با وجود تلاش‌های کشور‌های غربی و اروپایی برای کند کردن روند پیشروی ارتش سوریه، جنگ در غوطه شرقی دمشق برای ارتش این کشور با موفقیت به پایان رسید و شوکی که از این طریق به آمریکا و متحدانش وارد شد آن‌ها را به استفاده دوباره از سناریوی تکراری کاربرد تسلیحات شیمیایی توسط دولت علیه مردم سوریه ترغیب کرد؛ سناریویی تکراری که با همراه شدن برخی تهدیدات از سوی ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و واکنش‌های متقابل مقامات روس نوید یک درگیری نظامی در سطح بین‌المللی را می‌داد.
به گزارش خبرگزاری میزان،بامداد شنبه بود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا دستور حمله به سوریه را صادر کرد و طبق اعلام برخی مقام‌های آمریکایی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ موشک به مواضعی در خاک سوریه شلیک شد. در رابطه با اهداف آمریکا و متحدانش از حمله نظامی و واکنش‌های احتمالی روسیه و ایران با مسعود اسداللهی، کارشناس بین‌الملل گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ذیل می‌خوانید.
در تجربه هفت سال بحران سوریه شاهد بودیم که هرگاه ارتش این کشور پیشروی‌های عمده و راهبردی داشته و ضربه‌های سنگینی به گروه‌های مسلح تروریستی وارد می‌کند بلافاصله اتهام کاربرد سلاح شیمیایی توسط دولت مطرح می‌شود، در حالی که در منطق نظامی همه می‌دانند ارتشی که در حال پیشرفت است و ابتکار عمل را به دست گرفته اصلا نیازی به استفاده از سلاح شیمیایی ندارد که بخواهد بهانه‌ای به دست طرف مقابل بدهد. ما در تجربه هشت سال دفاع مقدس هم شاهد این ماجرا بودیم؛ در والفجر ۸، در کربلای ۵ و در موارد دیگر که ارتش عراق در حال تحمل شکست‌های مهمی بود صدام اقدام به کاربرد سلاح شیمیایی کرد. در مورد اخیر نیز شاهد بودیم زمانی که ارتش سوریه موفق شد ۹۵ درصد از غوطه شرقی را از وجود تروریست‌ها پاکسازی کند شاهد اتهام‌زنی مجدد به دولت سوریه بودیم. این ادعا در حالی به صورت یک امر قطعی و ثابت شده در رسانه‌های عربی و غربی بررسی شد که هیچ‌شواهد و مستنداتی برای این ادعا ارائه نشد و هیچ‌نهاد و سازمان بین‌المللی آن را تایید نکرد. از دوشنبه هفته قبل رسانه‌ها مطالبی درخصوص اینکه آمریکا و هم‌پیمانانش قصد دارند حمله سنگینی را به مراکز حساس نظامی، امنیتی و حکومتی دولت سوریه انجام دهند، منتشر شد.
از زمان بیان این تهدید‌ها اظهارات ضدونقیضی از جانب مقامات اروپایی و آمریکایی مطرح شد که نشان از عدم وجود وحدت نظر بین آن‌ها بود. حتی به نظر می‌رسید در داخل کاخ سفید در مورد کیفیت و استمرار حمله صورت‌گرفته اتفاق‌نظر وجود نداشت. ضمن اینکه پیام‌های هماهنگ و قاطع ایران و روسیه در واکنش به این اتفاق، به آمریکایی‌ها و متحدان‌شان نشان داد که قادر به اجرای کامل تهدیدهایشان نیستند. علاوه‌بر این برخی کشور‌های اروپایی مانند ایتالیا، آلمان و کانادا در چنین اقدامی مشارکت نکردند. درخصوص حمله صورت‌گرفته باید گفت که اولا حملات موشکی به اهدافی صورت‌گرفته که در خارج از پایتخت سوریه است؛ ثانیا این اقدام به‌منظور ترمیم اعتبار آن‌ها در صحنه بین‌الملل درخصوص مسائل سوریه بوده و انجام این حمله فقط به منزله عمل به وعده‌های مطرح شده بود. عملیاتی که انجام شد از نظر نظامی ارزشی نداشت و این اقدام به این دلیل که مورد تایید شورای امنیت و سازمان ملل نبود نقض حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. اتفاقی که افتاده این است که یک کشوری آمده و اتهامی را وارد کرده است؛ در عین حال، خودش شاکی است، خودش مدعی است، خودش قاضی است و خودش می‌خواهد در این خصوص تصمیمش را اجرایی کند.
