تابستان به پایان رسید و چالش تامین برق در زمان اوج مصرف نیز پشت سرگذاشته شد. اما چاره جویی و تدبیر به موقع برای کنترل و مدیریت مصرف برق از هم اکنون، می تواند شرایط بهتری را برای تابستان سال آینده و زمان اوج مصرف رقم بزند. طبیعتا در زمینه مدیریت مصرف، مهار مشترکان پرمصرف از اولویت بالایی برخوردار است. متاسفانه مکانیزم قیمت گذاری برق در کشورمان حامی مشترکان پرمصرف است. قیمت گذاری فعلی برق در زمان اوج مصرف به گونه ای است که مشترکین پرمصرف کمتر از دیگران جریمه شده و در نتیجه علاوه بر نپرداختن بهای واقعی برق خود، انگیزه‌ای هم برای کاهش مصرف برق در زمان اوج بار ندارند. با توجه به تجربیات جهانی لازم است تا این شیوه قیمت‌گذاری اصلاح شود.
انواع نظام های تعرفه گذاری زمان اوج مصرف
به گزارش مهر مهدی اباذری، کارشناس حوزه انرژی در مورد شیوه بهینه تعرفه گذاری قیمت برق گفت: بررسی نظام تعرفه گذاری قیمت برق در اوج بار شبکه در بسیاری از کشورها نشان می دهد که نظام های تعرفه گذاری برق در این کشورها را به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود. این روش ها عبارتند از الف) روش زمان استفاده، ب) روش قیمت لحظه ای واقعی، ج) قیمت بحرانی اوج بار و د)تخفیف کاهش اوج بار
وی با بیان اینکه استفاده از دو روش در کنار هم و به خصوص ترکیب روش زمان استفاده با قیمت بحرانی اوج بار در بسیاری از کشورها متداول است، گفت: پژوهش های انجام شده در کشورهای مختلف و به خصوص در ایالت های مختلف آمریکا نشان داده است که روش های قیمت گذاری یادشده بسیار بر کاهش مصرف برق در زمان اوج بار موثر بوده و بسته به تکنولوژی استفاده شده نیز میزان اثرگذاری نیز افزایش می یابد. مقدار کاهش مصرف برق در زمان اوج بار برخی از این پژوهش ها توسط گروه براتل(Brattle Group ) منتشر شده و در شکل زیر آورده شده است.
وی ادامه داد: با توجه به نتایج شکل بالا مشخص است که استفاده از مدل های مختلف قیمت گذاری توانسته است مصرف برق را به میزان ۵۵ درصد کاهش داده و از سویی دیگر متوسط کاهش مصرف برق روش های گوناگون برابر ۱۲ درصد بوده است. نکته مهم در مدل های قیمت‌گذاری برق این است که نسبت قیمت زمان اوج بار به زمان کم باری یا میان باری بسیار بر کاهش مصرف برق موثر است. به این ترتیب که هرچقدر این نسبت بیشتر باشد آن گاه میزان اثرگذاری نیز افزایش خواهد یافت و مشترکین انگیزه بیشتری برای انتقال مصرف از زمان اوج بار به زمان های دیگر خواهند داشت. این موضوع به خوبی در شکل زیر آورده شده است.
آسیب شناسی قیمت فعلی برق خانگی در زمان اوج بار
این کارشناس انرژی با بیان اینکه مدل قیمت‌گذاری فعلی برق خانگی در ایران بر مبنای روش زمان استفاده (TOU) طراحی شده اما در عمل خلاف آن رخ داده و هیچ تاثیری هم بر کاهش مصرف برق ندارد، افزود: با توجه به نظام فعلی قیمت‌گذاری برق در زمان های مختلف، «نسبت قیمت اوج برق به کم باری» برای مشترکین کم مصرف برابر ۴، اما برای مشترکین پرمصرف حدود ۰.۵ است. به بیان دیگر می توان گفت که مشترکین کم مصرف در زمان اوج بار به میزان ۲۰ درصد، اما مشترکین پرمصرف کمتر از ۵ درصدجریمه شده و اضافه بهای برق می پردازند.
وی تاکید کرد: با توجه به تجربیات دنیا این شیوه قیمت گذاری قطعا هیچ تاثیری بر مدریت مصرف ندارد زیرا کمبود برق در فصل تابستان به علت مصارف بی رویه مشترکین پرمصرف است و نه عموم مردم.
به گفته اباذری با توجه به اطلاعات توزیع قبض مشترکین، ۲۰ درصد از مشترکین مناطق عادی حدود ۴۲ درصد از مصرف برق خانگی این مناطق را به خود اختصاص داده اند. از طرفی توزیع ناهمگن مصرف برق در استان های جنوبی کشور وضعیت وخیم تری دارد به طوری که ۲۰ درصد از مشترکین این استان ها بیش از ۵۰ درصد از برق بخش خانگی این استان ها را مصرف می کنند. با توجه به داده های وزرات نیرو می توان گفت که اگر مصرف برق مشترکین پرمصرف (۲۰ درصد مشترکین هر اقلیم آب و هوایی) در فصل تابستان نیز مانند سایر مردم (یعنی ۸۰ درصد مردم) بود آنگاه بیش از ۸۰۰۰ مگاوات از توان مصرفی کل کشور کاسته شده و نه تنها خاموشی برق در کشور اتفاق نمی افتاد بلکه صادرات برق به کشورهای همسایه نیز قطع نمی شد.
وی اظهار داشت: مشترکین پرمصرف در ایران در حالی کمتر از دیگران جریمه می شوند که بهای واقعی برق خود را نپرداخته و از یارانه چند برابری برق نسبت به دیگران بهره مند می شوند. به طوری که متوسط یارانه برق این مشترکین نسبت به سایر مردم در حدود ۳ برابر است. در نتیجه آنها هیچ انگیزه‌ای برای کاهش مصرف برق به خصوص در فصل تابستان نداشته و با مصارف بی رویه چالش‌ساز می‌شوند.
جریمه پلکانی چاره کار مدیریت مصرف برق
با توجه به دلایل مطرح شده و مدل های قیمت گذاری در دنیا لازم است تا قیمت برق مشترکین پرمصرف کشور به خصوص در زمان اوج بار، اصلاح شود. در همین راستا مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده تا به جای جریمه ثابت همه مشترکین، مقدار جریمه در زمان اوج بار پلکانی شود یا اینکه این جریمه تنها بر مشترکین پرمصرف و به میزان چند برابری اعمال شود. با توجه به تجربیات جهانی این شیوه قیمت‌گذاری هم عادلانه بوده و هم اینکه قطعا بر مدیریت مصرف موثر خواهد بود.
اظهارات مسئولین صنعت برق کشور حاکی از آن است که افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف در انتطار مجور هیات دولت و شورای اقتصاد است. در همین راستا به تازگی محمودرضا حقی فام، سخنگوی صنعت برق با اشاره به برنامه وزارت نیرو برای عبور از پیک سال ۹۸ گفته است: اصلاح تعرفه مشترکین پرمصرف به محض تصویب و با اخذ مجوز، قطعا اجرایی خواهد شد و دیگر به تایید مجلس نیاز ندارد.
اما با توجه به نفوذ مشترکین پرمصرف باید دید که آیا هیات دولت با واقعی سازی قیمت برق مشترکین پرمصرف، اقدامات گذشته خود را جبران می کند یا اینکه به توزیع رانت یارانه برق به میان مشترکان پرمصرف ادامه خواهد داد.
