سوم خرداد روز آزادسازی خرمشهر و مقاومت مردم این شهر، حماسه‌ای از یاد نرفتنی است، زیرا مردم این شهر درحالی به مبارزه با دشمن پرداختند که از پیش برای این تهاجم و تجاوز آمادگی نداشتند، سوم خرداد و فتح خرمشهر، آیینه گویایی از تاریخ و جغرافیای دفاع مقدس و جهاد آگاهانه و شجاعت مظلومانه ملت ایران است.
به گزارش تسنیم روز سوم خرداد ۱۳۶۱ یکی از بارزترین جلوه‌های نصرالهی و یکی از مهمترین و زیباترین روز‌های انقلاب اسلامی ایران است که برای همیشه در تاریخ پرافتخار انقلاب اسلامی جاودانه می‌ماند، در این روز شهر مقاوم‌خیز خرمشهر که پس از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبان ۱۳۵۹ به اشغال دشمن در آمده بود، پس از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه)، بار دیگر توسط رزمندگان اسلام فتح شد و پرچم اسلام بر فراز مسجد جامع و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز در آمد.
در واقع فتح خرمشهر، دفاع مقدس را وارد مرحله نوینی کرد و برای نخستین بار از شروع جنگ تحمیلی، ایران در موضع قدرت قرار گرفت و از نظر سیاسی، عراق با از دست دادن خرمشهر تکیه‌گاهش را برای مذاکره از دست داد.
آزادسازی خرمشهر یکی از مهمترین اهداف عملیات بیت‌المقدس در دوره جنگ ایران و عراق بود، این واقعه از لحاظ نظامی به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ جنگ ایران و عراق شناخته می‌شود، به همین سبب از آن روز به‌عنوان نمادی از پیروزی، مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن یاد می‌شود.
در آستانه سوم خرداد و سالروز آزادسازی خرمشهر دفتر خبرگزاری تسنیم استان مرکزی ضمن دعوت از آزادگان و ایثارگران و جانبازان سوم خرداد، همچنین با دعوت از خانواده معزز شهدای این عملیات غرورآفرین به بازخوانی عملیات، نقش استان مرکزی در این عملیات و نیز تجلیل از خانواده شهدای سوم خرداد را در قالب سلسله نشست‌هایی با عنوان سوم خردادی‌ها خواهد پرداخت.
در این راستا، با دعوت از "سعید وفایی مقدم" از رزمندگان دوران دفاع مقدس و پژوهشگر این حوزه و نیز مسئول بازآفرینی و بازنویسی اطلاعات عملیات بیت‌المقدس در استان مرکزی و نقش استان مرکزی در آزدسازی خرمشهر به بررسی و تبیین ابعاد مختلف این عملیات مهم و غرورآفرین دوران دفاع مقدس پرداختیم.
وفایی مقدم که تاکنون چندین عنوان کتاب در حوزه دفاع مقدس و به ویژه نقش استان مرکزی در این دوران تالیف و منتشر کرده و به عنوان یکی از پیشکسوتان صاحب اندیشه و نظر در حوزه ایثار، شهادت و دفاع مقدس در استان مرکزی به شمار می‌رود در این نشست به نقش استان مرکزی در عملیات فتح خرمشهر اشاره و به تبیین آن پرداخت.
مشروح گفت‌و‌گوی خبرنگاران تسنیم با "سعید وفایی مقدم" از رزمندگان دوران دفاع مقدس و پژوهشگر این حوزه و نیز مسئول بازآفرینی و بازنویسی اطلاعات عملیات بیت‌المقدس در استان مرکزی و نقش استان مرکزی در آزدسازی خرمشهر در زیر می‌آید:
اهمیت عملیات بیت‌المقدس در چیست؟
وفایی:در این ایام به مناسبت سوم خرداد کشور حال و هوای دیگری پیدا می‌کند، عملیات بیت‌المقدس چهارمین عملیات از سلسله عملیات آزادسازی مناطق اشغالی توسط ارتش متجاوز عراق بود.
اگر جنگ تحمیلی را به چند مقطع تقسیم کنیم تهاجم در مقطع نخست رخ داده و در مقطع دوم رشته عملیاتی بود که در دوران بنی‌صدر طراحی شد و مقطع سوم بنی‌صدر از زنجیره مدیریتی حذف شده و عناصر جدیدی اختیار را در دست گرفتند.
