تنها چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال 57 بود که حضرت امام خمینی (ره) در دوم اردیبهشت سال 58 رسماً فرمان تشکیل سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی را صادر کردند. در آن زمان اما شاید هیچ کس فکر نمی‌کرد این سازمان نوپا که برای حفاظت از انقلاب ملت ایران به وجود آمده، در مدت‌زمان کوتاهی تنها چند سال پس از تأسیس بتواند در مقابل انواع تهدیدات پیچیده داخلی و خارجی علیه نظام اسلامی ایستادگی و با آنها مقابله کند.
در ابتدای تشکیل، سپاه با اینکه سازمانی نوپا و متشکل از جوانان انقلابی بود، فعالیت‌های خوبی در دفاع از انقلاب و مقابله با ناامنی‌ها از خود نشان می‌دهد، از جمله مقابله با قائله‌های تجزیه‌طلبانه و ضد انقلاب در خوزستان و کردستان و مقابله با عوامل نفوذی در دستگاه‌ها و نهادهای انقلابی و کشور. اقدامات سپاه تا حدی چشمگیر بود که حضرت امام در 29 مرداد سال 58 زمانی که عده‌ای از اعضای شورای فرماندهی سپاه برای ارائه گزارش به حضرت امام به شهر قم می‌روند، امام خمینی در تجلیل از اقدامات پاسداران می‌فرمایند:«من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه‌ای جز سابقه اسلامی ندارید. سلام مرا به همه برسانید. من از همه شما متشکرم. من به همه دعا می‌کنم.»
سه‌گانه قدرتمند سپاه
در تاریخ دفاع مقدس روزهایی هستند که از اهمیت زیادی برخوردارند. سالروز آغاز جنگ تحمیلی، سالروز فتح خرمشهر، سالروز آغازعملیات والفجر ۸ و سالروز شکست حصر آبادان از جمله این روز‌های برجسته در تاریخ هستند؛ اما ۲۶ شهریورماه یکی از روزهایی است که هم در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار شد و هم در تاریخ جنگ تحمیلی.
جنگ به پنجمین سال خود رسیده بود؛ بسیاری از تجهیزات نیرو‌های نظامی کشور خصوصا تجهیزات و ادوات سنگین زرهی ارتش تا آن زمان و در خلال جنگ از بین رفته و یا بلااستفاده مانده بود؛ بودجه نظامی کشور پاسخگوی یک ارتش کلاسیک نبود و از طرفی پیشرفت در جنگ در گرو توسعه توان رزمی کشور به نظر می آمد. فرماندهان نظامی معتقد بودند برای تغییر معادلات جنگ به سود ایران باید چند عملیات نظامی فراگیر انجام شود؛ اما برای این کار توانمدی‌های کشور مناسب نبود.
فرماندهان سپاه پاسداران به این نتیجه رسیدند که برای ادامه حضور نظامی سپاه در جنگ باید ساختار‌های این نهاد انقلابی منسجم‌تر از گذشته شود؛ در همین راستا محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران در پانزدهم شهریور ماه ۱۳۶۴ در نامه‌ای خطاب به حضرت امام خمینی (ره) با اشاره به کندی کار در سپاه زمینی و سپاه دریایی و همچنین توقف در سپاه هوایی از حضرت امام خواسته بود تفکیک این سه قوا را ابلاغ و در حقیقت آن را به رسمیت بشناسد.
در آن زمان بعضی از مسئولان کشور با تشکیل نیروی هوایی و نیروی دریایی مستقل سپاه از ارتش موافق نبودند، اما حضرت امام خمینی (ره) هم در پاسخ به نامه محسن رضایی، حکم تاریخی خود مبنی بر لزوم تشکیل قوای سه گانه سپاه را صادر فرمودند.
