همه ما می دانیم که احادیث و آیات اسلامی "خوردن شراب" را حرام و جزو بدترین اعمال می دانند.در این زمینه قرآن کریم همانندتمام بخش های تربیت اخلاقی و.. انسان، دلایل این حکم را کاملا عاقلانه بیان می کند که در این گزارش سعی میکنیم گوشه ای از این دلایل به همراه "حکم شراب خواری" و آثار و مضررات این امر از دیدگاه اسلام و همچنین پزشکی را بیان کنیم.
حکم شرابخواری در اسلام
مصرف مشروبات الکلی و شراب در جامعه ما مورد قبول نمی باشد و در دین اسلام حکم شرابخواری حرام است.
در مورد مصرف شراب روایات بسیاری از امامان و پیامبر مطرح شده استکه همگی سعی در بیان مضرات مصرف شراب دارد.
حکم شرابخواری با وجود ضررهای خانمان سوز فراوان مشروبات الکلی کهکاملاً هم ثابت شده است، شبکه های بیگانه و شیطانی اصرار عجیبی برای ترویج مصرف این گونه نوشیدنی ها دارد.
توصیه های قرآن و سنت سرشار از این تحریم ها و تأکیدهاست که عمل به آنعلاوه بر بهره مندی از اجر معنوی، سامان دهنده مسایل جسمی و روحیبشر نیز می باشد. یکی از این عادات ناپسند که از دیر باز و قبل از حضوراسلام در شبه جزیره عربستان رایج بود شراب خواری و مصرف الکل است. هر چند جوامع به اصطلاح متمدن، امروز نیز در این بلای جسم و جان سوزغوطه ور هستند و هر ساله آمارهای تکان دهنده ای از آثار تخریبی آن درمیان جوامع به گوش می رسد، لیکن اسلام با توصیه های اعجازگونه خود درزمانی که حتی شراب را با نفع و فایده می دیدند پیروان خویش را از آن نهیکرد و فرمود:«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکَارَی حَتَّیَ تَعْلَمُواْمَا تَقُولُونَ ...؛ ای اهل ایمان در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چهمی گویید.»(نساء/43) "در روایتی حضرت رسول (ص) در این باره میفرمایند:« کسی که شب را به پایان برد ، در حالی که مست شراب باشد ،صبح را به صبح رسانیده در حالی که عروس شیطان بوده است » و در آیه ایدیگر، شراب را پلید و از عمل شیطان دانسته و می فرماید:«یَا أَیُّهَا الَّذِینَآمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُلَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای اهل ایمان، شراب و قمار و بت پرستی و تیرهای گروبندی،پلید و از عمل شیطان اند پس، از آن ها دوری کنید تا رستگار شوید.» (مائده/ 90)
همگام با این آیات، روایات معصومین نیز بر شدت زشتی آن اشاره داشته وآن را «ام الخباثت» (مستدرک الوسایل، ج1، ص .139 ) (ریشه و مادر زشتیها) دانسته و دائم الخمر را هم ردیف بت پرست (بحارالانوار، ج 65، ص .164 ) معرفی می کنند. در روایتی دیگر نوشنده و نوشاننده، خریدار و فروشنده وخلاصه تمامی کسانی که در بساط این منکر شریک اند را لعنت مینماید.»(نهج الفصاحه، ص 627، حدیث 2229) "در روایتی حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرمایند::مَنْ بَاتَ سَکْرَانَ بَاتَعَرُوساً لِلشَّیَاطِین ![ جامع الأخبار(للشعیری) ؛ ؛ ص149] « کسی که شب رابه پایان برد ، در حالی که مست شراب باشد ، صبح را به صبح رسانیده درحالی که عروس شیطان بوده است » پس با این وجود باید بنوسیم:«هر کسشراب خوار است عروس شیطان است!!»"
دلیل قبول نبودن نماز شراب خوار تا 40 روز چسیت ؟
مشروب خواری به جهت آثار زیان بار متعددی که در روح و روان و جسم وجان و زندگی دنیوی و اخروی انسان دارد، هم از لحاظ علمی از طرفدانشمندان متخصص نهی شده وهم در آیات قر|ان و روایات متعددی ازپیامبر اکرم (ص)و سایر اهل بیت (ع) مورد نکوهش شدید قرار گرفته است. خداوند در قرآن می فرماید: « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَالْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون ... (مائده(5) آیه 91) اى کسانى که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعىبخت‌آزمایى]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دورى کنید تا رستگارشوید! * شیطان مى‌خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت وکینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان وفساد، و با این نهى اکید،) خوددارى خواهید کرد؟! » چنان که مشاهده میکنید قرآن با این تأکید و تصریح و شدت، شراب را پلیدی و عمل شیطانخوانده است و از نزدیکی به آن مومنان را پرهیز داده است.
