان با ساختار متخلخل از لحاظ خواص فیزیکی و مکانیکی، بسیار شبیه ساختار پوست انسان است و وقتی روی زخم قرار می گیرد به دلیل شباهت در ساختار بافت هدف برای ترمیم، فرآیند درمان زخم به مراتب با راندمان بالاتری انجام می شود.
محققان پس از بررسی تعداد زیادی از گزینه ها و انجام آزمایشات مختلف، پانسمانی بر پایه پلیمرهای زیست سازگار تولید کرده اند که سازگاری زیادی بابدن انسان دارد و این امر از بروز حساسیت و واکنش های پوستی ممانعت می کند .این محصول اکنون صنعتی شده است.
تولید رنگ‌های طبیعی خوراکی ضدسرطان در کشور
تعدادی از شرکت دانش‌بنیان رنگ‌های صد درصد طبیعی که دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت بوده و قابلیت مصرف در سطح خانوار، صنوف و صنعت را دارند، تولید کرده اند که می‌توانند در سلامت مصرف‌کننده اثرگذار باشند. رنگ‌های طبیعی تولیدی در انواع مواد غذایی مانند کیک، شیرینی و دسر، نوشیدنی‌ها، انواع غذاهای سنتی و فرنگی و غیره قابلیت استفاده دارند و مصرف‌کننده می‌تواند علاوه بر دریافت خواص رنگ کنندگی به خواص کاربردی و تغذیه‌ای بالای آنها نیز دست پیدا کند.
از دیگر ویژگی‌های عملکردی رنگ‌های طبیعی خوراکی خواص ضد میکروبی، خاصیت ضدالتهابی آنهاست و اینکه این رنگ‌ها از بروز بیماری‌های قلبی-عروقی جلوگیری کرده و همچنین دارای خاصیت محافظت‌کنندگی از کبد و کلیه هستند.
تاثیرات رنگ‌های سنتزی در بروز انواع بیماری‌ها از جمله سرطان، اختلالات هوشی و رفتاری، نارسایی کبد و کلیه اثبات شده است و درعین‌حال تحقیقات نشان می‌دهد پیگمان‌های طبیعی به غیر از خاصیت رنگ‌دهی دارای اثرات مثبت نظیر اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضد سرطانی و کاهش بیماری‌های قلبی-عروقی هستند.
از طرفی استاندارد ملی ایران به لزوم استفاده از رنگ‌های طبیعی در محصولات غذایی تاکید دارد. ضمن این که رنگ‌های طبیعی وارداتی از قیمت بالایی برخوردار هستند و توجیه مناسب اقتصادی نخواهند داشت.
تولید کپسول کاهنده وزن
یکی از محصولاتی که در نمایشگاه گیاهان دارویی ارائه شد، کپسول گرین فیت بود. از آنجا که چاقی بزرگترین چالش بهداشت عمومی در قرن حاضر است و بخش سلامت اکثر کشورهای دنیا درگیر مسائل و عوارض ناشی از بروز فزاینده چاقی هستند، در این راستا، یک شرکت دانش بنیان این محصول را تولید کرده است.
این کپسول یکی از متواترترین داروهایی است که در مکتب سنتی ایران برای کاهش وزن استفاده می شده است. این فرآورده دارای ترکیباتی همچون زیره، مرزنجوش، زنیان، رازیانه، سداب، بوره و لاک مغسول است و برای افراد بالای ۱۲ سال ۲-۳ مرتبه در روز هر روز یک الی دو کپسول نیم ساعت قبل از وعده غذایی با یک لیوان آب مصرف می شود. این کپسول درراستای رسیدن به وزن مطلوب، تنظیم غذایی کم کالری، قابل استفاده است.
دکتر محمدحسن عصاره، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با اشاره به اینکه چهارمین جشنواره گیاهان دارویی فرصتی برای مردم برای آشنایی با این صنعت ایجاد کرده است، عنوان کرد: صد در صد این صنعت می تواند راهکار موثری برای شکوفایی اقتصادی در شرایط نامناسب اقتصادی کشور و اعمال تحریم ها باشد.
وی افزود: گیاهان دارویی محصولاتی در زمینه عطر، طعم، رنگ، مکمل، چاشنی ها، ادویه جات، لوازم آرایشی و بهداشتی، شیرین کننده ها، حشره کش ها، آفت کش ها و غیره دارند.
صادرات ۶۰۰ میلیون دلاری محصولات مرتبط با حوزه گیاهان دارویی
محمد حسن عصاره اظهار کرد: در حال حاضر ۱۷۰ شرکت دانش بنیان و خلاق در حوزه گیاهان دارویی وجود دارد که این تعداد در سال ۹۲ صفر بوده است.
وی با بیان اینکه این شرکت ها توانسته اند بخشی از بازار را بدست آورند و حتی صادر کنند، گفت: کل میزان صادرات گیاهان دارویی ۶۰۰میلیون دلار است و این در صورتی است که شرکت ها در سال ۹۳ بسیار کمتر، شاید حدود ۶میلیون دلار صادرات محصولات دانش بنیان داشته اند.
آمار فعالیت دانش بنیان در زمینه گیاهان دارویی
| تعداد شرکت دانش بنیان | میزان صادرات | |
| سال ۱۳۹۲ | ۰ | ۰ |
| سال ۱۳۹۷ | ۱۷۰ | ۶۰۰-۷۰۰ میلیون دلار |
عصاره خاطر نشان کرد: در حال حاضر ۵۵۱ شرکت خصوصی در این زمینه فعالیت می کنند که هنوز به مرحله دانش بنیانی نرسیده اند؛ تعداد شرکت های خصوصی در سال ۹۱، ۲۰۰ عدد بود.