اگرچه با حکم امام خمینی قوای سه گانه سپاه به وجود آمد، مقدمات تشکیل این نیرو‌ها از مدتی قبل از آن برداشته شده بود؛ در درون بدنه سپاه پیش از حکم امام (ره) ، یگان‌های زمینی، دریایی و هوایی به طور مجزا فعالیت می‌کردند. پس از ابلاغ حکم امام خمینی، محسن رضایی فرمانده کل سپاه، روسای سه نیروی نظامی سپاه را برگزید؛ به این ترتیب، علی شمخانی به فرماندهی نیروی زمینی، موسی رفان به فرماندهی نیروی هوایی و حسین علایی به فرماندهی نیروی دریایی منصوب شدند.
روند موفقیت‌های سپاه پاسداران و اثرگذاری آن در معادلات جنگ که مدتی کند شده بود، با تشکیل قوای سه گانه دوباره شتاب گرفت؛ مجموعه عملیات کربلای یک تا پنج و عملیات‌های والفجر را می‌توان آغاز این روند دانست.
سپاه پاسداران، الگویی برای جوانان
مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۴ شهریورماه سال ۱۳۷۸ در جمع فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران با اشاره به سرگذشت سپاه پاسداران اظهار کردند: هيچ ملت رشيد و خردمندى نبايد گذشته خود را فراموش كند؛ چگونگى شكل گيرى سپاه و نحوه حركت و رشد و تعالى اين مجموعه نظامى - معنوى، براى نسل امروز و نسل‌هاى آينده بويژه نوجوانان و جوانان درس آموز و قابل بهره گيرى است.
هدف دیگر سپاه از تفکیک سه نیروی نظامی، تخصصی شدن حوزه فعالیت‌های فرماندهان و کادر نیروی انسانی آن بود؛ حرکتی که آن روز توسط فرماندهان سپاهی آغاز شد موجب شده تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بتواند در بسیاری از زمینه‌های نظامی به عنوان نیرویی پیشرو و کار آمد باشد؛ از موشک‌های با برد بلند تا اجرای متنوع‌ترین مانورها و عملیات‌های نظامی نشان می‌دهد این نیروی نظامی دیگر یک نهاد انقلابی کوچک و چریکی نبوده و دارای بالاترین استانداردها در حوزه فعالیت‌های نظامی باشد.
"ما در سال‌های دفاع مقدس حتی سیم خاردار را هم وارد می‌کردیم، اما مروز جزو 10 کشور اول موشکی هستیم. ما از قدرتمند‌ترین کشورها در زمینه قدرت دفاعی هستیم و توانستیم دشمنانمان را صدها کیلومتر پیش از مرزهای کشورمان نابود کنیم. این بخشی از سخنان بهمن کارگر رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس در مورد قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران است.
قطعا این رشد تواتمندی نظامی با تخصص و تعهد نیروی‌های مختلف سپاه پاسداران همراه بوده است؛ مقام معظم رهبری در ۷ مهرماه ۱۳۷۲ و در مراسم صبحگاه مشترك يگان‌های هوايی، دريايی و زمينی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمودند: سپاه پاسداران با پيشرفت در زمينه آموزش و كسب دانش نظامی، عملياتی و ستادی و نيز بهره‌برداری از اندوخته‌های بزرگ تجربی بايد روز به روز بر كارآيی، اقتدار و توانايی خود به عنوان يك سازمان رزمی بيافزايد و از رهگذر مبادله تجربيات نظامی با ارتش جمهوری اسلامی ايران به قدرت دفاعی و رزمی ايران اسلامی استحكام بيشتری بخشد.
در سال ۱۳۸۸ بود که نیروی هوایی سپاه پاسداران به دلیل خودداری از اقدامات موازی با نیروی هوایی ارتش و تمرکز بر برنامه‌ها و ماموریتهای فضایی کشور به نیروی هوافضای سپاه تبدیل شد. نیروی هوافضای سپاه علاوه بر وظایف سازمانی و متداول یک نیروی هوایی، بخشی از فعالیت‌های خود را بر روی مأموریت‌های موشکی و فضایی متمرکز کرده که در سال‌های اخیر همه دنیا نتیجه این تمرگز را به دل و جان حس کرده اند.
