روحیه مردمداری و سخاوتمندی در زندگی امام حسن عسکری (ع)

صراط: زندگانی پربرکت امام عسکری علیه السلام دارای چند بخش بود بخش اول زندگیشان که از سال 232 (سال تولد امام علیه السلام) تا سال 254 (سال شهادت امام هادی علیه السلام) در این دوره 22 ساله امام در تبعیت محض از امام معصوم زمان خود و پدر گرامیشان بودند، و از سال 254 تا سال 260 (سالروز شهادت امام عسکری) بخش دیگر زندگی امام علیه السلام بود که تمام فعالیت آن امام همام در این دوران کوتاه مدت بود.

در مدت 28 سال تمام رفتار و حرکات امام عسکری علیه السلام زیر نظر و مورد توجه دوستان و دشمنانشان بود و ایشان با رفتار عملی خود به تبلیغ دین اسلام و گسترش تشیع می پرداختند که در ادامه به چگونگی فعالیت امام حسن عسکری علیه السلام در تبیین اندیشه های شیعه خواهد آمد.

1. خدا محوری یکی از بارزترین رفتار امام عسکری علیه السلام بود به گونه ای که امام علیه السلام در مرتبه ایمان و عمل،اعتقاد به خدا و حضور همیشگی خداوند در همه مکان ها داشت و عالم را محضر حق تعالی می دانست به گونه ای که وی عاشقانه و عارفانه خدا را عبادت می کرد و آنگونه با خدای خویش مناجات می نمود که هرکس او را مشاهده می کرد مجذوب روحیه معنویش می شد.

روزی برخی از عباسیان از صالح بن وصیف (رئیس فرماندهان نظامی مهتدی عباسی) خواستند که بر امام عسکری علیه السلام سختگیری نماید. او گفت: دو نفر از بدترین و سختگیرترین زندانبانان خود را بر ابو محمدبن الرضا (امام عسکری علیه السلام) گماشته ام، اما آن دو در اثر معاشرت با او منقلب شده و در عبادت و مناجات به مراحل عالی قدم گذاشته اند. ((وفیات الائمه، من علماءالبحرین و القطیف، ص 410))

یا اینکه یکی از اصحاب آن حضرت نقل می کند که امام عسکری علیه السلام آنقدر به نماز اهمیت می دادند که هیچ کاری بر نماز مقدم نمی داشتند و اگر مشغول به کار دیگری بودند آن را رها کرده و به نماز می ایستادند. ((بحارالانوار، ج 50، ص 304.))

2. مردمداری از دیگر رفتار عملی امام حسن عسکری علیه السلام بود و همانگونه که به عبادت الهی توجه می نمودند به دستگیری نیازمندان و حل مشکلات خلق الله نیز توجه می کردند.

روحیه مردمداری و سخاوتمند

محدث نوری در کتاب مستدرک الوسائل خود داستانی نقل کرده که بیان کننده روحیه مردم داری و سخاوتمندی امام عسکری است، شخصی از لحاظ مالی به مشکل برمیخورد و بعد از مراجعه به امام عسکری علیه السلام و بیان مشکل خود امام علیه السلام با سخاوت خود تمام مشکل مالی آن شخص را برطرف کردند. (مُستَدرَكُ الوَسائل، ج3،ص 423)

3. اسراف نکردن و صرفه جویی، از دیگر درسی است که از سبک زندگی امام حسن عسکری علیه السلام می توان گرفت، که به عنوان نمونه می توان به داستانی که محمد بن حمزه سروری می گوید: توسط ابوهاشم جعفری - که با هم دوست بودیم - نامه ای به محضر امام عسکری علیه السلام نوشته و درخواست کردم که آن حضرت دعا کند تا خداوند متعال در زندگی من گشایشی ایجاد بفرماید. وقتی که جواب را توسط ابوهاشم دریافت کردم، آن حضرت بشارت داده بود که مالی به تو خواهد رسید و در زندگیت گشایش ایجاد می شود و در ادامه امام علیه السلام نوشته بودند: بر تو باد به میانه روی، و از اسراف بپرهیز که اسراف از رفتارهای شیطانی است.» (کشف الغمه، ج 2، ص 424)

اگر به بخش دوم زندگی امام حسن عسکری علیه السلام توجه نمائیم نقش درخشان ایشان در حفظ پیکره جامعه شیعه می بینیم و تلاش های زیادی نمودند تا اینکه شیعیان در ادامه مسیر خود، سرگردان نشده و یا به بیراهه نروند. که به چند مورد آن اشاره ای می نماویم.

1.  تبیین جایگاه خود:

امام حسن عسکری علیه السلام پس از شهادت پدر در پی اثبات امامت خویش برآمد چون علاوه برآنکه امام هادی علیه السلام بخاطر مراقبت ویژه ای که از او می شد نمی توانست امام بعد از خود را معرفی نماید همچنین بعضی از خیانتکاران درپی انحراف جامعه شیعه بودند و همچنین ادعای امامت توسط جعفر کذاب باعث ایجاد شک و تردید در امامت امام عسکری علیه السلام در بین جامعه شیعه شد و امام حسن عسکری علیه السلام مجبور بود تا به طریق مختلف امامت خود را اثبات نماید.

