نقل طب و طبابت و اسرار بیمار و طبیب است؛ می‌گویند "دکتر" محرم بیمار است و بر همین اساس است که برخی بیماران حتی دلمشغولی‌های زندگی خصوصی‌شان را هم برای طبیبان‌شان رو می‌کنند تا در کنار معاینه جسم و جان، چند کلمه امیدبخش هم نسخه‌ای باشد برای آرام بیقراری‌هایشان؛ حرف‌ها و درد دل‌های خصوصی که شاید چند سالی است در سایه دعوت گروهی از بیماران در اتاق معاینه کم کم رنگ باخته و بیماران را حتی در اظهار رنج‌های جسم و جان‌شان هم در مضیقه قرار داده است.
به گزارش ایسنا، مریم از جمله مخاطبان پزشکان مورد بحث ماست؛ چند سالی بود که مادرش تحت نظر یک پزشک بود و همیشه خدا هم سالن انتظار مطبش غلغله. نوبت‌دهی از هفت صبح تا ساعت 9 انجام می‌شد و خانم دکتر هم متخصص زنان بود و ساعت 11 می‌آمد و به همراه دستیارش که ماما بود هر چهار نفر را پشت سر هم صدا می‌کرد. می‌گوید: "مادرم مطابق معمول وارد اتاق شد و من مات و سر درگم. برای همه به دلیل تکرار این موضوع عادی شده بود که وضعیت جسمی‌شان را که جز حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود، در برابر دیگران بگویند و اسناد پزشکی که محرمانه بین بیمار و پزشک است را مقابل دیگران قرار دهند؛ از عکس گرفته تا نمونه آزمایش. من بیماری را نه عیب و نقص می‌دانستم و نه مسئله شرم و حیا مطرح بود؛ قضیه حس ناخوشایندی بود که مجبور بودی در مورد وضعیت جسمی‌ات در مقابل افرادی که هیچ نسبتی با آنها نداری حرف بزنی و بدتر از آن خارج از اتاق به نصایح، توصیه‌ها، دخالت‌ها و دلسوزی‌های بی‌دلیل‌شان گوش دهی."
این بخشی از درد دل‌های دختری است که بارها و بارها در راهروهای پرو پیچ‌وخم بیمارستان‌ها و مطب‌ها دوش به دوش مادر برای مراجعه به پزشک رفته است، اما یکبار که به مطب پزشکی که از قضا شهره شهر هم بود، قدم گذاشته و آنقدر از آشکار شدن بیماری مادرش در نزد بیماران دیگر در عذاب بوده که عطای مراجعه به خانم پزشک معروف را به لقایش بخشیده است.
او هنوز هم آن روز را به یاد دارد و می‌گوید: بعد از اینکه وارد اتاق خانم دکتر شدیم، شرح حال توسط دستیار گرفته شد، اما شکر خدا بنایشان بر این بود که معاینه در اتاق دیگری صورت گیرد، اما به هر حال من دیگر پایم را در آن مطب نگذاشتم، هرچند که مادرم هنوز معتقد است فلانی دکتر خوبی است.
شاید این تجربه برای دختران، زنان و مردانی که به پزشک به عنوان یک معتمد مراجعه می‌کنند، پیش آمده باشد. آنها می‌خواهند دردشان را به پزشک بگویند و مرهم بگیرند، اما در برخی مواقع درد دیگری از جنس دردهای روحی به بیماری‌شان اضافه می‌شود؛ چراکه مجبورند همه اسرار بیماری‌شان را نزد آدم‌هایی که نمی‌شناسند بریزند روی دایره.
دختر جوان دیگری برایم تعریف می‌کند که یکبار به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده، اما بعد از پرداختن حق ویزیت و در اتاق خانم دکتر متوجه می‌شود که این پزشک بیماران را چندتا چندتا فرامی‌خواند و از آنها شرح حال می‌گیرد. برایم می‌گوید: " راستش دوست نداشتم جلو بقیه از مشکلم صحبت کنم و سعی می‌کردم آخرین نفری باشم که صحبت می‌کنم. داخل اتاق پزشک اینطور بود که مثلا چهار نفر از بیماران را باهم صدا می‌زدند و وقتی یک نفر خارج می‌شد، فورا بیمار دیگری را جایگزین می‌کرد. به این شکل هیچوقت نمی‌توانستی با پزشک به تنهایی صحبت کنی."
او ادامه می‌دهد: "خلاصه با هر سختی بود با صدای خیلی پایین مشکلم را به پزشک گفتم و او برایم چندین آزمایش نوشت. کلی پول هم بابت انجام آزمایش‌ها پرداخت کردم، اما چون هم مطبش شلوغ بود و هم بیماران را باهم داخل می‌فرستادند، حتی نرفتم تا جواب آزمایش‌هایم را به دکتر نشان دهم."
