یکی از زیارت های سوزناکی که برای سیدالشهدا(ع) مطرح است زیارت «ناحیه مقدسه» است. این زیارت نامه بنا به نقل مشهور از جانب حضرت حجت(عج) صادر و توسط یکی از نائبان خاص امام زمان (عج) نقل شده است. "ناحیه مقدسه اصطلاحی است که شیعیان، از زمان امام هادی (ع) تا پایان غیبت صغری برای اشاره به امام معصوم (ع) استفاده می‌کردند."(1)
امام زمان (ع) با چشمان نافذ خود لحظه به لحظه عاشورا و صحنه های آن روزها را مشاهده کرده، سوز عطش و سوزش سیلی و تازیانه هایی که بر اهل بیت علیهم السلام روانه شد را لمس و محرم را با چشمش دیده است.و این گونه است که خطاب به جدشان می فرماید: صبح و شب بر تو گریه می کنم.اگر دیگران فقط دهه محرم گریه می کنند، من صبح و شب بر تو گریه می کنم و اگر اشکم تمام شود برای تو خون گریه می کنم.
ایشان در بیانی در رابطه با گریه بر جدّ بزرگوارشان می فرمایند: «هر کس در مجلس جدّ غریبم حسین(ع) بعد از گریه بر مصائب او برای من و نزدیک شدن فرجم دعا کند، من هم برای او دعا می کنم.»(2)
عمق فاجعه کربلا در زیارتنامه ناحیه مقدسه
وقتی زیارت ناحیه مقدسه را می خوانیم، می بینیم که هیچ زیارتی مثل این زیارت نامه عمق فاجعه کربلا را بیان نکرده؛ زیارت نامه ای که در عین مرثیه بودن و سوزناکی اش، مسؤولیت آفرین و حرکت‌ساز است.
سرآغازش با سلام است؛ سلام بر 23 تن از انبیاى الهى (ع) و چهارتن از اصحاب کساء و اعتراف به مقامات و فضایل آنان. و سلام می کند به سید الشهدا، آن هم به شکل جزئی؛ چنانچه بر خلاف زیارت های دیگر که به طور کلی به امام حسین(ع) سلام می کنند، در این زیارتنامه گاهی با ذکر نام و فضائل و عملکرد حضرت و گاهی بر تک تک اعضای ایشان بیان شده است.
ـ سلام بر اعضا و مصیبت جانسوز آنها: «السلام على الشیب الخضیب: سلام بر محاسن به خون خضاب شده».
ـ «السلام على الخدّ التریب: سلام بر گونة خاک‌آلود».
ـ «السلام على الثغر المقروع بالقضیب: سلام بر لبى که با نى زده شد».
ـ «السلام على الرأس المرفوع: سلام بر سرى که بالاى نیزه شد».
ـ «السلام على الاجساد العاریه فى الفلوات: سلام بر اجسادى که برهنه در بیابان رها شد».
سلام بر اصحاب و یاران باوفا
قسمتی از این سلام های حضرت یاران و اصحاب سید الشهداء را دربر می گیرد؛ اصحابی که امام حسین (ع) درباره شان فرموده است؛ «انى لا اعلم اوفى و لا خیراً من اصحابى: من یارانى باوفاتر و بهتر از اصحاب خود سراغ ندارم.» یارانی که امام زمان (ع) به بیان و توصیف ویژگی های آنان در این زیارتنامه پرداخته تا برای ما یادآوری شود که چه ویژگی در این یاران باوفا باعث عاقبت به خیریشان شده است؛ کسانی که با تمام جان و توانشان پای امام و مولایشان ایستادند؛
ـ «السلام على النفوس المصطلمات: سلام بر بدنهاى به زنجیر کشیده شده».
ـ «السلام على الارواح المختلسات: سلام بر روحهاى به پنهانى برده شده».
ـ «السلام على الاجساد العاریات: سلام بر پیکرهاى عریان».
ـ «السلام على الجسوم الشاحبات: سلام بر جسمهاى نحیف و رنگ باخته».
ـ «السلام على الابدان السلیبه: سلام بر بدنهاى جامه ربوده».
ـ «السلام على المجدلین فى الفلوات: سلام بر جنگاوران بیابان».
ـ «السلام على النازحین عن الاوطان: سلام بر دورافتادگان از وطن».
وقتی گمراهان در ضلالت خود غرق شدند
امام زمان (ع) به علل و عواملی که منجر به قیام سید الشهدا شده اشاره می کند؛ «حتى اذا الجور مَد باعَهُ، واسفر الظلمُ قِناعه و دَعَا الغى اَتباعه، و انت فى حرم جدک قاطن و للظالمین مباین...: تا آنگاه که ظلم و بیداد دست از آستین بیرون آورد و با سلاح به میدان آمد و گمراهان در ضلالت خود غرق شدند؛ در حالى که تو در حرم جدت ساکن، و از ستمگران دورى گزیده بودى، در خانه و محراب به سر برده، از امیال و شهوات بر کنار و با قلب و زبان به مقدار توان زشتى را زشت می‌شمردى.»