عناصری مانند شهید صیاد شیرازی با حکم امام خمینی (ره) فرماندهی نیروی زمینی را عهده‌دار شد و از سوی دیگر محسن رضایی با عنوان فرمانده نیروی مقاومت سپاه به خوزستان آمدند و در نتیجه این چند اتفاق بزرگ ذکر شده اتفاق بزرگتری به نام آزادسازی خرمشهر شروع به شکل‌گیری کرد.
۱۲ طرح عملیاتی تحت عنوان طرح‌های عملیاتی کربلا در قرارگاه کربلا تصویب شد، نخستین طرح آزادسازی بستان با نام عملیات طریق‌القدس بود، طرح کربلای ۲ فتح‌المبین که آزادسازی غرب رودخانه کرخه بود و طرح عملیاتی کربلای ۳ و آخرین محلی که در خوزستان در تصرف دشمن بود عملیات بیت‌المقدس است.
اهمیت عملیات بیت‌المقدس از این نظر بود که این عملیات باید در منطقه خوزستان انجام می‌شد تا مناطق اشغالی آزاد شوند.
شروع آزادسازی‌ها با عملیات ثامن‌الائمه شکست حصر آبادان آغاز شد و پس از آن طرق‌القدس، فتح‌المبین و سپس بیت‌المقدس بود که از نظر جغرافیایی و همچنین تعداد نفرات رزمنده ازعملیات قبلی عظیم‌تر بود.
خرمشهر برای هردوطرف ایران و عراق نشانگر تثبیت توان نظامی محسوب می‌شد، بنابراین اهمیت دیگری که این عملیات داشت به این سبب بود که در صورت عدم پیروزی نیروی ایران در خرمشهر نشانگر ضعف کشور و پیروزی در آن نشانگر قدرت نظامی ایران به چشم همه جهان بود.
برخی اعتقاد داشته‌اند که پس از فتح خرمشهر باید جنگ را تمام می‌کردیم، نظر شما چیست؟
وفایی:این حرف‌ها حکایت نوش‌دارو پس از مرگ سهراب است، زمانی فردی به خانه شما حمله می‌کنند و شما با هر وسیله‌ای که در توان دارید از خانه و حریم خود دفاع می‌کنید پس از پایان درگیری تحلیلگران به میدان می‌آیند و با دستی دور از آتش نظرات خود را می‌دهند که هیچ حس اشتراکی با موقعیت موجود نداشته و تصورات آنان از ماجرا به شکل غیر واقعی است.
پس از سوم خرداد و اعلام فتح خرمشهر وقایع هنوز خاتمه نیافته و رزمندگان در مناطق اطراف و خوزستان همچنان در حال مبارزه بودند، برای مثال عراقی‌ها در شلمچه همچنان پاتک داشتند و از آن سوی اروندرود همچنان زیر آتش بودیم.
از دور نظر دادن راحت است، ولی در نهایت اتمام جنگ پس از فتح خرمشهر هم با تاکیدات امام خمینی (ره) مغایرت داشت، زیرا ایشان همواره سفارش داشتند که اگر جنگ بیست سال هم طول بکشد همچنان ایستاده‌ایم و در حالی که دشمن هنوز در خاک کشور بود چه تضمینی وجود داشت که جنگ پایان یابد.
پس از فتح خرمشهر ارتش عراق همچنان حمله موشکی به مناطقی مانند دزفول داشت و اهواز را بمباران می‌کرد، حتی اگر با دید معامله هم به موضوع نگاه کنیم اتمام جنگ ضعف ایران را نشان می‌داد که پس از آن احتمال حمله‌های قوی‌تر از سوی دشمن وجود داشت.
عده‌ای خوش‌نشین همیشه در تاریخ وجود دارند که از دور نسخه بپیچند واکنون هم برای مردم اشک تمساح می‌ریزند، استدلال آن‌ها هم تعداد شکست‌ها در برخی عملیات و تعداد شهدای دفاع مقدس است.
بعد از فتح خرمشهر کشور در سطح جهان دارای اعتبار زیادی شد که هیچ کشوری به خود اجازه چپاول و غارت را ندهد و هیچ عقل سلیمی این موضع را رها نمی‌کرد، زیرا در هر صورت تضمینی برای تعهد صادق طرف معامله که عراق بود وجود نداشت.
شاخص‌ترین شهدای استان مرکزی در عملیات بیت‌المقدس چه کسانی بودند؟
وفایی:از یک منظرهمه شهدا در همه عملیات‌ها شاخص هستند، ولی از یک سو برخی در موقعیت مختلف کمی متفاوت هستند، استان مرکزی در حدود ۲۸۰ شهید در عملیات بیت‌المقدس دارد که در ظاهر تعدادی از این آمار زحمت بیشتری کشیده‌اند که در نهایت این درجه و مقام از سوی خدا به فرد اعطاء می‌شود.
