نوسان قیمت‌ها که چندماهی است انواع و اقسام بازار‌های کشور را ملتهب کرده است، این‌بار به بازار گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی رسیده و در هفته اخیر قیمت این محصولات را بیش از ۴۰ درصد افزایش داده است.
به گزارش فرهیختگان براساس گزارش به دست آمده از بازار میوه، هر کیلو گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای به قیمت هشت‌هزار تا هشت‌هزار و ۵۰۰ تومان، گوجه‌فرنگی نو پنج‌هزار و ۲۰۰ تومان و هر کیلو سیب‌زمینی نو سه‌هزار تا سه‌هزار و۴۰۰ تومان عرضه می‌شود. گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز جزء مایحتاج اصلی خانوار‌های ایرانی محسوب می‌شود و براساس آمار ارائه‌شده، مصرف سرانه گوجه‌فرنگی تازه‌خوری و سس و رب گوجه‌فرنگی فرآوری‌شده برای هر ایرانی حدود ۵۰ کیلوگرم برآورد شده است. از این رو در شرایطی که گرانی گوشت و محصولات لبنی موجب حذف این مواد غذایی از سبد غذایی خانوار‌ها شده است، امید می‌رفت که با ثبات قیمت محصولات کشاورزی به‌ویژه گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز تامین این اقلام دشواری چندانی برای خانواده‌ها نداشته باشد، اما متاسفانه افزایش قیمت گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی موجب شد خانوار‌های ایرانی بیش از هر زمان دیگری، نگران تامین مواد غذایی مورد نیاز خود باشند.
براساس گفته رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تره‌بار تهران، صادرات بی‌رویه گوجه‌فرنگی عامل اصلی گرانی این محصول بوده است. براساس آمار به دست آمده از گمرک ایران، تنها در شهریورماه امسال حدود ۴۴ میلیون دلار گوجه‌فرنگی به خارج از کشور صادر شده، این در حالی است که براساس اعلام دفتر سبزی و صیفی وزارت جهاد کشاورزی، از ابتدای امسال تا پایان مردادماه حدود ۳۰۶ هزار تن گوجه‌فرنگی به ارزش ۱۱۲ میلیون دلار و ۴۷ هزار تن رب گوجه‌فرنگی به ارزش ۶۷ میلیون دلار به کشورهای هدف عراق، افغانستان و حاشیه خلیج‌فارس صادر شده است. علاوه‌بر این در پنج‌ماه امسال، ۱۴۸ هزار تن سیب‌زمینی به ارزش ۵۰ میلیون دلار به کشورهای عراق و افغانستان صادر شده است.
اتحادیه هشدار داده بود
تیرماه امسال و همزمان با آغاز برداشت گوجه‌فرنگی، رئیس اتحادیه بارفروشان تهران در نامه‌ای به رئیس اتاق اصناف تهران درمورد ازسرگیری صادرات گوجه‌فرنگی و احتمال کاهش این محصول و افزایش قیمت آن در بازار هشدار داد و عنوان کرد گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی جزء مایحتاج اصلی مصرف خانوار ایرانی است، به‌ویژه اینکه با فرارسیدن ماه‌های محرم و صفر، تقاضا برای مصرف این محصولات افزایش می‌یابد. لذادر صورت عدم نظارت بر صادرات این محصولات، امکان کاهش عرضه و افزایش قیمت در بازار داخلی وجود دارد. مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی نیز در واکنش به صحبت‌های رئیس اتحادیه بارفروشان تهران با تاکید بر اینکه گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی مورد نیاز مصرفی کشور به‌میزان کافی تامین است، گفت: «ممنوعیتی در صادرات این محصولات وجود ندارد.»
همان‌طور که ذکر شد، صادرات ۴۴ میلیون دلاری گوجه‌فرنگی در شهریورماه موجب شد بازار کشور با کمبود این محصول مواجه شود و در نتیجه قیمت گوجه‌فرنگی به‌شدت افزایش یابد. عده‌ای نیز بر این باورند که دلیل گرانی گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی، کاهش میزان تولید این محصولات است در حالی که آمار رسمی نشان می‌دهد تولید گوجه‌فرنگی در سال زراعی ۹۷-۹۶ با افزایش قابل توجهی روبه‌رو بوده و سیب‌زمینی بدون تغییر و به میزان سال‌های گذشته تولید شده است. براساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید کل گوجه‌فرنگی در سال زراعی جاری پنج‌میلیون و ۳۶۴ هزار تن بوده که در مقایسه با تولید سال زراعی گذشته با پنج‌میلیون و ۲۶۷ هزار تن، معادل ۹۷ هزار تن افزایش داشته است.
ممنوعیت بی‌موقع!
