صراط: «محتواي مستهجن تلگرام «تشديدگر» حادثه ورامين بود»، «دوستي در فضاي
مجازي - قتل در جاده خاكي»، «قرار مرگ دختر جوان با دوست فضاي مجازي»،
«تلگرام بازي مرگبار»، «درخواست قتل در فيسبوك»،« قتل با تانگو» و الی
ماشاء‌الله از اين قبيل تيترهايي است كه روزانه از جلوي چشم ما رژه مي‌رود
بي‌آنكه بدانيم آمار جرم و جنايت تحت‌تأثير فضاي مجازي در حال سر به فلك
كشيدن است و همچنان نيم بيشتري از مردم بيشتر وقت و زمان خود را بي‌هدف در
اين محيط سپري مي‌كنند؛ محيطي كه به راحتي بستر‌ساز دسترسي آسان به محتواي
غيراخلاقي و غير‌ضروري را فراهم و متأسفانه بخش آسيب‌پذير جامعه يعني
نوجوانان و جوانان را در خود غرق كرده است. حال آنكه تبعات جبران‌ناپذير
كنترل نكردن محتواي فضاي مجازي در بستر امنيت‌ساز شبكه‌هاي ملي و داخلي
باعث شده تا آمار جرم و جنايت در سال 96 به مدت مشابه سال قبل افزايش پيدا
كند و انگشت اشاره درست به سمت فضاي مجازي نشانه گرفته شده است.
توسعه
پديده جهاني فناوري اطلاعات و ارتباطات، تحولي شگرف در ابعاد گوناگون حيات
اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، امنيتي و سياسي ايجاد كرد. گستره بيكران اين
فضا باعث شد تا از يكسو فرصت‌هاي بي‌نظيري براي پيشرفت و اطلاع‌رساني فراهم
شود و از سوي ديگر تهديدهاي جدي در بخش‌هاي مختلف ساختارهاي اجتماعي و حتي
فرهنگي به دنبال داشت.
ميل و اشتياق به
استفاده از رايانه و اينترنت و بهره‌مندي از مزاياي آن، اگرچه زمينه
مشاركت جوامع گوناگون در فناوري‌هاي پيشرفته را فراهم كرده، اما درعين حال،
شرايط و بستر مساعدي نيز براي ظهور جرائم سايبري به وجود آورد. سرعت،
كثرت، سهولت، ارزان بودن، بي‌مرز بودن، ناشناختگي، اتوماتيك بودن و... در
عرصه ديجيتال و فناوري گونه‌اي متمايز از جرائم را با خود به دنبال آورد كه
عرصه فضاي مجازي محصول يكي از همين گونه‌هاي جديد توسعه فناوري اطلاعات
است، تا جايي كه طبق گزارشات رسمي سازمان ملل هيچ حوزه‌اي از زندگي بشري
فارغ از تهديدات فضاي مجازي نمي‌بيند.
از
آنجايي كه در زمينه فضاي مجازي در كشور ما نيز پديده فاخر فرهنگي رخ داد و
تكنولوژي پيش از فرهنگ استفاده از آن در بين عامه مردم جاي خود را بازكرد،
روند را به جايي رساند كه امكان وقوع آسيب‌هاي گوناگون در بين افراد با
ضريبي بسيار بالا افزايش پيدا كرد و در نهايت به عاملي براي جرم و جنايت
تبديل شد. حال آنكه اين تكنولوژي ارتباطي خود عاملي براي تسهيل جرائم
سازمان يافته نيز شد و با توجه به مزيت‌هاي مختلف آن، بستر مناسبي هم براي
جرائم گروهي فراهم کرد.
افزايش قتل‌هاي فجيع و فضاي مجازي
به
گفته سخنگوي دستگاه قضايي كشور يكي از آثار مخل شدن امنيت و آرامش جامعه
به واسطه همين فضاي مجازي است كه آرام‌آرام زيان آن متوجه مردم شده است.