2.  تشویق به علم و تربیت نخبگان:

از دیگر فعالیت امام عسکری علیه السلام تعلیم و تربیت شاگردانی می باشد که پشتوانه علمی و عقیدتی جامعه شیعه باشد به گونه ای که شیخ طوسی گزارش داده شاگردان امام علیه السلام بیش از صد نفر بوده و آنقدر علم آموزی برای امام عسکری علیه السلام اهمیت داشته که به ستایش عالمان می پرداخت به گونه ای که امام علیه السلام در نامه ای به علی بن بابویه قمی - از دانشمندان برجسته شیعه در قم - به نحو شایسته ای او را می ستاید.( بهجة الآمال، ج 5، ص 419)

3. مبارزه با انحراف فکری :

در زمان امامت امام عسکری علیه السلام بعضی فتنه ها و اتفاقاتی روی داده است که اگر با آن برخورد نمی شد ممکن بود کل جامعه اسلام در خطر قرار بگیرد که می توان به فتنه جاثلیق نام برد، آن زمان که در سامراء قحطی سختی پیش آمد، معتمد، خلیفه وقت فرمان داد مردم به نماز استسقاء (طلب باران) بروند، مردم سه روز پی در پی برای نماز به مصلی رفتند و دست به دعا برداشتند ولی باران نیامد، روز چهارم جاثلیق (پیشوای اسقفان مسیحی) همراه با مسیحیان و راهبان به صحرا رفت. یکی از راهبان هر وقت دست به سوی آسمان بلند می کرد بارانی درشت فرو می بارید. روز بعد جاثلیق همان کار را کرد و آن قدر باران آمد که مردم دیگر تقاضای باران نداشتند; همین موجب شگفتی و نیز شک و تردید و تمایل به مسیحیت در میان بسیاری از مسلمانان شد و جامعه اسلامی در آستانه یک بحران سرنوشت ساز و خطرناک قرار گرفت.

که امام با علم خود به مردم فهماند که جاثلیق در دستان خود تکه ای از استخوان پیامبری قرار داده و استخوان پیامبری ظاهر نمی شود جز آنکه باران می آید و با این روش امام علیه السلام به جامعه مسلمان که مردد شده بودند فهماند که خودش و دینش بر حق می باشند .( پیشوای یازدهم، ص 22)

4. توسعه و گسترش شبکه وکالت:

امام حسن عسکری علیه السلام در مدت شش ساله امامت خود شبکه وکالتی که در زمان موسی بن جعفر علیه السلام تاسیس شده بود تقویت نمود و در مناطق مختلف جامعه اسلامی نماینده ای برای خود انتخاب نمود تا آنها حلقه وصل بین امام و شیعیان قرار بگیرند و به رتق و فتق امور شیعیان پرداخته و با آموزش تعالیم شیعی به پیروان اهل بیت، سطح فکری جامعه شیعه را ارتقاء دهند.

همچنین امام علیه السلام اگر می فهمیدند کسی از نمایندگانش در شبکه وکالت از موقعیتش سوء استفاده کرده و یا کم کاری کرده سریع او را توبیخ یا برکنار می نمودند.

عروه بن یحیی وکیل امام که پس از مدتی از دین حق منحرف شد و راه ضلالت پیشه کرد به گونه ای که اموال بیت المال را برای خویش ذخیره کرد و به دروغ گویی و تکذیب، بر ضد امام دهم و یازدهم پرداخت. امام علیه السلام وی را لعن و نفرین نمود و از نمایندگی خودش عزلش نمود( رجال کشی، ص 573)

از مهم ترین فعالیت های امام عسکری علیه السلام بعد از ولادت فرزندش حفظ آخرین خلیفه الهی و آگاه کردن خواص از تولد فرزندش و آماده کردن جامعه شیعه برای پذیرش امامت امام غائب حجت ابن الحسن (عج الله تعالی فرجه) بود.

محمد بن عثمان بن سعید عمری می‌گوید: ما یک گروه چهل نفره در خانه امام حسن عسکری (علیه‌السلام) جمع شده بودیم، حضرت فرزندش امام مهدی را به ما نشان داد و فرمود: "این امام شما و جانشین من است". ( بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۶)

کلام آخر

امام عسکری علیه السلام در مدت کوتاه عمر خود فعالیت های فراوانی جهت پیشرفت جامعه شیعی از لحاظ مادی، معنوی و عبادی انجام دادند.

امیدواریم با تاسی از آن امام همام بتوانیم سبک زندگی جامعه را اسلامی کرده و به پیشرفت آن کمک کنیم.

منبع: تبیان