رازی که برملا شد
این دختر خاطره یکی از اقوامش را هم برایم تعریف می‌کند و می‌گوید: "سر همین سیستم یکی از دوستانم حسابی زندگی‌اش تحت تاثیر قرار گرفت. چراکه او به دلیل بیماری که داشت توصیه پزشکی به وی این بود تا بچه‌اش را سقط کند و به جهت مشاوره در همین مورد به مطب پزشکی مراجعه کرد و از قضا پزشک مربوطه بیماران را به طور همزمان ویزیت می‌کرد و از آنها شرح حال می‌گرفت. در زمان ویزیت این دوستم، یکی از دوستان خانوادگی‌شان وارد اتاق پزشک شد و ماجرا را فهمید و این طور بود که ماجرا به گوش فامیل رسید."
حفظ محرمانگی اسرار بیماران در قوانین
باید بدانیم که یکی از دلایل بروز چنین اتفاقاتی ناآگاهی افراد جامعه نسبت به حق و حقوق خودشان است. مردمی که نمی‌دانند در مواجهه با چنین رفتارهایی از سوی پزشکان طبق قانون می‌توانند به پزشک تذکر دهند یا در صورت تکرار این روند با وجود ارائه تذکر، حتی می‌توان از وی شکایت کرد. حفظ حقوق و اسرار بیمار موضوع مهمی است که سازمان نظام پزشکی کشور برای تحقق این مهم، به تصویب راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای اقدام کرده است. بر اساس این راهنما، اعضا موظفند به حق بیمار مبنی بر محرمانه بودن تمام اطلاعات وی اعم از اطلاعات حساس و غیر حساس که به هر شکل در مراحل مختلف تشخیصی و درمانی جمع آوری می‌شود و یا به هر ترتیب در اختیار تیم درمانی قرار می‌گیرد، احترام بگذارند.
هرچند که برخی پزشکان وقتی با اعتراض بیماران مبنی بر نقض حریم خصوصی‌شان مواجه می‌شوند هم بی اعتنا کار اشتباه خود را ادامه می‌دهند. این درحالیست که طبق آیین‌نامه عمومی نظام پزشکی، اعضای این سازمان موظفند به حریم خصوصی بیماران احترام بگذارند. احترام به حریم خصوصی بیماران مستلزم خودداری از همه کارهایی است که بیماران آن را نقض حریم شخصی خود تلقی می‌کنند. در این راستا اعضای سازمان باید از اقداماتی مانند معاینه بیمار در حضور افراد دیگر، پرسیدن سوالات حساس از بیماران در حضور دیگران به نحوی که موجب شرم بیماران شود و همچنین مشاهده یا لمس غیر ضروری بیماران به ویژه درمورد بیماران غیر همجنس خودداری کنند. همچنین طبق راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای پزشکان، اعضا مکلفند از معاینه و ویزیت هم زمان چند بیمار در اتاق معاینه خودداری کنند. بنابراین انجام معاینات همزمان و پرسیدن سوالات بی‌مورد، تخلف محسوب می‌شود و در صورتی که پزشک بی‌اعتنا به قانون، این حق بیماران را نقض کند، مردم می‌توانند از وی به سازمان نظام پزشکی شکایت کنند.
در این زمینه دکتر احسان شمسی کوشکی - مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با ایسنا، می‌گوید: خوشبختانه اخیرا راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای از سوی سازمان نظام پزشکی منتشر شده و به عنوان مبنای رفتار حرفه‌ای اعضای سازمان نظام پزشکی قرار گرفته است. در این راهنما به صراحت اعلام شده که یکی از بحث‌های مهمی که باید مورد توجه پزشکان قرار گیرد، توجه به حریم خصوصی بیماران است. بر این اساس بیمار باید بتواند به راحتی با پزشکش صحبت کند.
وی با اشاره به مساله ویزیت همزمان بیماران از سوی پزشک، می‌افزاید: خوشبختانه در سال‌های اخیر و بعد از انقلاب اسلامی، تعداد پزشکان‌مان افزایش یافته و قاعدتا دیگر اجبارهای قبلی ناشی از کمبود پزشک در این باره وجود ندارد. بنابراین روشن است که ویزیت همزمان چند بیمار با یکدیگر، خلاف اخلاق حرفه‌ای است و اخلاقی نیست که چند بیمار را به طور همزمان در یک اتاق بنشانیم تا ویزیت شوند، زیرا حریم خصوصی آنها محدود می‌شود و ممکن است نتوانند به راحتی با پزشک صحبت کرده و مشکلات‌شان را به پزشک‌شان بگویند.
ویزیت همزمان بیماران تخلف است
شمسی کوشکی با بیان اینکه این کار خلاف اخلاق حرفه‌ای است و سازمان نظام پزشکی در مواردی که اعضایش خلاف اخلاق حرفه‌ای برخورد کنند، با آنها برخورد می‌کند، می‌گوید: این کار به عنوان رفتاری خلاف شئون حرفه‌ای تلقی می‌شود و مجازات آن بسته به نوع تخلف و در سطوح مختلف، متفاوت است؛ به طوریکه گاهی پزشکی دو بیمار سرماخوردگی را با هم و به طور همزمان ویزیت می‌کند و گاهی دو بیمار با بیماری‌های شخصی معاینه می‌کند. بر این اساس شرایط و مجازات این دو باهم متفاوت است.
تعداد پرونده‌های مربوط به اخلاق پزشکی کم است، چون...
مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه البته تاکنون این موارد به میزان زیادی در سازمان نظام پزشکی مورد رسیدگی قرار نگرفته است، ادامه می‌دهد: این درحالیست که بحث اصلی در نظام پزشکی، بحث اخلاق حرفه‌ای است، اما تعداد پرونده‌هایی که به موضوع اخلاق پزشکی بپردازد، بسیار محدودند. چراکه اولا مردم شکایت زیادی از این دست موضوعات ارائه نمی‌کنند و دوما حساسیت لازم در گذشته روی این موضوعات وجود نداشت که البته اکنون با تصویب راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای این حساسیت ایجاد شده و قاعدتا اگر کسی به سازمان نظام پزشکی مراجعه کند، این سازمان حتما موضوع را رسیدگی می‌کند.
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه ما تلاش کردیم این آیین‌نامه را تدوین کنیم و خوشبختانه شورای‌عالی هم آن را به تصویب رساند، می‌افزاید: فاز بعدی این آیین‌نامه باید در راستای تدوین راهنماهای اختصاصی برای موارد مختلف در حوزه پزشکی باشد. به عنوان مثال باید برای ویزیت یک راهنمای اخلاق پزشکی اختصاصی داشته باشیم. هرچند که تصویب این راهنمای عمومی هم کار بزرگی بوده است؛ چراکه از سال 1348 که آیین‌نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی تصویب شده بود، دیگر چنین چیزی را در حوزه اخلاق پزشکی نداشتیم. بنابراین انجام این کار بسیار خوب و ضروری بود. حال این روال آغاز شده و امیدواریم با حضور دکتر فاضل، در کسوت ریاست کلی سازمان نظام پزشکی که دغدغه اخلاق دارند، این راه به صورت جدی‌تر ادامه یابد.
شکایت از پزشک را در جامعه ترویج نکنیم
وی اظهار می‌کند: البته نباید شکایت کردن از جامعه پزشکی را در جامعه و در میان مردم ترویج کنیم. چراکه اگر پزشک فکر کند با هر اقدامی که انجام دهد، ممکن است از او شکایت کنند، به پزشکی تدافعی روی می‌آورد و این باعث می‌شود که روند درمان کند شده، پزشکان برای درمان بیماران حاد نگران انجام اقدام جدی باشند، ریسک‌پذیری پزشک را کاهش داده و رابطه میان پزشک و بیمار را از یک رابطه اخلاقی به رابطه‌ای حقوقی تبدیل می‌کند که پیامدهای بسیار بدی برای مردم و جامعه دارد. بنابراین مردم اگر از نحوه ارائه خدمت یک پزشک ناراضی هستند، در مرحله اول خودشان با پزشک‌شان صحبت و ناراحتی و نارضایتی‌شان را به پزشک منتقل کنند. مثلا اگر پزشکی چند بیمار را به صورت همزمان ویزیت می‌کند، به او بگویند که با این کار حریم خصوصی ما نقض می‌شود و ما را به صورت فردی ویزیت کنید.
مردم نسبت به حقوق‌شان آگاه باشند و آن را مطالبه کنند
مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی می‌افزاید: معمولا همکاران ما وقتی با این مطالبات روبرو می‌شوند، خودشان هم حساس‌تر شده و این موضوعات را رعایت می‌کنند. قاعدتا شکایت هم در مراحل بعدی اثرگذار است. بنابراین پیشنهاد ما این است که مردم اولا نسبت به حقوق‌شان آگاهی داشته باشند، حقوق‌شان را از پزشک‌شان مطالبه کنند و در موارد حاد هم به سازمان نظام پزشکی شکایت کنند.
شمسی‌کوشکی با تاکید بر اینکه مردم بدانند که بهترین جا برای شکایت در این موارد، سازمان نظام پزشکی به عنوان سازمان حرفه‌ای پزشکان است، می‌گوید: بنابراین به جای اینکه به دادگاه‌های مختلف بروند، بهتر است شکایت‌شان را با سازمان نظام پزشکی مطرح کنند. چراکه این سازمان در این موارد بهتر رسیدگی می‌کند.
ضرورت تدوین راهنماهای اخلاق حرفه‌ای تخصصی
وی با اشاره به لزوم تدوین راهنماهای تخصصی در حوزه اخلاق پزشکی، می‌گوید: بالاخره ادبیاتی علمی در این حوزه در کشور موجود است و تعداد زیادی تحقیقات علمی و تز دکترا در این زمینه انجام شده و در فرهنگستان علوم پزشکی هم اقداماتی انجام گرفته است. بنابراین در حال حاضر باید سازمان نظام پزشکی کار را در این حوزه ادامه دهد. نظام پزشکی هم قطعا این کار را خواهد کرد. ما اعلام کردیم که در مرحله بعدی باید راهنماها و آیین‌نامه‌های اختصاصی را در حوزه اخلاق پزشکی ایجاد کنیم. من مطمئنم که نظام پزشکی حتما با حضور دکتر فاضل این راه را ادامه خواهد داد و تحولات خوبی ایجاد خواهد شد.