در حمله قبلی آمریکا به سوریه که به بهانه کاربرد سلاح‌های شیمیایی صورت گرفت، شایعاتی منتشر شد مبنی‌بر اینکه آمریکایی‌ها قبل از حمله به روس‌ها اطلاع داده بودند؛ درخصوص عملیات اخیر نیز «رویترز» و برخی دیگر از رسانه‌های غربی مدعی شدند که روس‌ها قبل از بمباران موشکی از این عملیات اطلاع داشتند. آیا این‌گونه شایعات می‌تواند صحت داشته باشد؟
آمریکایی‌ها این شایعه را تکذیب و اعلام کردند که ما چند ساعت قبل از حمله موشکی برای اجتناب از وارد شدن خسارت به نیرو‌های روسیه به آن‌ها اطلاع دادیم، ولی بعید نیست آمریکایی‌ها از طریق روس‌ها اعلام کرده باشند که قصد حمله دارند، چون عملا هدف اصلی آن‌ها یک کار نمایشی بوده، زیرا اگر قصد جدی داشتند باید به دمشق حمله موشکی می‌کردند، نه به حاشیه‌ها. آن‌ها می‌خواستند به دنیا نشان دهند اگر تهدید کنند آن را عملی می‌کنند.
اینکه گفتید اقدام آمریکا غیرقانونی است، آیا عواقبی را نیز برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت؟ همان‌طور که شاهد بودیم در مساله حمله آمریکا به عراق بازرسان ویژه سازمان ملل به این کشور سفر کردند و در گزارش‌های خود آوردند که عراق سلاح کشتار جمعی ندارد، با این حال آمریکایی‌ها به این کشور حمله کردند و از لحاظ حقوقی هیچ‌عواقبی برای آن‌ها نداشت.
نظام بین‌الملل فعلی بر اساس قانون و عدالت پایه‌ریزی نشده و آنچه حاکم است قدرت کشورهاست. آمریکایی‌ها جنایت‌های زیادی را انجام می‌دهند و بعد‌ها مشخص می‌شود اتهاماتی که بر اساس آن این جنایت‌ها صورت گرفته واهی و دروغ بوده است. با این حال به نظر می‌رسد روس‌ها عزم خود را جزم کردند تا بایستند و تهدیدات شدیداللحن خود را اجرایی کنند. با این وجود نمی‌توان از نظام و ساختار موجود سازمان‌های بین‌المللی برای ورود و تاثیرگذاری انتظار خاصی داشت.
واکنش احتمالی روسیه به اقدام آمریکایی‌ها چه خواهد بود؟
از دوشنبه که تهدید آمریکایی‌ها شروع شد هیچ‌کجا اعلام نشد که آن‌ها قصد دارند به مواضع روسیه در سوریه حمله کنند و گفته می‌شد قصد دارند به مواضع نظامی سوریه حمله کنند. خود روس‌ها به صورت مستقیم تهدید نشده بودند، ولی درواقع آمریکایی‌ها می‌خواستند اراده روس‌ها را به چالش بکشند و ببینند روس‌ها تا کجا حاضرند در حمایت از نظام سوریه ایستادگی کنند و در عمل مشخص شد که روس‌ها پا پس نخواهند کشید. نه روسیه و نه آمریکا خواهان ورود مستقیم به جنگ نیستند، چراکه چنین جنگی قطعا از کنترل خارج خواهد شد و ممکن است منجر به جنگ جهانی و جنگ هسته‌ای شود. واکنش روس‌ها به اقدام آمریکا تشدید حملات به معارضان خواهد بود و مواضع تروریست‌ها در استان ادلب که مرکز تجمع تروریست‌هاست مورد حمله موشکی قرار خواهد گرفت.
درواقع اقدام آمریکایی‌ها که بسیاری معتقدند اقدامی نمادین بوده، در صحنه میدانی می‌تواند به نفع دولت سوریه باشد؟
اقدام آمریکایی‌ها که بسیاری آن را نمایشی می‌خوانند، ضربه سنگینی به ادعا‌ها و تهدیدات آینده کاخ سفید خواهد زد و آن را زیر سوال خواهد برد. در حمله قبلی آمریکایی‌ها به بهانه استفاده دولت سوریه از سلاح شیمیایی به فرودگاه شعیرات دیدیم که فقط خسارت نه‌چندان زیاد مالی را در پی داشت و تغییری در سرنوشت جنگ نداشت و بعد از آن حمله ارتش سوریه هم پیشروی بسیار مهمی را در عرصه میدانی داشت. آمریکایی‌ها با این اقدام‌ها اعتبار خود را پیش هم‌پیمانان خود از بین می‌برند و این بزرگ‌ترین ضربه‌ای است که خودشان به خودشان می‌زنند.