حجت‌الاسلام
والمسلمين اژه‌اي در يك صد و هجدهمين نشست خبري خود با تأكيد بر اين نكته
كه متأسفانه در سال 96 آمار قتل‌هاي فجيع و آزارهاي خانوادگي نسبت به مدت
مشابه در سال 95 بيشتر شد، مي‌گويد: نمي‌خواهم بگويم علت همه اين موارد
فضاي مجازي است، اما بر‌اساس نظر كارشناسان مربوطه يكي از آثار سوء مواردي
كه در فضاي مجازي پخش مي‌شود و ذهن مردم را درگير مي‌كند، همين جنايت‌هايي
است كه رخ مي‌دهد، البته عوامل ديگري مثل استعمال مواد‌روانگردان وجود
دارد.
حال آنكه بايد گفت گسترش اينترنت و
استفاده بي‌هدف از شبكه‌هاي اجتماعي نه‌تنها باعث تشديد آسيب‌هاي زياد در
جامعه و دسترسي به محتواي غيراخلاقي شد، بلكه بستري به اصطلاح مناسب‌تر
نسبت به گذشته براي دسترسي به محتواي غيراخلاقي فراهم ساخت و در بين قشر
آسيب‌پذير جامعه يعني نوجوانان و جوانان را هدف گرفت.
به طور مثال
موضوع به قتل رسيدن ستايش قريشي، دختر شش ساله‌اي كه در خانواده‌اي افغان
در ايران متولد شده و زندگي مي‌كرد، توسط پسر 16 ساله‌اي كه همسايه وي بود،
يكي از مباحث اصلي مطرح شده در فضاي رسانه‌اي طي چند وقت اخير بوده است.
برخي
چهره‌هاي نزديك به قاتل ستايش قريشي از‌جمله وكيل اين متهم حضور در
شبكه‌هاي اجتماعي و استفاده بدون فيلتر از فضاي مجازي را عامل اين حادثه
عنوان كرد و تعدادي از كارشناسان حوزه جامعه شناسي و ارتباطات بر اين نظر
صحه گذاشتند، اما از سوي ديگر بعضي كارشناسان نيز معتقدند اين عامل به
تنهايي نمي‌تواند موجب بروز چنين حادثه ناگواري شود و قطعاً عوامل ديگري
نيز وجود داشته است، اما دسترسي آسان به محتواي مستهجن نيز در تشديد
انگيزه‌هاي قاتل براي ارتكاب اين جرم غيراخلاقي و غيرانساني تأثيرگذار بود.
سرنخ‌هاي جنايي كه به فضاي مجازي مي‌رسد
اظهارات
سخنگوي دستگاه قضا در حالي است كه پيش از اين نيز دستگاه‌هاي ديگري چون
نيروي انتظامي كشور، به تأثيرات فضاي مجازي در جرم و جنايت اشاره و در اين
زمينه مطرح كرده بودند در بسياري مواقع در پيگيري سرنخ‌هاي كشف، به
دوستي‌هاي فضاي مجازي مي‌رسند كه باعث قتل و تجاوز است. كمااينكه طبق همين
گفته جاهايي كه قاتل يا مقتول تحصيلكرده‌تر و آشناتر با فضاي مجازي باشند،
استفاده از فضاي مجازي و ارتباط آن با جرائم جنايي نيز بيشتر مي‌شود.
اين
نشان مي‌دهد اگر ما دو موضوع مدرنيسم يا جهاني شدن و زندگي ايراني اسلامي
با تكيه بر معيارهاي ديني و اخلاقي را در دو كفه ترازو قرار دهيم، به تناسب
سنگين شدن مدرنيسم و همراه شدن با اين جريان، بعضاً شاهد از دست رفتن و
سبك‌تر شدن ارزش‌هاي اخلاقي هستيم.
خانواده‌ها نيز بايد بدانند فاصله گرفتن
از ارزش‌هاي اخلاقي و تغيير سبك زندگي آنها از نوع اسلامي ايراني به سمت
سبك زندگي غربي اروپايي تحت‌تأثير فضاي سايبري و شبكه‌هاي ماهواره‌اي باعث
فاصله گرفتن فرزندانشان از معيارهاي اخلاقي و بروز ناهنجاري‌ها در رفتار
آنها مي‌شود. شايد بهترين شيوه در جلوگيري از افزايش نتايج منفي اين چرخه
نا‌متوازن، آموزش عموم جامعه از يكسو و ايجاد امنیت شبكه‌هاي اجتماعي و
مجازي در بستر اينترنت ملي باشد.