در روایات در مقام مقایسه این عمل با دیگر اعمال به گونه ای تاکید شده که بهخوبی تفاوت این گناه با سایر گناهان را نشان می دهد؛ به عنوان مثال ازمولاى متقیان سؤال شد: آیا فرمودی که شراب از دزدى و زنا بدتر است؟حضرت فرمود: "بلى، زنا کننده شاید گناه دیگرى نکند، ولى شرابخوار چونشراب بخورد، زنا مى‌کند، آدم مى‌کشد، نماز را ترک مى‌کند."( ثقة الاسلامکلینى، الکافی، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365 ه ش، ج 6، ص 403.) ازامام باقر سؤال شد که بزرگ‌ترین گناه کبیره کدام است؟ فرمود: "شرابخواری، خداوند به چیزى چون می خوارى نافرمانى نشده! ممکن استشخص نماز واجب خود را ترک کند و با مادر و دختر و خواهر خود زنا کند، درحالى که مست لایعقل باشد."( همان، ص 403.) و این مساله راز عمق پلیدیشراب است که بستر و زمینه گناهان بسیار دیگر می شود ؛ به دلیل همینپلیدی و مضرات گوناگون در روایات نیز بر پلیدی شراب تأکید فراوان شده وشراب، کلید تمام معصیت ها و منشأ و مادر تمام گناهان معرفی گردیدهاست. از جمله این پیامدها آن است که در روایات گفته شده نماز فرد شرابخوار تا چهل شبانه روز مورد قبول خداوند قرار نمی گیرد (محمدی ریشهری، میزان الحکمه، دارالحدیث، قم، 1377ه.ش، عنوان 1126، حدیث5148.).
البته نباید فراموش کرد که این مساله به آن معنا نیست که فرد شراب خوار نباید تا چهل روز نماز بخواند، بلکه بر او همانند هر فرد دیگری واجب استنمازش را بخواند و اگر نخواند گناه دیگری مرتکب شده، اما در عین حال بدونتوبه و بخشایش خداوند تا چهل روز نمازهایش مورد قبول نخواهد بود وارزشی ندارد. در واقع این حکم تنبیهی از جانب خداوند برای انسانمشروبخوار است که ای بنده خطاکار من! می توانستی با نماز به عرش الهیسفر کنی و با محبوب ترین همنشین و دوست خود درد دل کنی و توجه او راجلب کنی و مورد لطف و عنایت او قرار بگیری، لکن با این خطا برای مدتیمکلف به خواندن نمازی هستی که از تو قبول نخواهد شد؛ این خود بالاترینمجازات روحی برای فرد شراب خوار است زیرا می بیند اگر نماز بخوانند، اثرتعالی بخش و مثبت آخرتی چندانی ندارد ، اما در عین حال اگر ترک کنند،مستحق عذاب می شوند. در واقع می توان گفت این قبیل رواسات جنبهبازدارندگی دارند تا فرد بواسطه همین تبعات منفی و پیامدهای طولانی از گامنهادن در این راه خطرناک منصرف گردد و خود را گرفتار این آلودگی ننماید.
در عین حال می توان احتمال داد که شراب خواری نوعی ظلمت و تاریکی وناپاکی در وجود انسان پدید می آورد که تا مدت ها برطرف نمی گردد و ازآنجا که در قبولی نماز، برخورداری از طهارت شرط است، فرد شراب خوار تاچهل روز نمی تواند این طهارت درونی را برای خود حاصل کند و گرفتار نکبتهمان عمل ناپسند می ماند و در نتیجه هرچند نمازش از نظر قواعد شرعیصحیح باشد اما مقبول نخواهد بود. البته احتمالات دیگری نیز می توان دراین زمینه داد که همه یا بخشی از آن ها علت ها و حکمت های این حکم الهی باشند.
مسائلی در باره شرابخوار
فردی که شراب خورده آیا کل بدنش نجس میشود یا فقط دهانش؟ اگر ازلیوانش استفاده کنیم چطور و اگر غذا بپزد آیا غذا نجس هست؟ ازدواج باشخصی که اقوامش (نه خودش ) شراب خوارند چگونه است؟
آیت الله خامنه ای:
هر جای بدنش که به شراب آلوده شده نجس میشود و اگر آنجاها را آب کشدپاک میشود. شرابخوار دهان یا هر جای بدنش را که نجس شده استرا آبکشد نجاستش به دیگری منتقل نمیشود.اگر لیوانی را که نجس شده است راآب بکشد موجب سرایت نجاستش به دیگری نمیشود.
اگر شرابخوار با دست غیر نجس غذا بپزد یا با دست نجس که خشک هستغذا بپذر و دستش به غذا نرسد غذا نجس نمیشود اما اگر دست نجس او بهغذا برسد غذا نجس و غیر قابل استفاده میشود.
ازدواج با کسی که اقوامش شرابخوارند اشکال نداردو با شرابخوار هم اگرتوبه کرده و دیگر مرتکب این گناه نشود اشکال ندارد.
