دکتر سورنا ستاری، رئیس بنیاد ملی نخبگان و معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در هفته گذشته ضمن بازدید از بخش‌های مختلف به سئوالات خبرنگاران این رسانه پاسخ داد.
به گزارش مهر رئیس بنیاد ملی نخبگان در خصوص تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور، آمار مهاجرت نخبگان ایرانی، تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور و چگونگی فعالیت نخبگان در کشور صحبت کرد.
ستاری با تاکید بر ضرورت ایجاد فضایی برای ایرانیان مقیم خارج و نخبگان گفت: راه اندازی استارتاپ‌ها بهترین انگیزه برای بازگشت نخبگان به کشور محسوب می‌شود.
مشروح گفتگو با سورنا ستاری به شرح زیر است:
*یکی از شایع‌ترین آمار‌هایی که درباره ایران همیشه ورد زبان‌ها است، آمار مهاجرت نخبگان است همیشه عنوان می‌شود که ما در این زمینه در مقایسه با سایر کشور‌ها آمار بالایی داریم شما به عنوان رئیس بنیاد ملی نخبگان این موضوع را تأیید می‌کنید؟
بهترین و معتبرترین آمار برای مهاجرت به صورت کلی همان آماری است که توسط سازمان ملل منتشر می‌شود؛ متاسفانه کسی موضوع مهاجرت را نفی نمی‌کند، اما اعداد ژورنالیستی گفتن در خصوص مهاجرت نخبگان باعث ضربه زدن به سیستم فکری کشور خواهد شد.
*بر اساس همین آمار سازمان ملل وضعیت مهاجرت دانشجویان یا قشر نخبه ایرانی به خارج از کشور چقدر است؟
طبق آمار سازمان ملل ایران جزء کشور‌هایی است که نه مهاجر پذیر و نه مهاجر فرست است؛ ما الان در چنین جایگاهی هستیم و آمار آن نیز هر ساله منتشر می‌شود.
*پس آمار‌هایی که از سوی صندوق بین المللی پول منتشر می‌شود صحیح نیست؟
آمار‌هایی که از قول صندوق بین المللی پول منتشر می‌شود که تعداد بالایی از ایران مهاجرت کرده اند و این اخبار در سایت‌ها می‌چرخد، آمار‌های صحیحی نیستند.
*در حال حاضر آخرین آمار دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور چقدر است؟
آمار دانشجویان خارج از کشور ما بسیار پایین است؛ یعنی حدود ۴۷-۴۸ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور داریم که به نسبت جمعیت دانشجویی کل کشور که برابر با ۴ ونیم میلیون است، تقریبا حدود یک درصد می‌شود.
این در حالی است که متوسط دنیا در این زمینه بالای ۳ درصد است و ما بر اساس آخرین آمار نرخ بالایی در زمینه تحصیل دانشجویانمان در دانشگاه‌های خارجی نداریم.
*این میزان مهاجرت بیشتر در چه رشته‌هایی صورت می‌گیرد؟
ما ایرانی‌ها به علوم پایه و مهندسی در اروپای غربی، امریکا و کانادا معروف هستیم. از طرفی در پزشکی و علوم انسانی آمار کمتری داریم. در پزشکی کمتر از علوم پایه بوده و در علوم انسانی آماری شاغلان به تحصیل در خارج از کشور بسیار انگشت شمار هستند.
۸۳درصد دانشجویان ما در علوم پایه و مهندسی در امریکا مشغول به تحصیل هستند. ما معروف به علوم پایه هستیم.
در سایت امریکایی و کانادایی آمار مهاجرت های۶۰-۷۰ ساله به تفکیک جنسیت، تحصیلات و ابعاد مختلف مشخص شده است؛ در این سایت مشخص شده که آمار مهاجرت ایرانی‌ها به کانادا سیر نزولی داشته است به صورتیکه طی چند سال اخیر از حدود ۱۶هزار به ۵ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.
در سایت امریکایی و کانادایی مشخص شده که آمار مهاجرت ایرانی‌ها به کانادا کاهش پیدا کرده به صورتیکه طی چند سال اخیر از حدود ۱۶هزار به ۵ هزار نفر کاهش پیدا کرده است
*تعداد مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور در مقایسه با قبل از انقلاب چه تفاوتی داشته است؟
در زمان انقلاب ۱۷۰ هزار دانشجو در داخل مشغول به تحصیل بودند و همزمان ۱۰۰هزار دانشجو در خارج از ایران تحصیل می‌کردند که از این تعداد ۵۷-۵۶ هزار نفر فقط در امریکا درس می‌خواندند؛ کشور ما در آن زمان بزرگترین کلونی دانشجوی خارجی در امریکا بود، اما جالب است که در آن زمان به ما لقب فرار مغز‌ها نمی‌دادند.
*کشور ما در مقایسه با سایر کشور‌ها که آمار مهاجرت بالایی دارند چه وضعیتی دارد؟
اکنون عربستان ۵برابر ما دانشجو در خارج از کشور دارد. کره ۸ برابر و چین هم ۳۵۰ هزار دانشجو در خارج از کشور دارد و این یعنی تعداد ما به نسبت سایر کشور‌ها کمتر است.
یک مطالعه توسط NSF یا بنیاد ملی علوم امریکا بر روی دانشجویان دکتری در سال ۲۰۱۵ انجام شد که بر اساس آن متوسط ماندگاری این افراد در امریکا در رشته مهندسی و علوم پایه ۶۸ درصد است.
البته این بد نیست که ما فرزندانمان را تشویق به تحصیل در رشته‌های مختلف در خارج از کشور کنیم. اما مهم عدم ماندگاری آن‌ها در خارج از کشور است.
*چه تعداد ایرانی نخبه مقیم خارج از کشور به ایران بازگشته اند؟
طی دوسال و نیم گذشته هزار و صد نفر بازگشته اند که ۷۰ درصد آن‌ها در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده اند.
طی دوسال و نیم گذشته هزار و صد نفر بازگشته اند که ۷۰ درصد آن‌ها در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده اند
*چقدر تلاش کرده اید تا فضا را برای بازگشت و ماندگاری مهاجرین تحصیلی به کشور فراهم کنید؟
ما روی سیاست‌های برگشت کار کردیم و به نتیجه رسیدیم که اگر یک فضایی در داخل ایجاد شود که که یکی از پایه‌های آن استارتاپ‌ها باشد، می‌توانیم محیط را برای برگشتنشان فراهم کنیم.
اکنون می‌بینیم که بسیاری از موفق‌ترین استارتاپ‌ها در داخل به واسطه افرادی راه اندازی شده اند که از خارج برگشته اند؛ خیلی از آن‌ها در فیس بوک اوبر، گوگل و... فعالیت داشته اند و همان ایده‌ها را در کشور ما نیز بومی سازی و پیاده سازی می‌کنند.
