تفاوت تحولات سوریه با دیگر کشورهای عربی

به گزارش صراط به نقل از فارس، منطقه خاورمیانه منطقه ای پیچیده است که پیش بینی تحولات آن آسان نیست  و همراه باید بدنبال محرکه های این تحولات بود.

شناخت متغیرها برای پیش بینی روند و فرآیند تحولات کل منطقه، پر اهمیت است و آنچه در سوریه رخ می دهد با آنچه در مصر، تونس، لیبی و بحرین اتفاق می افتد، در پرتو تحولات اخیر خاورمیانه تفاوت های ماهوی دارد.

به منظور تبیین این تحولات و آگاهی از تفاوت های حوادث سوریه با آنچه در سایر کشورها در جریان است ، لازم رخدادهای سوریه را کالبد شکافی کنیم که بدین منظور باید به نکات و محورهای زیر بدقت توجه کنیم:

1- نوع و محتوای شعارهای معارضه و مخالفان

* در سوریه شعارهای طایفه ای و فرقه ای داده می شود درحالی که اینگونه شعارها در مصر، تونس، لیبی، یمن و بحرین مطرح نشده است.

* در تظاهرات معترضین و مخالفین سوری ، شعارهای لمپنی و مستهجن داده شده که اینگونه شعارها حتی با مخالفت برخی از جریانات معارضه سوری روبرو شده است. تبدیل شعارها و مطالبات به فحاشی و الفاظ رکیک ماهیت برخی از جریان معارضه دولت سوریه را نشان می دهد.

* در کشورهای عربی شعارهای مطرح شده اغلب مرتبط با خواسته ها و مطالبات مردمی داخلی بوده و تا حدودی ارتباط با مسائل سیاست خارجی این کشورها نداشته است ، بطور مثال در تظاهرات مردمی در تونس ، مصر ، بحرین و یمن حجم شعارها علیه رژیم صهیونیستی و آمریکا و آنچه مرتبط به رویکرد و سیاست خارجی کشورهای نامبرده داشته اندک بوده است.
در حالیکه اغلب شعارهای مطرح شده مربوط به مسائل خارجی و سیاست خارجی سوریه بوده و علیه کشورهای متحد سوریه بوده است. معارضه سوریه شعارهایی به سود ترکیه ، قطر و حتی آمریکا نیز مطرح کرده اند.
 
2- نقش عامل خارجی در تحولات سوریه

* در اغلب کشورهای عربی به استثنای لیبی، نقش عامل خارجی به سود رژیم های عربی بوده اما در نمونه سوریه مداخله عامل خارجی پررنگ بوده است. از آغاز بحران سوریه حضور و نقش عامل خارجی در روند تحولات این کشور سنگین و فعال بوده است.

* عامل خارجی در شکل گیری و هدایت معارضه سوریه ، نقش آفرین بوده است گرچه مردم و معارضه ملی و میهن پرست سوریه به مداخله عامل خارجی در کشورشان به شدت مخالفند ولی همین عامل، نقش مهمی در تحریک و هدایت مخالفان خارج نشین دارد.

* حمایت مالی، لجستیکی ، رسانه ای عامل خارجی نقش مهمی در تشدید تنش در سوریه داشته است.

* عامل خارجی تا آخرین لحظه از رژیم های مبارک، بن علی، علی عبدالله صالح و آل خلیفه دفاع کرد و مانع از فروپاشی این رژیم ها شد ولی در مورد سوریه این عامل خارجی است که به دنبال تغییر نظام سیاسی دمشق است.

* نقش عامل خارجی ( منطقه ای و فرا منطقه ای) در ابعاد ، زمینه ها و زوایای مختلف روند رخدادهای سوریه فعال است و دولت سوریه با ظرفیت ها و توانمندی های ذاتی و درونی خود و حمایت های متحدانش، تا اکنون توانسته است در قبال فشارهای عامل خارجی بخوبی مقاومت کند.
 
3- جریانات اسلامی و سلفی

* در خیزش های مردمی تونس و مصر ، جریانات اسلامی و حضور آنها در این خیزش ها  بعنوان مترسک و خط قرمز مطرح بوده و عامل خارجی تلاش داشت جریان جوانان معارض از گروه های اسلامی و جریانات مذهبی بهراساند.  همزمان رسانه های گروهی غرب نیز جهان عرب را با خطر جریانات اسلامی و رسیدن آنها به قدرت می ترساند. در حالیکه غرب دست جریانات سلفی و اسلامی افراطی در سوریه را باز کرده و دیگر معارضه سوریه را به اتحاد و ائتلاف با این جریانات تشویق می کند.

* جریانات سلفی و اسلام سیاسی افراطی در سوریه از نهادها و موسسات مذهبی سوء استفاده می کنند و /ان را در خدمت منویات و اهداف سیاسی خود قرار داده است.

4- حجم و کمیت تحولات سوریه

در خیزش مردمی در کشورهای عربی ، تظاهرات گسترده و متمرکز بوده ولی در سوریه تظاهرات و اقدامات مخالفان پراکنده و کم حجم بوده است. تاکنون معارضه سوریه نتوانسته زیادی از هواداران خود را بسیج و جمع آوری کند.    
 