محصولات کشاورزی جزء اقلامی محسوب می‌شوند که همواره با نوسان قیمت مواجهند؛ دولت نیز در سال‌های اخیر نشان داده که نه‌تن‌ها قادر به ایجاد توازن در قیمت‌ها نیست و توانایی تنظیم و نظارت بر بازار را ندارد، بلکه هر کجا با افزایش قیمت در بازار مواجه شده، بلافاصله کوتاه‌ترین راه را انتخاب و دستور توقف صادرات محصول را صادر کرده است. بدیهی است که دستورالعمل‌های غیرکارشناسی‌شده در شرایطی که اقتصاد کشور با بحران مواجه است، تنها موجب از دست رفتن بازار‌های هدف و کاهش میزان صادرات و ارزآوری می‌شود. نمونه بارز این امر، اعلام ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی در پی افزایش قیمت این محصول در بازار است. بر این اساس روز گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت صادرات گوجه‌فرنگی را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرد. این در حالی است که سندیکای صنایع کنسرو ایران از ابتدای تابستان درخواست خود مبنی‌بر ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی را به وزارت صمت ارائه داده بود، اما به‌نظر می‌رسد بی‌توجهی مسئولان این وزارتخانه به هشدار‌های داده‌شده، وضعیت بازار گوجه‌فرنگی را با بحران مواجه کرده است؛ چراکه در حالی دستور وزیر برای ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی صادر شده که در حال حاضر اوج زمان برداشت گوجه‌فرنگی گذشته و محصولات برداشتی نیز صادر شده است، بنابراین تصمیم وزارت صمت بیشتر شبیه نوش‌دارویی بعد از مرگ سهراب است.
گوجه و نرخ ارز
با روند رو به رشد نرخ ارز و تاثیری که این اتفاق بر بازار‌های دیگر می‌گذارد، طبیعی است که عده‌ای از شرایط به وجود آمده سوءاستفاده کرده و زمینه را برای کسب سود بیشتر فراهم می‌بینند. نکته قابل توجه اینکه افزایش تقاضا در بازار در ماه‌های اخیر تنها مربوط به تقاضای داخلی نبوده بلکه حضور تجار یا گردشگران کشورهای همسایه و خرید اقلام مختلف خوراکی ازجمله گوجه‌فرنگی، موجب کاهش این محصولات در بازار شده است. اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران با تایید این موضوع اعلام کرده است افزایش تقاضا از سوی تجار کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان و عراق عامل گرانی گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی بوده است. بدیهی است که تقاضا از سوی کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی نیز بر حجم کلی تقاضا افزوده و درنهایت موجب کمبود گوجه‌فرنگی و افزایش قیمت این محصول شده است.
آمار روزانه گمرک نشان می‌دهد که برای مثال در روز ۲۷ شهریورماه بیش از پنج‌میلیون و ۲۶۸ هزار و ۴۴۴ کیلوگرم گوجه‌فرنگی به ارزش دومیلیون و ۱۹۰ هزار و ۲۶۳ دلار صادر شده است. یک محاسبه ساده نشان می‌دهد که با توجه به ارزش اعلامی این محصول از سوی گمرک، هر کیلوگرم گوجه‌فرنگی برای خریداران خارجی دو دلار و چهار سنت تمام می‌شود. البته گمرک ایران این رقم را برمبنای نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی محاسبه کرده است در حالی که اگر ارزش هر دلار صادراتی حدود ۱۴ هزار تومان در نظر گرفته شود، ارزش یک کیلوگرم گوجه‌فرنگی معادل ۳۳ هزار و ۶۰۰ تومان خواهد شد! شکی نیست که این رقم هنگفت برای هر صادرکننده‌ای جذابیت بسیار زیادی دارد و در شرایطی که صادرات یک کیلوگرم گوجه‌فرنگی به نرخ ۳۳ هزار و ۶۰۰ تومان در مقایسه با عرضه آن در بازار به نرخ هشت‌هزار تومان می‌تواند ۲۵ هزار و ۶۰۰ تومان سود به جیب صادرکننده وارد کند، آیا به‌واقع صادرکنندگان به منع صادرات گوجه‌فرنگی رضایت می‌دهند یا راه دیگری را برای کسب سود انتخاب می‌کنند.
اگرچه وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف تنظیم بازار داخلی ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی را اعلام کرده است، اما این اقدام می‌تواند زمینه افزایش تولید رب گوجه‌فرنگی را فراهم کند. در نتیجه کارخانه‌های تولید رب برای افزایش میزان صادرات خود، به خرید گوجه‌فرنگی روی آورده و در نتیجه همچنان بحران کمبود و گرانی گوجه‌فرنگی بر بازار حاکم خواهد بود. به‌نظر می‌رسد در شرایطی که روزبه‌روز بر شدت بحران اقتصادی در کشور افزوده می‌شود، اقدامات سلبی و بازی با معیشت مردم، تنها به بی‌اعتمادی و نااطمینانی اقتصادی منجر خواهد شد. واقعیت اینکه تصمیمات اقدامات آنی و دستورالعمل‌های غیرکارشناسی، سفره معیشت مردم را پر نمی‌کند.
صادرات گوجه و رب گوجه‌فرنگی به روایت آمار
براساس آمار به‌دست‌آمده از گمرک ایران، از ابتدای سال 97 تا پایان مردادماه 306 هزار و 655 تن گوجه‌فرنگی و 47 هزار و 127 تن رب گوجه‌فرنگی به کشورهای هدف صادر شده است. درواقع به‌طور میانگین، ماهانه 61 هزار و 331 تن گوجه‌فرنگی و 9 هزار تن رب‌گوجه‌فرنگی از ایران صادر شده است.
آمار میزان صادرات گوجه و رب گوجه‌فرنگی در طول پنج‌ماه در حالی ارائه شده است که براساس آمار گمرک، تنها در شهریورماه سال جاری، 102هزار تن گوجه و 10 هزار و 55 تن رب گوجه‌فرنگی به خارج از کشور صادر شده است. مقایسه میزان صادرات گوجه و رب‌گوجه‌فرنگی در شهریورماه امسال نسبت به ماه پیش از آن (مردادماه) نشان می‌دهد که صادرات گوجه‌فرنگی 40 درصد و صادرات رب گوجه‌فرنگی 18 درصد افزایش یافته است.
