تحت شرایط عادی، لخته های خون می توانند مفید باشند. به عنوان مثال، زمانی که دچار جراحت شده اید، بدن برای توقف خونریزی لخته خون ایجاد می کند. پس از بهبودی، بدن لخته خون را تجزیه کرده و از بین می برد.
به گزارش عصر ایران به نقل از "اوریدی هلث" اما گاهی اوقات این فرآیند دچار مشکل می شود. برخی افراد با لخته های خون بیش از حد زیاد مواجه می شوند و برخی دیگر دارای خونی هستند که به روشی غیر معمول لخته می شود. نتیجه نهایی شرایطی به نام ترومبوآمبولی سیاهرگی (VTE) است که این اختلال هر ساله افراد بسیار زیادی را تحت تاثیر قرار می دهد.
بدون درمان مناسب، ترومبوآمبولی سیاهرگی می تواند جریان خون و اکسیژن به بخش های مختلف بدن را مسدود کند. این می تواند موجب آسیب دیدگی جدی بافت ها و اندام ها، یا حتی مرگ شود. خبر خوب این است که می توانید خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی را از طریق تغییراتی در سبک زندگی و در صورت نیاز مصرف دارو کاهش دهید. در ادامه با برخی حقایق که پزشکان دوست دارند هر فردی درباره لخته خون از آنها آگاه باشد، بیشتر آشنا می شویم.
برخی بیماران در معرض خطر بیشتری قرار دارند
به گفته ماری کاشمن، متخصص خون و مدیر برنامه ترومبوز و هموستاز در دانشگاه مرکز پزشکی ورمونت، حدود 40 درصد از تمام موارد ترومبوآمبولی سیاهرگی در بیمارستان ها یا اندکی پس از ترخیص رخ می دهند و حدود 30 درصد از تمام موارد ترومبوآمبولی سیاهرگی در بیماران مبتلا به سرطان رخ می دهند. یک راهبرد برای کاهش خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی در بیماران بستری در بیمارستان، استفاده از دوز کم داروی رقیق کننده خون است. طی دوران بستری در بیمارستان، ارزیابی خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی توسط تیم پزشکی اهمیت دارد. از این طریق، امکان تعیین بهترین راهبرد پیشگیرانه برای وضعیت بیمار فراهم می شود.
افراد مبتلا به سرطان نیز ممکن است از دوز کم داروهای رقیق کننده های خون سود ببرند. خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی، به ویژه طی شیمی درمانی و پس از جراحی مرتبط با سرطان بالا است.
از دیگر گروه هایی که در معرض خطر بیشتری برای ترومبوآمبولی سیاهرگی قرار دارند می توان به افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی مانند لوپوس و مبتلایان به اچ‌آی‌وی اشاره کرد. سابقه سکته مغزی یا ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) نیز شما را در معرض خطر بیشتری برای ترومبوآمبولی سیاهرگی قرار می دهند.
علائم و نشانه های ترومبوآمبولی سیاهرگی همواره آشکار نیستند
ترموبوز سیاهرگی عمقی و آمبولی ریوی، دو شکل از ترومبوآمبولی سیاهرگی هستند. ترومبوز سیاهرگی عمقی زمانی شکل می گیرد که لخته خون در یک سیاهرگ عمقی، به طور معمول قسمت پایینی پا یا ران، تشکیل می شود. آمبولی ریوی نیز زمانی رخ می دهد که یک لخته خون از جای خود جدا شده و به واسطه جریان خون وارد ریه ها شود.
اگر به ترومبوز سیاهرگی عمقی مبتلا باشید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تورم در پاها یا دست ها
- درد یا تحریک پذیری
- افزایش گرما، گرفتگی های عضلانی، یا درد
- پوست قرمز یا تغییر رنگ داده
از علائم آمبولی ریوی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنگی نفس
- درد هنگام تنفس عمیق
- تنفس سریع
- افزایش ضربان قلب
- سرفه
آزمایش غربالگری روتین برای ترومبوآمبولی سیاهرگی وجود ندارد
آزمایش های غربالگری روتین برای بیماری های شایع مانند دیابت و کلسترول بالا وجود دارند. اما آزمایش هایی از این دست برای تشخیص لخته های خون وجود ندارند.
روش اصلی برای ارزیابی خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی کسب سابقه پزشکی و ارزیابی نشانه ها و علائم توسط پزشک است. پزشک ممکن است درباره سابقه خانوادگی ابتلا به لخته خون نیز پرسش کرده و داروهای مصرفی اخیر شما را بررسی کند.
از آنجایی که آزمایش غربالگری برای یافتن لخته های خون وجود ندارد، آشنایی با عوامل خطرآفرین اهمیت دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عمل جراحی
- نشستن یا در بستر بودن برای مدت زمان طولانی
- سن
- جنسیت
- چاقی
- داروهای مبتنی بر هورمون مانند داروهای ضد بارداری
- بارداری
- نژاد و قومیت
عوامل رفتاری و سبک زندگی برای پیشگیری از ترومبوآمبولی سیاهرگی مهم هستند
کم تحرکی، چاقی، و سیگار کشیدن همگی خطر مواجهه با لخته های خون را افزایش می دهند.
در شرایطی که بیماران بسیاری از مضر بودن سیگار کشیدن برای بیماری قلبی عروقی و فشار خون آگاه هستند، اما نمی دانند که این اقدام برای لخته های خون نیز بد است.
شما نمی توانید برخی عوامل خطرآفرین، مانند سن یا سابقه خانوادگی را تغییر دهید، اما رفتارها زیر کنترل شما هستند. به عنوان مثال، اگر شغلی دارید که باید مدت زمان زیادی را در حالت نشسته سپری کنید، هر از گاهی یک وقت استراحت کوتاه به خود داده، بلند شوید و راه بروید. اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید. یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنید و ورزش منظم را فراموش نکنید.
داروهای موثری برای کمک به درمان ترومبوآمبولی سیاهرگی وجود دارند
طی 5 تا 10 سال گذشته با انقلابی از داروهای جدید روبرو بوده ایم که درمان ترومبوآمبولی سیاهرگی را تسهیل کرده اند. این داروها، به نام ضد انعقادهای خوراکی مستقیم (DOACs) شناخته می شوند و نسبت به درمان استاندارد با وارفارین پیچیدگی و دردسر کمتری دارند.
اگر نگران داروهای ضد انعقاد هستید، با پزشک خود درباره خطرات و فواید هر کدام صحبت کنید. به عنوان مثال، خونریزی یکی از عوارض جانبی برای داروهای رقیق کننده خون است و این برای برخی بیماران موجب نگرانی است. این مساله به ویژه برای افراد مسن و آنهایی که با عوامل خطرآفرین دیگر برای خونریزی مواجه هستند، صادق است.
اگر روشی طبیعی‌تر برای کاهش خطر ترومبوآمبولی سیاهرگی را ترجیح می دهید، کاهش وزن و تغییرات سبک زندگی گزینه های خوبی محسوب می شوند. استاتین ها نیز می توانند به کاهش خطر لخته های خون کمک کنند. با این وجود، مشخص نیست که این مداخلات به پیشگیری از عود یک لخته خون کمک خواهند کرد یا خیر. بر همین اساس، داروهای رقیق کننده خون همچنان به عنوان درمان پایه و اساسی در نظر گرفته می شوند.
