ازدواج در آیات و روایات وارد شده از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. تاکیداتی که در این باره توصیه شده است، موید این سخن محسوب می‌شود. شیخ حر عاملی در جلد چهاردهم وسائل الشیعه حدیثی را از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند: «وبإسناده عن عبد الله بن الحکم، عن أبی جعفر علیه السلام: قال: قال رسول الله صلى الله علیه وآله: ما بنى بناء فی الاسلام أحب إلى الله عز وجل من التزویج؛ هیچ کانونی در اسلام بر پا نشده که نزد خداوند محبوب‌تر و عزیزتر از ازدواج باشد». این حدیث جایگاه ازدواج را مشخص می‌سازد.
به گزارش میزان خداوند در آیه ۲۱ سوره روم می‌فرماید: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ و باز یکی از آیات (لطف) او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود. در این امر نیز برای مردم بافکرت ادله‌ای (از علم و حکمت حق) آشکار است». طبق این آیه آرامش از آثار ازدواج محسوب می‌شود.
شیخ حر عاملی در جلد چهاردهم وسائل الشیعه روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده است که می‌فرماید: «دو رکعت نماز انسان متاهل افضل و بالاتر از هفتاد رکعت نماز انسان مجرّد است». این حدیث آثار معنوی ازدواج را مشخص می‌سازد.
خداوند در آیه ۱۱ سوره شوری می‌فرماید: «فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ؛ خدا آفریننده آسمان‌ها و زمین است، برای شما آدمیان از جنس خودتان زنان را هم جفت شما قرار داد و نیز چهار پایان را جفت (نر و ماده) آفرید، و به این تدبیر (ازدواج) شما را خلق بی‌شمار کند. آن خدای یکتا را هیچ مثل و مانندی نیست و او شنوا و بیناست». ازدواج در این آیه وسیله‌ای برای بقای نسل خوانده شده است.
بر اساس آیه ۴۶ سوره کهف «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ۖ. وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا؛ مال و فرزندان زینت حیات دنیاست و اعمال صالح که (تا قیامت) باقی است نزد پروردگار از نظر ثواب بهتر و از نظر امیدمندی نیکوتر است» انسان به دنبال ازدواج می‌تواند فرزندانی صالح داشته باشد که برای او طلب مغفرت کنند.
حفظ تقوا که مسیر رستگاری را برای انسان رقم می‌زند، از فواید دیگر ازدواج است. خداوند متعال در آیه ۲۵ سوره نساء می‌فرماید: «وَمَن لَّمْ یَسْتَطِعْ مِنکُمْ طَوْلًا أَن یَنکِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُم مِّن فَتَیَاتِکُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِکُمْ بَعْضُکُم مِّن بَعْضٍ فَانکِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَیْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَیْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَیْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ الْعَنَتَ مِنْکُمْ وَأَن تَصْبِرُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ؛ و هر که را توانایی آن نباشد که زنان پارسای با ایمان (و آزاد) گیرد پس، از کنیزان مؤمنه که مالک آن شدید به زنی اختیار کند. خدا آگاه‌تر است به (مراتب) ایمان شما که شما اهل ایمان بعضی از جنس بعضی دیگرید (و همه مؤمن و در رتبه یکسانید)، پس با کنیزان مؤمنه با اذن مالکشان ازدواج کنید و مهر آن‌ها را به طرز پسندیده بدهید، کنیزانی که عفیف باشند نه زناکار و رفیق و دوست‌باز، پس، چون شوهر کردند چنانچه عمل زشتی از آن‌ها سر زند بر آن‌ها نصف عذاب (یعنی حدّ) زنان پارسای آزاد است. این حکم درباره کسی است که بترسد مبادا به رنج افتد، و صبر کردن برای شما بهتر است، و خدا بخشنده و مهربان است».
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در مورد آثار ازدواج فرموده است: «مَن تزوّج فقد اَحرز نصف دینه؛ با ازدواج، نیمی از دین صیانت می‌شود».
توسعه رزق از دیگر آثار ازدواج است. خداوند در آیه 32 سوره نور می‌فرماید: «وَأَنکِحُوا الْأَیَامَى مِنکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن یَکُونُوا فُقَرَاء یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ و البته باید مردان بی‌زن و زنان بی‌شوهر و کنیزان و بندگان شایسته خود را به نکاح یکدیگر درآورید، اگر آن مردان و زنان فقیرند خدا به لطف و فضل خود آنان را بی‌نیاز و مستغنی خواهد فرمود: و خدا رحمتش وسیع و نامتناهی و (به احوال بندگان) آگاه است».
دوستی و محبت از نیاز‌هایی است که هر انسانی به آن نیازمند است. این موضوع در ازدواج تجلی پیدا می‌کند. شهید مطهری در کتاب جاذبه و دافعه امام علی (علیه‌السّلام) بیان می‌کند: «عشق و محبت، سنگین و تنبل را چالاک و زرنگ می‌کند و حتی از کودن، تیزهوش می‌سازد. پسر و دختری که هیچ‌کدام آن‌ها در زمان تجردشان در هیچ چیزی نمی‌اندیشیدند مگر در آنچه مستقیما به شخص خودشان ارتباط داشت، همین که به هم دل بستند و کانون خانوادگی تشکیل دادند برای اولین بار خود را به سرنوشت موجودی دیگر علاقه‌مند می‌بینند، شعاع خواسته‌هایشان وسیع‌تر می‌شود و چون صاحب فرزند شدند به کلی روحشان عوض می‌شود. آن پسرک تنبل و سنگین اکنون چالاک و پرتحرک شده است و آن دخترکی که به زور هم از رختخواب بر نمی‌خواست اکنون تا صدای کودک گهواره‌نشینش را می‌شنود، همچون برق می‌جهد. کدام نیروست که لختی و رخوت را برد و جوان را این‌چنین حساس ساخت؟ آن، جز عشق و محبت نیست. عشق است که از بخیل، بخشنده و از کم طاقت و ناشکیبا متحمل و شکیبا می‌سازد. اثر عشق است که مرغ خودخواه را که فقط به فکر خود بود دانه‌ای جمع کند و خود را محافظت کند به صورت موجودی سخی در می‌آورد که چون دانه‌ای پیدا کرد جوجه‌ها را آواز دهد».
ازدواج آثار و نتایج بسیاری در بر دارد که در اینجا به گوشه‌ای از آن‌ها اشاره شد. توجه به این امر مهم می‌تواند بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی را کاهش دهد و انسان‌ها را در مسیر تعالی هدایت کند.
