«جمعه سیاه» یا همان «Black Friday» حالا رفته رفته در ایران هم مشتاقان به
خرید کالاهای دارای تخفیف را به مقابل فروشگاه‌های برندهای مشهور می‌کشاند
تا از خرید با تخفیف کالاها بهره‌مند شوند. سنت «جمعه سیاه» متعلق به
امریکا است.
صراط: به گزارش اعتماد، در روز بعد از جشن شكرگزاري در
ايالات متحده و برخي كشورهاي اروپايي برندهاي معروف و برخي فروشگاه‌هاي
بزرگ كالاهاي‌شان را با تخفيف‌هاي قابل توجه كه تا 70 درصد قيمت اوليه همان
كالا را شامل مي‌شود؛ عرضه مي‌كنند.
شكل‌گيري
صف‌هاي بلند مقابل فروشگاه‌ها و هجوم خريداران به فروشگاه‌ها در دقايق
اوليه آغاز به كارشان، هر سال موجب بروز حاشيه‌هايي مي‌شود. مصدوم شدن برخي
خريداران بر اثر ازدحام جمعيت يكي از حاشيه‌هاي هميشگي اين نوع از خريد
است.
چند سالي است كه همزمان با «جمعه
سياه» -آخرين جمعه ماه نوامبر - در ايران هم برخي از فروشگاه‌ها اقدام به
ارايه تخفيف روي كالاهاي‌شان كرده‌اند. امسال در ايران دو فروشگاه مشهور
اينترنتي تبليغات زيادي را براي تخفيف جمعه سوم آذرماه انجام دادند. همين
تبليغات براي عرضه كالاهاي داراي تخفيف موجب شد تعداد مراجعه‌كنندگان به
اين دو فروشگاه به قدري زياد باشد كه سايت اين فروشگاه‌ها بارها با مشكل
روبه‌رو شد. از دسترس خارج شدن اين دو سايت گلايه‌هاي فراوان كاربران را در
شبكه‌هاي اجتماعي هم در پي داشت.
«عباس»
يكي از همين كاربران در صفحه توييترش نوشت: «يعني تيم‌هاي فني اين دو
سايت چقدر ضعيف هستند كه از قبل براي پاسخ به اين حجم از مراجعات كاربران
پيش‌بيني لازم را نكرده‌اند؟» بخشي ديگر از گلايه‌هاي كاربران هم متوجه
قيمت‌هاي برخي كالاهاي عرضه شده بود. كاربران ناراضي در توييت‌هاي‌شان از
برخي كالاها نام برده‌اند كه به عقيده آنها قيمت‌هاي‌شان پس از اعمال تخفيف
هم بالاتر از نرخ مرسوم بازار است.
در
سه روز گذشته تعدادي از برندهاي معروف عرضه‌كننده لباس و كفش نيز در تهران،
كالاهاي‌شان را با تخفيف 60 تا 70 درصدي عرضه كردند. شكل گرفتن صف بلند
مردم مقابل فروشگاه يكي از برندهاي مشهور لباس در تهران موجب شد تا بسياري
از مراجعه‌كنندگان قيد خريد را بزنند و با دست خالي به خانه بازگردند.
مكانيسم‌هاي حراج
«جمعه
سياه» هر سال بيش از گذشته در ايران مورد توجه قرار مي‌گيرد و فروشگاه‌هاي
بزرگ به آن مي‌پيوندند. اما فلسفه واقعي چنين روزي چيست؟ اصلا چرا بايد
برندها محصولات‌شان را با تخفيف‌هاي بسيار زياد به خريداران عرضه كنند؟
مكانيسم شكل‌گيري اين عرضه و تقاضا به نفع خريداران است يا فروشندگان؟
اينها پرسش‌هايي بود كه با «علي سوند رومي» پژوهشگر جامعه‌شناسي اقتصادي و
خانواده در ميان گذاشتيم. سوند رومي در اين باره گفت: «در دنيا معمولا 5
نوع مكانيسم حراج وجود دارد. مكانيسم اول ارايه تخفيف براي كالاهايي است كه
تاريخ مصرف شان رو به پايان است و در صورت باقي ماندن در فروشگاه‌ها،
توليدكنندگان متضرر مي‌شوند. حتي اين تخفيف‌ها درباره محصولات غذايي به
صورت روزانه هم اعمال مي‌شوند. يعني در ابتداي صبح قيمت‌ها واقعي است و در
ساعات پاياني كار فروشگاه قيمت‌ها پايين مي‌آيد.» به گفته او، نوع دوم حراج
براي كالاهايي است كه در دوره زماني مشخصي مورد پسند قرار مي‌گيرند و در
صورت باقي ماندن در فروشگاه‌ها به عنوان جنس بنجل و فروش نرفته شناسايي
مي‌شوند و به توليد‌كننده ضرر مي‌رسانند. نوع سوم تخفيف روي كالاهايي است
كه فصل مصرف آنها در حال اتمام است و چهارمين مكانيسم هم تخفيف از طرف
فروشگاه‌هايي است كه علاقه‌مند هستند از يك حوزه اقتصادي به حوزه‌اي ديگر
وارد شوند.
از نگاه علي سوند رومي، عرضه
محدودي از كالاهاي برندهاي معتبر در روز جمعه سياه در دنيا فرصتي براي
طبقات متوسط رو به پايين جامعه است تا بتوانند از محصولاتي كه به آن علاقه
دارند، بهره‌مند شوند. اين پژوهشگر جامعه‌شناسي اقتصادي مي‌گويد: «طبقات
بالاي جامعه معمولا خريدهاي‌شان را در طول سال انجام مي‌دهند. جمعه سياه در
واقع محل تلاقي چند مكانيسم حراج به صورت همزمان است كه موجب مي‌شود طبقات
پايين جامعه هم «فرصت» تهيه اين كالاها را پيدا كنند.» اما آيا شكل‌گيري
اين سنت خريد و فروش در ايران و استقبال تعداد زيادي از خريداران را
مي‌توان يك «حركت مثبت» تلقي كرد؟ سوند رومي پاسخ مي‌دهد: «اين اتفاق طبيعي
است كه وقتي يك محصول شناخته شده با قيمت پايين‌تر و حاشيه سودكمتر ارايه
مي‌شود تعداد متقاضيان آن زياد شوند. اما اگر باز هم اين صف‌ها از سوي
افراد متمول اشغال شوند اين را مي‌توان نشانه‌اي از اختلال اجتماعي دانست.
زيرا به طور طبيعي افرادي بايد فرصت استفاده از اين تخفيف را داشته باشند
كه در شرايط عادي با سطح درآمدشان امكان چنين خريدهايي را ندارند. پس در
اين بازي برد - برد هم برندها دوباره خودشان را تبليغ مي‌كنند و محصولات
پايان فصل شان را با حاشيه سود كمتر مي‌فروشند و هم طبقات پايين‌تر شانس
وارد شدن به فهرست استفاده‌كنندگان از آن برند را پيدا مي‌كنند.»