آثار و مضرات شرابخواری در اسلام
آثار شرابخواری در روایات در حدیثی از امام باقر (ع) درباره زیان هایفردی شرابخواری آمده است:« دائم الخمر مانند بت پرست است. شراببرایش رعشه بدن می آورد، مردانگی و انصاف و مروتش را نابود می کند. شراب است که شرابخوار را وادار بر جسارت بر نزدیکان و اقوام و خویشان وخونریزی و زنا می کند؛ حتی در هنگام مستی نمی تواند از زنای با محارمایمن باشد. او پس از مستی این کار را بی توجه انجام می دهد و شرابوادار کننده به هر نوع شر و اعمال ضد انسانی است».(مجلسی،بحارالانوار، ج65، ص 164) رسول خدا (ص) نیز فرموده است:« خمر ریشهزشتی ها و جنایات و امور پلید است».(میرزا حسین نوری، مستدرکالوسایل، ج1، ص 139)
آثار زیانبار شراب از نظر پزشکی
الکل با سرعت شگفت انگیزی از طریق بافت های مخاطی دهان و معده و ریهجذب شده، وارد خون می شود. پس از ورود الکل به معده با توجه به نسبت آبموجود در آن، به تمام بافت های بدن توزیع می شود. اگر زن باردار مشروبالکلی مصرف کند، مقداری از الکل مصرف شده، به بدن جنینی که در شکمدارد، می رسد و مستقیماً بر روی مغز وی اثر می گذارد؛ زیرا تأثیر مستقیمالکل بر روی مغز است. دائم الخمر مانند بت پرست است. شراب برایش رعشهبدن می آورد، مردانگی و انصاف و مروتش را نابود می کند. شراب است کهشرابخوار را وادار بر جسارت بر نزدیکان و اقوام و خویشان و خونریزی و زنامی کند؛ حتی در هنگام مستی نمی تواند از زنای با محارم ایمن باشد. اوپس از مستی این کار را بی توجه انجام می دهد و شراب وادار کننده به هرنوع شر و اعمال ضد انسانی است. 5 تا 10 درصد الکل مصرف شده بدونهیچ گونه تبدیلی به وسیله کلیه ها و ریه ها دفع می شود، اما بقیه در معرضاکسیده شدن در کبد قرار گرفته و به گاز دی اکسید کربن و آب و انرژی تبدیلمی شود. میزان واحد کالری به دست آمده از یک گرم الکل در این عمل به 7 کالری می رسد و همین مسئله موجب بروز بی میلی شدیدی به غذا در انسانمی شود که نتیجه آن، دچار شدن شخص به کمبود مواد غذایی در بدن است.
تصادف با اتومبیل و یا سقوط در رودخانه و یا گودال به دلیل عدم توانایی درحفظ تعادل به هنگام راه رفتن، تجاوز به حقوق دیگران و راه انداختن مشاجرات بی دلیل به جهت فقدان تعقل و تفکر منطقی، التهاب لوزالمعده حادکه بیماری خطرناکی بوده و ممکن است منجر به مرگ شود، زخم معده حاد کهمی تواند منجر به مرگ شود، اغما که ممکن است به کمبود قند خون نیز همراهشود (اگر شخص مست به هنگام اغما در معرض سرما قرار گیرد ممکن استبمیرد)، مرگ بر اثر تنگی نفس و متوقف شدن قلب از فعالیت و ... از دیگراثرات زیانبار شرابخواری در فرد است.
الکل علاوه بر بیماری های روحی و روانی، سبب بروز بیماری های جسمی بسیاری همچون ناراحتی های قلبی، ناراحتی های گوارشی، بیماری هایعصبی، بیماری های عفونی، نارسایی های خونی، سرطان و ... می شود.(محمد علی رضایی اصفهانی، اعجاز و شگفتی های علمی قرآن، ص 226 ـ233) جلوگیری از نوشیدن شراب و حکم به پلید بودن آن، یکی از معجزات علمی قرآن کریم است؛ چرا که در شرایطی این احکام صادر شد که بشریتبا علاقه و اشتها به شرابخواری روی آورده بود و از ضررهای بهداشتی آناطلاع چندانی نداشت.
شاید بتوان گفت یکی از ابعاد اعجاز قرآن، تغییر جامعه عربی جاهلی وتحول عجیب و ناگهانی آنان در کوتاه ترین مدت بود. مسئله تحریم شراب وبرخورد چهار مرحله ای با آن؛ یعنی روش تربیتی قرآن در این زمینه و تغییر وتحول عجیبی که در جامعه ایجاد کرد، می تواند یکی از تأثیرات اعجاز آمیزقرآن باشد؛ یعنی از منظر علوم تربیتی، این روش موثر چهار مرحله ای دربرخورد با پدیده انحرافی در جامعه، می تواند الگوی مناسبی برای ایجادتغییرات مناسب و مبارزه با مفاسد اجتماعی حاد باشد.
