مازندران استانی است که تولید محصولات کشاورزی به ویژه برنج به دلیل حاصلخیز بودن خاک، آن را نسبت به سایر استان‌های کشور متمایز کرده است. برنج‌های طارم، بهنام، ندا و غیره که عطر و بوی مثال زدنی آنها، هوش را از هر مسافری که حداقل یک بار به این استان در ایام برداشت محصول سفر کرده باشد، می برد، اما این روزها تولید برنج در مازندران با یک چالش بزرگ رو به رو شده است، چالشی با رنگ و بوی حیات، "کم‌آبی"!
به گزارش ایسنا این روزها که تمام کشور درگیر تنش‌های شدید آبی هستند، مازندران نیز از آن بی بهره نمانده است و با کاهش بیش از 20 درصدی آب رو به رو شده به گونه‌ای که مسئولان سازمان جهاد کشاورزی این استان کشت برنج اول را در برخی از شهرهای شرقی و کشت دوم را در بسیاری از شهرستان‌های این استان ممنوع اعلام کرده‌اند.
به خوبی به یاد داریم که در سال‌های گذشته، زمانی که کشاورزان سختکوش مازندرانی تنها یک بار از اراضی شالیزاری خود استفاده می کنند، مسئولان خواستار استفاده دو و حتی سه بار استفاده از آن زمین ها و بهره بیشتر اقتصادی از آن بودند اما چقدر زود دیر شده است و دیگر حتی در برخی از مناطق اجازه کشت نخست را نیز ندارند چه برسد به کشت دوم.
در کشت دوم، به دلیل آب دوست بودن برنج، آب زیادی مصرف می شود و با توجه به این که آب‌های سطحی و بخش وسیعی از آب‌های زیرزمینی در کشت نخست استفاده شده است، در کشت دوم، بحران این ماده حیاتی بیشتر احساس می شود و کشاورز نیز برای این که در میانه راه، با ضرر رو به رو نشود، برای رشد محصول خود از سم فراوان استفاده می کند که این امر برای سلامتی نیز مضر است.
استفاده از سم برای از بین بردن نسل سوم کرم ساقه‌خوار در کشت دوم
ابرهیم قربان‌نژاد، رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به این که کشت دوم دارای عطر و طعم بهتری است، اظهار کرد: کوتاه‌تر شدن طول روز و بلندتر شدن شب در کشت دوم چه در کشت‌های مجدد و چه رتون، مواد مغذی، عطر و طعم بهتری نسبت به کشت اول دارد.
وی با بیان این که علت استفاده از سم به دلیل نسل سوم کرم ساقه‌خوار است، تصریح کرد: کشاورزان با توصیه کارشناسان باید زمان دقیق و به صورت صحیح سمپاشی را انجام دهند تا تاثیرگذار باشد، در غیر این صورت تاثیری بر روی آفت نخواهد داشت.
رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران خاطرنشان کرد: در سال گذشته 8000 هکتار از اراضی کشاورزان را زیرپوشش سم‌های بیولوژیک برای مبارزه با آفت کرم ساقه‌خوار قرار دادیم.
*کشت دوم به شرط وجود آب‌بندان
قربان نژاد با بیان اینکه در صورت وجود آب‌بندان‌ها و آب‌های جاری به کشاورزان برای کشت دوم توصیه می‌شود، تصریح کرد: به کشاورزان توصیه می‌شود در تولید محصولات خود، از کشت برنج با دوره رشد و مصرف آب کمتر استفاده کنند.
تولید برنج مقاوم در دستور کار موسسات تحقیقات
رئیس اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به اینکه تحقیقات بر روی برنج‌های مقاوم به خشکی و طول دوره رشد کمتر در حال انجام است، یادآور شد: موسسه تحقیقات برنج گیلان و آمل در حال تحقیق بر روی برنج‌هایی با مقاومت بالا هستند.
همت الله پیردشتی، رئیس کارگروه کشاورزی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران نیز در این زمینه و در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه عامل‌هایی چون ژنتیک گیاه و عوامل محیطی بر روی کیفیت برنج در کشت اول و دوم تاثیرگذار است، اظهار کرد: اگر دو عامل مذکور در کشت اول و دوم یکسان باشد، مواردی چون آبیاری و دما باعث تفاوت خواهد شد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه رتون‌ها در شب رشد کرده و رسیده می‌شود و در شهریور ماه چون هوا خنک‌تر و درجه حرارت کمتر است میزان مواد نشاسته‌ای و ترکیبات قندی کمتر مصرف می‌شود، در نتیجه از کیفیت مطلوب‌تری برخوردار است.
