در حالی ایران بخش عظیمی از تولیدات نفت خام خود را بصورت خام صادر می کند که می‌توان با مختصر فراوری این تولیدات، به محصولاتی با ارزش چندین برابری دست‌یافت که موجب بی‌نیازی از واردات این محصولات و افزایش چشمگیر درآمد کشور از محل صادرات آن می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهر، ایران با در اختیار داشتن حدود ۹ درصد از ذخایر نفت و ۱۸درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصولات در دنیا به شمار می‌رود. همچنین فراوری نفت خام در ایران بیش از صدسال قدمت داشته و به زمان تأسیس پالایشگاه آبادان بازمی‌گردد؛ بااین‌وجود پس از گذشت سالیان دراز، سرمایه‌گذاری مناسبی برای توسعه پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها که منجر به تکمیل زنجیره تولید مواد شیمیایی باارزش می‌گردد صورت نگرفته که دلیل عمده آن سیاست راحت‌طلبانه دولت‌ها در فروش حداکثری نفت به شکل خام و فقدان نگاه بلندمدت و توجه به سهیم بودن آیندگان در این ثروت خدادادی است.
رهبر انقلاب هفتم شهریور ماه امسال در دیدار با اعضای هیات دولت ضمن تأکید مجدد بر اشتباه بودن این سیاست فرمودند: «نفت را چرا تبدیل به بنزین نمی‌کنیم که صادر کنیم؟ این بد استفاده کردن است. بنده از سال‌ها پیش -از شاید پانزده شانزده سال پیش- در دولت‌های قبل، مکرّر بر روی مسئله پالایشگاه‌های داخلی و توسعه پالایشگاه‌ها و تولید محصولات گوناگون نفت تکیه کرده‌ام؛ خب این کار انجام بگیرد. رفتند آقای روحانی دو فاز از این پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را افتتاح کردند؛ این، تولید کشور را به مبالغ زیادی بالا برد؛ این، یکی از مسائل مهم است. خب ما همین خط را دنبال کنیم.»
وضعیت خام‌فروشی در ایران/توسعه چشمگیر ظرفیت پالایشگاهی عربستان
مطابق آمار رسمی وزارت نفت در سال ۹۶ روزانه به‌طور میانگین حدود ۲.۱ میلیون بشکه نفت خام صادرشده که این مقدار بیش از نیمی از تولیدات روزانه میادین کشور را شامل می‌شود.
امیرحسین اعزازی، کارشناس انرژی درباره علت این خام فروشی به خبرنگار مهر گفت: ازجمله توجیهات مسئولین وزارت نفت برای خام‌فروشی و عدم توجه به توسعه پالایشگاه‌ها می‌توان به حفظ جایگاه سیاسی ایران به‌عنوان فروشنده نفت خام در منطقه و عدم صرفه اقتصادی در احداث و توسعه پالایشگاه‌ها اشاره کرد؛ این در حالی است که رقیب سنتی ایران یعنی عربستان سعودی در طی دهه‌های اخیر نگاه ویژه‌ای در توسعه پالایشگاهی و کاهش خام فروشی داشته و گام‌های بزرگی در این راستا برداشته است.
در ابتدای انقلاب ظرفیت پالایشگاهی ایران روزانه حدود ۱ میلیون و ۲۰۰هزار بشکه بود که اکنون به حدود ۱میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
این در حالی است که به گفته اعزازی، عربستان سعودی که همواره از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین فروشنده نفت خام یاد می‌شود و در سال ۱۹۷۹ میلادی( ابتدای انقلاب) به‌طور میانگین روزانه حدود ۷۰۰هزار بشکه نفت در پالایشگاه‌های خود فراوری می‌کرده، تنها در طی چند دهه با رشدی چند برابری به ظرفیت پالایشی ۴.۸ میلیون بشکه در روز رسیده است و در نظر دارد با توسعه پالایشگاه‌های موجود، احداث پالایشگاه جدید و خرید سهام دیگر پالایشگاه‌ها طی چند سال آینده این ظرفیت را به ۷ میلیون بشکه در روز برساند.
مزایای توسعه پالایشگاهی ایران
ایران با توسعه ظرفیت‌های پالایشگاهی می‌تواند تمامی تولیدات نفت خام را جهت تولید محصولاتی با ارزش چندین برابر نفت خام به مصرف رسانده و ضمن بی‌نیازی از واردات این محصولات، اقتصاد خود را از وابستگی به فروش نفت خام به معدود پالایشگاه‌های خریدار آن در چند کشور دنیا -که در شرایط تحریم هیچ‌گونه تعهدی در قبال ایران ندارند- نجات دهد.
اعزازی گفت: ایران همچنین می‌تواند ظرفیت‌های پالایشگاه‌های خود را حتی از تولید داخلی نفت خام بالاتر برده و با واردات نفت خام از کشورهایی نظیر عراق و جمهوری آذربایجان به بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده محصولات پایه نفتی در منطقه تبدیل شود. صادرات این محصولات در مقایسه با نفت خام علاوه بر این‌که بسیار سودآورتر است به دلیل تنوع و گستردگی مشتریان،از تحریم پذیری بسیار کمتری نیز برخوردار بوده و می‌تواند تا سال‌ها منبع ارزشمندی برای درآمدهای ارزی کشور باشد.
ایران در سال‌های اخیر با بهره‌برداری از فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس گام بلندی در تبدیل میعانات گازی به محصولات باارزش‌تر و خودکفایی در تولید بنزین برداشته است و باید امیدوار بود دولت‌مردان با الگوبرداری از این تجربه موفق، با حرکت به سمت توسعه ظرفیت پالایشگاهی کشور از خام‌فروشی و به حراج گذاشتن ثروت میلیون‌ها نفر از نسل امروز و فردای ایران جلوگیری کنند.