پیش از شروع عملیات ۳ نفر از فرزندان اراکی با نام شهید علی سبحانی، محمود چغایی و مهدی جودکی در حین عملیات شناسایی به شهادت رسیدند، این ضربه سنگینی بود که البته تا شروع عملیات به تدبیر شهید رحیم آنجفی شهادت آنان اعلام نشد.
دو نفر تخریب‌چی با نام شهید سعید پرویزیان و وحید هدایتی در صبح روز عملیات هنگام خنثی‌سازی مین به شهادت رسیدند.
شب مرحله سوم عملیات حدود ۱۰۳ نفر از گردان شهید ناصربختیاری با نام گردان امام حسن (ع) حدود ۱۲ کیلومتری خرمشهر هنگام محاصره شهر به شهادت رسیدند.
شب حمله به خرمشهر مصادف با شب سوم خرداد شهید نیازعلی طالبی فرمانده گردان جانبازان روح‌الله در شلمچه به شهادت رسید.
بسیاری از شهدا در نیروی پشتیبانی، ارتش، هلال احمر و مهندسی بودند که همه با نام و گمنام در درخشان‌ترین عملیات دفاع مقدس حضور داشتند که هیچ وقت از تاریخ ایران حذف نشده و در حماسه بزرگ فتح خرمشهر می‌درخشند.
نقش استان مرکزی در عملیات بیت‌المقدس را چگونه تعریف می‌کنید؟
وفایی:از استان مرکزی ۴ گردان نیروی کامل در تیپ ۲۲ بدر، یک گروهان در تیپ ۳۰ زرهی، یک گردان در تیپ حضرت، ولی عصر (ع) و تعدادی نیروی پراکنده از شهر‌های مختلف در تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) و همچنین یک گردان مهندسی رزمی جهاد سازندگی که در همه مناطق مورد نیاز عملیات سنگرسازی و ایجاد مواضع را بر عهده داشتند.
شاید به طور مفصل و جامع بتوان گفت: نیرو‌های عمل‌کننده استان مرکزی در قالب گردان‌های امام علی (ع) متشکل از رزمندگان شهرستان ساوه، گردان امام حسن (ع) رزمندگان شهرستان اراک و شازند به فرماندهی شهید ناصر بختیاری، گردان امام حسین (ع) رزمندگان شهرستان اراک و حومه به فرماندهی شهید رحیم آنجفی بودند.
گردان "جانبازان روح الله سلمان" رزمندگان اراک و حومه به فرماندهی شهید نیازعلی طالبی، گردان زرهی با یک گروهان از رزمندگان شهرستان اراک به فرماندهی محسن فرخی در حماسه خرمشهر حضور داشتند.
گردان مهندسی رزمی ستاد پشتیبانی جهاد سازندگی شهرستان اراک، رزمندگان ارتشی استان مرکزی که پرسنل یگان‌های ارتش جمهوری اسلامی بوده‌اند تقسیم بندی شدند که تمامی گردان‌های فوق در یگان‌های عملیاتی با نام تیپ ۷ ولیعصر (عج)، تیپ ۲۲ بدر و تیپ ۳۰ زرهی سپاه پاسداران سازماندهی شده بودند.
ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ استان مرکزی در "عملیات بیت‌المقدس" توانست اقدامات ارزنده‌ای را انجام دهد، بیش از ۸ کیلومتر خاکریز در حاشیه جاده "پل نو بصره" را در قالب عملیات خاکریز ایجاد کرده و بیش از ۱۸ کیلومتر از جاده خرمشهر تا "پاسگاه کوت سوار" را کوبیده و شن‌ریزی کرده‌اند.
از دیگر اقدامات انجام شده توسط ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ استان مرکزی، خاک‌برداری حاشیه "نهر عرایض" بود که در دو جناح نهر به سبب عبور آب زیاد به مقدار ۶ متر و به طول ۶ کیلومتر خاک‌برداری انجام گرفت، همچنین حذف و لایه‌روبی نیزار‌های داخل نهر عرایض از دیگر فعالیت‌های این ستاد در جریان عملیات بود.
استان مرکزی در "عملیات بیت‌المقدس" کارنامه درخشانی را از نظر تعداد نیروی اعزامی و حضور در نقاط حساس عملیات از خود به جا گذاشته‌اند، بستن جاده شلمچه که در حقیقت راه را بر ارتش عراق تنگ کرده و محاصره را کامل کرد به دست جانبازان روح‌الله و رزمندگان زرهی رقم خورد.