5- جغرافیا ی فعالیت معارضه در سوریه

* در تمام کشورهای عربی جغرافیای خیزش مردمی در شهرها به ویژه کلان شهرها مانند پایتخت کشورهای پرجمعیت بوده است ولی در سوریه پس از گذشته هفت ماه از بجران سیاسی معارضه موفق به بسیج و اقدامات اعتراض آمیز در دمشق، حلب و کلان شهرهای سوریه نشده است.

* معارضه بارها و بارها اعلام کرده که در کشاندن تظاهرات به دمشق پایتخت و حلب بعنوان قلب اقتصاد سوریه ناموفق بوده است.

* در سوریه کانون های اعتراض و فعالیت مخالفان و معارضان اغلب در مناطق مرزی (مرز با اردن، عراق و ترکیه) و در شهرهای کوچک و حومه کلان شهرها بوده است که در نوع خود با دیگر تحولات رخ داده در تونس و مصر و لیبی، بحرین و یمن متفاوت بوده است.
 
6- دیدگاه دانشگاهیان و محافل روشنفکری و آکادمی سوریه درباره تحولات

* در اغلب کشورهای عربی بویژه مصر، تونس و بحرین ، دانش آموزان، دانشجویان و نهادهای اموزش و پرورش و دانشگاهها و مراکز علمی موتور محرک خیزش و اقدامات اعتراض آمیز بوده اند ولی در سوریه جریان معارضه هنوز موفق به جذب و تحریک قشر دانشجویی، روشنفکری و آکادمی نشده است.

* دانشگاه ها و مراکز آموزشی و علمی سوریه پس از هفت ماه بجران روند عادی خود را طی می کنند و حتی یک روز نیز تعطیل نبوده و وضعیت تدریس و امتحانات مانند گذشته عادی و طبیعی است.
 
7-  نقش عامل ایئولوژیک در تحولات سوریه

یکی از شاخص های بارز خیزش های جهان عرب یا بهار عربی کم رنگ بودن نقش عامل ایدئولوژیکی بوده است ولی در سوریه استثنائی وجود دارد و عامل ایدئولوژیک و چیرگی گفتمان طایفه ای پر رنگ است که ماهیت حوادث سوریه را از دیگر تحولات شمال آفریقا و کشورهای عربی متمایز می کند.
 
8- طیف بندی جریان معترض سوریه

* در خیزش مردمی مصر، تونس، لیبی و یمن رنگ و بوی گرایش ایدئولوژیکی کم و اندک بوده است ولی در نمونه سوری آن عنصر ایدئولوژیکی و گفتمان طایفه ای غالب است.

* در تاریخ معاصر دو جریان اخوانی و سلفی (با انواع طیف های آن) با دلایل عقیدتی و گفتمانی از هم جدا و همواره در حالت تضاد و تقابل  بسر می بردند ولی در سوریه جریان اخوانی و جریان سلفی در جبهه ائتلافی مشترک علیه نظام سیاسی دمشق فعالیت می کنند.

* تنها در سوریه، نوع ائتلاف مصلحتی میان جریان اسلامی از نوع تندروها و لیبرالی معارض سوریه، وجود دارد. معارضان لیبرال و لائیکی سوریه غرب نشین هم اکنون متحد و شریک جریان اخوانی سورریه علیه دمشق فعاالیت دارند.
 
9- نقش ارتش در تحولات سوریه

* در خیزش های مردمی مصر و تونس، ارتش بی طرفی خود را اعلام کرده و گاهی به عنوان حامی مطالبات مردمی ظاهر شده است و مخالفان علیه ارتش شعار و اقدام منفی انجام نداده اند ولی در سوریه و در همان آغاز بحران مخالفان علیه ارتش شعار منفی سردادند و علیه این نهاد و وابستگی آن به دولت بشار اسد مقالات زیادی نوشتند.

* در نمونه های اعتراضات مردمی در اغلب کشورهای عربی علیه ارتش اقدام خشونت آمیز و مسلحانه نشده ولی در نمونه سوریه مخالفان دولت سوری علیه ارتش و نیروهای امنیتی اقدامات نظامی و خشونت آمیز انجام دادند.
 
10- شیوه کار رد مخالفان در تحولات سوریه

در نمونه مصری، تونس، یمن و بحرین شیوه مبارزه مخالفان و معترضان مسالمت آمیز و سیاسی بوده ولی جریان معارضه سوریه در خارج، از همان آغاز سقف مطالبات خود و شیوه مبارزاتی خود را به سمت و سوی براندازی دولت سوریه با شیوه نظامی و خشونت آمیز سوق دادند این در حالی است که جریان معارضه سوری در داخل که مستقل و تحت تاثیر عامل خارجی نبوده، شیوه سیاسی و و مبارزه مسالمت آمیز اتخاذ کرده و هنوز نیز بدنبال اصلاحات بدون خشونت هستند.