رئیس کارگروه کشاورزی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران، ظرفیت و توانایی منطقه را، یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در کشت جایگرین دانست و افزود: سرمایه‌گذاری در کشت دوم به شرطی که زیرساخت‌ها فراهم باشد امکان پذیر خواهد بود، در غیر این صورت با توجه به ظرفیت هر منطقه می‌توان بر روی گیاهان دارویی یا صیفی خاص برنامه‌ریزی انجام داد.
سم فراوان برای سرکوب طغیان کشت ساقه‌خوار
پیردشتی با اشاره به استفاده از سم در کشت دوم، افزود: طغیان کرم ساقه‌خوار برنج یکی از دلایل استفاده سم فراوان در نسل سوم و کشت دوم برنج است.
معاون پژوهشی دانشگاه علوم کشاوزی و منابع طبیعی ساری، شناسایی مناطق کم آب، الگوی کشت بهینه، ظرفیت کشت دوم، اطلاعات کامل از خاک و جغرافیای منطقه را از مهم‌ترین عوامل آغاز کشت دوم عنوان کرد و افزود: مسئله اقتصادی و درآمدی یکی از مواردی است که کشاورز را به سوی کشت دوم سوق می‌دهد.
پیردشتی خاطرنشان کرد: با نقشه‌یابی در برخی مناطق می‌توان با رعایت اصول کشاورزی به آسانی کشت دوم را انجام داد اما اگر در منطقه‌ای با کمبود آب، حفر چاه و خالی کردن سفره‌های زیرزمینی برای کشت دوم همراه باشد این کشت نباید صورت بگیرد.
تجمع آلودگی سموم در محیط کشت و کار
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اثر غیرمستقیم استفاده از سموم را بسیار مهم دانست و افزود: استفاده از سموم در مزارع ممکن است به صورت مستقیم در دانه برنج ذخیره نشود اما در محیط و آب‌های زیر زمینی و همچنین تالاب ها تجمع پیدا خواهد کرد و این موضوع بسیار نگران کننده است.
رئیس کارگروه کشاورزی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران در ادامه با اشاره به اینکه سموم استفاده شده در مزارع روانه تالاب‌های پرورش ماهی نیز می‌شود، تصریح کرد: با توجه به اینکه ماهی ماده غذایی پر مصرف در سبد خانوار مازندرانی‌ها است، این سم‌ها در بدن انسان تجمع پیدا می‌کند. همچنین این سموم در تنوع زیستی موجودات غیر از آفات مانند میکروارگانیسم‌ها، پرندگان و حیوانات هم اثرگذار است.
*انجام کشت دوم با تغییر در سیستم کشت
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به این که می‌توان از برنج‌های اصلاح شده‌ای که زودرس است، استفاده کرد، گفت: با تغییر در سیستم‌های کشت که به آب کمتری نیاز داشته باشد و نوع برنجی که در سیستم خشکه‌کاری استفاده می‌شود، به آسانی کشت دوم را با مصرف آب کمتر انجام داد.
پیردشتی با بیان اینکه برای رسیدن به کشاورزی پایدار در مازندران ناگزیر به آمایش سرزمین و بررسی مطالعات در رسیدن به الگوی کشت بهینه هستیم، اظهار کرد: تمامی بخش ها برای داشتن کشت بهینه باید تعامل داشته باشند تا با توجه به شرایط محیطی و بازار، زمینه را برای کشت بهتر و مطلوب‌تر فراهم کنند.
بدنه کشاورزی مازندران به فرهنگ‌سازی نیاز دارد
معاون پژوهشی دانشگاه علوم کشاوزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینکه تولید نهاده‌های کشاورزی نباید به هر قیمتی فقط به دلیل پایدار ماندن انجام شود، افزود: به طور قطع کشاورزان با فراهم آوردن شرایط اقتصادی و بازار، برای فشار کمتر به اکوسیستم به سوی کشت گیاهان دارویی و علوفه‌ای روی خواهند آورد.
رئیس کارگروه کشاورزی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران یادآور شد: بدنه کشاورزی مازندران به فرهنگ‌سازی و آموزش نیاز دارد و باید جز اولویت‌های استان قرار گیرد.