با توجه به واکنش‌های جدی ایران و روسیه، آیا اطلاعی از جلسه یا راهبرد مشخصی میان دو کشور در واکنش به اقدام به آمریکا وجود دارد یا اینکه با توجه به اینکه گفته می‌شود بحران اخیر صحنه تقابل روسیه و آمریکاست ایران تمایلی برای واکنش و اقدام نداشته باشد؟
با توجه به اینکه در حمله بامداد دوشنبه هفته قبل هفت نفر از برادران پاسدار ما توسط ارتش اسرائیل به شهادت رسیدند قطعا ایران خودش را مرتبط با این حمله و تهدید‌ها می‌داند. بعد از این اتفاق بلافاصله فرستاده ویژه پوتین در امور سوریه در راس هیات بلندپایه نظامی- سیاسی به ایران آمد و این نشان می‌دهد صحبت‌های بسیار جدی انجام شده است. حال اینکه چه توافقی صورت گرفته و اینکه چه مواضعی را دو طرف قرار شده اتخاذ کنند، رسانه‌ای نشده است. بر اساس اخبار منتشرشده دولت ایران از طریق دولت روسیه به طرف مقابل این پیام را داده است که قطعا جنایت اسرائیل را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.
به نظر می‌رسد تغییری در موضع دوحه نسبت به بحران سوریه به وجود آمده، به‌طوری که آن‌ها از حملات موشکی اخیر آمریکا حمایت کردند.
مواضع قطر نسبت به سوریه به هیچ‌عنوان تغییری نکرده و از ابتدای بحران تاکنون مواضعش در دشمنی آشکار با سوریه بوده و هست؛ آنچه تغییر کرده روابط قطر و عربستان بر سر موضع اخوان‌المسلمین است که بحثی جدا از مساله سوریه است. به نظر می‌رسد قطری‌ها از جو موجود برای اینکه به آمریکایی‌ها پیام دهند آنقدر‌ها که به نظر می‌رسد به ایران نزدیک نیستند، استفاده کرده‌اند.
لطفا درخصوص موضع و نقش کشور‌های منطقه مانند ترکیه و عربستان را درخصوص تحولات اخیر توضیح دهید.
درباره عربستان باید گفت: محمد بن‌سلمان در سفر اخیرش به آمریکا تلاش کرد آنان را به انجام اقدامات متهورانه و خطرناک ترغیب کند. ترامپ قبلا اعلام کرده بود که قصد دارد نیرو‌های آمریکا را از سوریه خارج کند، بلافاصله عربستان درخواست کرد که این اتفاق نیفتد و ترامپ هم در ازای حضور در سوریه یک فاکتور چهار میلیارد دلاری به سعودی‌ها داد. یکی از احتمالات موجود این است که حمله اخیر به جای اینکه ارتباط مستقیم با سوریه داشته باشد برای دلخوشی و دوشیدن سعودی‌هاست. درخصوص ترکیه، اردوغان می‌خواهد هر دو طرف را داشته باشد؛ از یک طرف در کنفرانس سه‌جانبه استانبول در کنار پوتین و روحانی سر یک میز می‌نشیند، عکس یادگاری می‌گیرد و اعلام می‌کند که در بسیاری از موارد وحدت نظر دارد و از طرف دیگر در مصاحبه‌ای می‌گوید که اتحاد با آمریکا راهبردی است و قصد ایجاد خلل در آن را نداریم و بشار اسد باید برکنار شود.
در صورتی که حمله آمریکایی‌ها به سوریه باعث تشدید حملات روسیه به معارضان در ادلب شود و همچنین وعده مقامات ایرانی به آزاد کردن این منطقه، آیا این اقدام آمریکایی‌ها به هر دلیلی که بوده در میدان نبرد به‌ضرر آن‌ها تمام نمی‌شود؟
تمرکز جبهه در ادلب و برگشت این منطقه به حاکمیت دولت سوریه، اول از همه برای ترکیه شکستی اساسی خواهد بود، چون ترکیه بیشترین نفوذ را در ادلب دارد و بعد هم برای آمریکا، عربستان و قطر. البته آزادی ادلب به این زودی‌ها اتفاق نخواهد افتاد، چون آن منطقه، منطقه وسیعی است و گروه‌های متعدد مسلح در آن حضور دارند و آزادی ادلب نیازمند اقدام گسترده نظامی است. آزادی ادلب به معنای مرگ نهایی گروه‌های مسلح خواهد بود، چون دیگر منطقه راهبردی در سوریه نیست که در دست نیرو‌های تروریستی باشد و این اتفاق در نشست‌های سیاسی که در آینده برگزار خواهد شد می‌تواند تاثیر جدی داشته باشد.