«ثم اقتضاکَ العِلْم للانکار، و لِزَمکَ ان تجاهد الفجار، فَسِرْتَ فى اولادک و اهالیکَ و شیعتک و موالیک...: آنگاه که موقعیت مقتضى گردید، پرچم مخالفت برداشتی و با مخالفان کارزار کردى، با فرزندان و خاندان و پیروان و دوستان به راه افتادی و با حکمت و پند و اندرزهاى نیکو به سوى خداوند خواندی، و به بر پا داشتن حدود و فرمانبرى از معبود امر نمودى و از پلیدى و سرکشى بازداشتی و با ظلم و ستم مقابله کردى.»
باید فاتحه اسلام را خواند
حضرت در بیانی اوضاع را به گونه ای توصیف می کنند که در زمانه ای که این فرد(یزید) بخواهد سر کار آمده و حکومت داشته باشد، در این شرایط باید فاتحه اسلام را خواند. او بر خلاف پدرش معاویه، چهره نفاق گونه مخالفت با اسلام و ظلم بر جامعه را در طی کرده به طوری که علناً بر آداب اسلامی هتک حرمت کرده و به حدود مردم تعدّی می کند. و با ترسیم چنین شرایطی قیام علیه او را الزامی می داند.
به طوری که داریم مسعودی، تاریخ نگار معروف اهل سنت می نویسد؛ سیره یزید همان سیره فرعون و فرعونیان است حتی گاهی بدتر و ظالمانه تر چنانچه فرعون در میان مردم عادلانه تر از یزید رفتار می کرد.(3)
امام حسین(ع) در مسیر مکه در کربلا بارها به این نکته اشاره کردند که تا زمان قبل از یزید؛ گناه، شرابخواری، فساد و اعمال منافی با عفت به شکل مخفیانه انجام می شد اما با آمدن یزید این رفتارها باز به شکل جاهلیت برگشت و علناً از انجام این رفتارها باکی وجود نداشت.
توصیفاتی که سیلاب اشک‌ها را روان می‌کند
در قسمتی از این زیارت به توصیف صحنه های کربلا پرداخته می شود؛ توصیفی که با شنیدن آن اشک و غم و اندوه را بر دل ها می نشاند؛ «و الشمر جالس على صدرک، و مولغٌ سیفه على نحرک، قابض على شیبک بیده، ذابح لکِ بمُهَندِهِ: در حالى که شمر بر روى سینه‌ات نشسته و شمشیرش را بر گودى زیر گلوى تو فرو برده و محاسنت را با دستش گرفته بود، سرت را با شمشیر خود برید!»
با کشتنت اسلام را کشتند
حضرت حجت، بازتاب این جنایات را مساوی با کشتن اسلام معرفی می کنند: «واى بر سرکشان گنهکار! به کشتنت اسلام را کشتند و نماز و روزه را بیهوده و مهمل گذاشتند. سنتها و احکام را شکستند و پایه‌هاى ایمان را نابود کردند. آیات قرآن را تحریف و در فساد و دشمنى سخت تلاش نمودند... کتاب خدا رها شد و به حق خیانت گردید.»
«وفقد بفقدک التکبیر والتهلیلُ والتحریم والتحلیلُ والتنزیل والتأویلُ وظهر بعدک التغییر والتبدیلُ والالحاد والتعطیلُ والاهواء والاضالیلُ والفتن والاباطیل: با رفتن تو، الله اکبر، لااله الاالله، حرام و حلال، تنزیل و تأویل از میان رفت. پس از تو تغییر، تبدیل، بى دینى، کفر، خواهشهاى نفسانى، گمراهى‌ها، آشوبها، بیهودگى‌ها و باطلها آشکار شد.»
پی نوشت:
1- دانشنامه امام حسین(ع)، ج۱۲، ص۲۷۱
2- مکیال المکارم، ج1، ص386
3- الکامل فی التاریخ، ابن اثیر،ج4،ص 103
منابع:
مقاله "سیری در زیارت ناحیه مقدسه" نوشته محمدرضا فؤادیان
سایت ویکی شیعه
دانشنامه امام حسین(ع)،ج2
مقاله "عوامل قیام امام حسین علیه السلام در زیارت ناحیه مقدسه"؛ نوشته حسینی باقر آبادی، سید عباس که در شماره 147 مجله مبلغان چاپ شده است.
