صراط: «بنیتا» کودکی که این روزها سرنوشت آخرین روزهای هشت ماهگی اش بر سر زبان ها افتاده است، اولین و آخرین قربانی جرم سرقت نیست و نخواهد بود.سارقینی که به طمع سرقت خودروی پراید به ماشین پدر بنیتا نزدیک شدند، این روزها از سوی قانون و جامعه به عنوان قاتل آن هم یک قاتل بی رحم شناخته میشود. دو جوانی که طبق گفته های سخنگوی قوه قضائیه،حجت الاسلام غلامحسین محسنی اژه ای سابقه دار هستند و یکی از آنها با قرار وثیقه و دیگری با اتمام حبس،از زندان آزاد می شوند.قاتل و یا قاتلینی که اگر چه جرم آنها مشهود است اما ابهاماتی در رابطه با عمدی یا غیر عمدی بودن چگونگی جرم شان وجود دارد.
دکتر حمید رضا نیکوکار، دکتری جرم شناسی و محقق موسسه جرم شناسی ماکس پلان در آلمان در گفتگو با مهر در خصوص عمدی یا شبه عمدی بودن جرم قتل در رابطه با مرگ بنیتا، گفت: طبق انچه در رابطه با مرگ این کودک رخ داده است، دخترابتدا ربوده شده و در ماشینی که شیشه ها بالا بوده در فضایی که قابل رویت نبوده است،رها می شود.
عمل ارتکابی قاتل نوعا کشنده محسوب می شود
وی افزود: این فرد کودک را در ماشین رها کرده است و اگر بخواهیم ارکان قانونی جرم را بررسی کنیم باید بگویم که این عمل نوعا کشنده محسوب می شود.
این دکتری جرم شناسی با تاکید بر اینکه عمل ارتکابی نوعا کشنده بوده است،گفت: در کشنده بودن عمل ارتکابی هیچ شکی وجود ندارد و این محرز است.
قتل سعادت آباد، عمدی جلوه داده شد
نیکوکار با اشاره به قتل های رسانه ای شده در سالهای گذشته،اظهار کرد: چند سال گذشته یک قتل ناموسی در سعادت آباد از سوی رسانه ها منتشر شد و در این قتل، پلیس نظاره گر بود و اورژانس دیرآمد و اگر می خواستیم ارکان قتل را نگاه کنیم این بود که قتل غیر عمدی بود اما عمدی جلوه به نظر رسید.
وی افزود: این قتل عمدی نبود اما از نظر حقوقدانان به دلیل رسانه ای شدن فیلم های حادثه،عمدی جلوه داده شد.
این محقق دانشگاه فرایبورگ آلمان،اظهارداشت: در قضیه مرگ کودک هشت ماهه به نظرمیرسد ارکان حقوق کیفری خیلی در جای خودش نمی تواند نقش ایفا کند.پژوهش ها نشان می دهد که موارد این چنینی به زودی اعدام می شود.
نیکوکار با تاکید بر ضرورت ریشه یابی زندگی و به طور ویژه کودکی قاتلین بنیتا،گفت: مردم اگر گذشته افراد این چنینی را بدانند طبیعتا واکنششون فرق می کند.
افزایش درخواست مردم برای کیفر به تناسب ترس عمومی از جرم
این دکتری جرم شناسی تصریح کرد: ترس عمومی از جرم نسبت به این موضوع در سطح بالایی وجود دارد و طبق تحقیقاتی که داشتم وقتی ترس بالا می رود درخواست مردم نسبت به کیفر هم افزایش می یابد.
وی افزود: در همین راستا شاهد تغییر کیفیت زندگی مردم متناسب با مسئله مرگ این کودک هستیم به طوری که والدین کمتر حاضر هستند به تنهایی کودک خود را حتی به پارک ببرند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مردم می خواهند عدالت را ببیند،گفت: رها کردن ماشین در ان وضعیت نوعا کشنده است.
وی با اشاره به سوالات عامه مردم در رابطه با این پرونده،اظهارداشت: قاتل این کودک در زندان بوده و سوال مردم این است که چرا این فرد آزاد را کردند،اما سوال اصلی اینجاست که اگر دو سال دیگر این افراد آزاد می شدند، باز هم این کار را انجام می دادند که قطعا پاسخ مثبت است.
وی به تاثیر زندان در افزایش آسیب های وارده به این دسته از زندانیان اشاره و تصریج کرد: هفتاد تا هفتاد و پنج درصد کسانی که از زندان بیرون می آیند ،مجددا به داخل زندان بر می گردد بنا براین آسیب هایی که در کودکی در فرد وجود داشته به همراه آسیب های ناشی از زندان، در روحیه وی تاثیر کذار بوده است.
در قتل بنیتا نباید دنبال ارکان جرم بود/ بروز سیاست کیفری هیجان زده
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در این قضیه خیلی دنبال ارکان جرم نباید بود چرا که مردم صحنه را دیدند و باید عدالت را ببیند. در حال حاضر یک سیاست کیفری هیجان زده در رابطه با این موضوع پدید آمده و برخورد سریع ناشی از مطالبه مردمی وجود دارد که به آن رفتارهای مسکنی می گویند.
نیکوکار بابیان اینکه یک رابطه مستفیم بین ترس از جرم و کیفرخواستی وجود دارد،گفت: در هیچ جای دنیا این موضوع فرق ندارد جای جای دنیا نداردبا این حال جامعه ای که الان انگشت اشاره به سمت قتل دارد سه انگست دیگر را باید به سمت خود ببرد چرا که این جامعه آسیب دیده است.
وی با تاکید بر اینکه مردم باید بدانند چه اتفاقی برای متهمان افتاده است،گفت:در آلمان برنامه هایی برای افراد بزهکار وجود دارد تا مردم بدانند که چه اتفاقی برایشان افتاده تا عدالت کیفری بدور از هیاهو بتواند کارش را انجام دهد.
قانون گذار هم تابع هیاهوی رسانه ای است
محقق موسسه جرم شناسی ماکس پلان آلمان، تاکید کرد:در حال حاضر کودک ربایی یک سوژه شده است و احتمال دارد قانون گذار مثل قضیه سلاح سرد که همزمان با چندین قتل رسانه ای شده از جمله قتل روح الله داداشی مطرح و منجر شد قانون را سخت تر و کیفر را شدید تر کند.
وی با اشاره به تحقیقات انجام شده در رابطه با تناسب کیفر و موضوع پیگشیری از جرم گفت: تحقیقاتی که من انجام دادم نشان می دهد شدت مجازات نمی تواند برای پیشگیری از جرم تاثیری داشته باشد.
تاثیر قتل روح الله دادشی بر تشدید قوانین
همین اتفاق در قضیه روح الله داداشی مطرح بود بطوریکه چند قتل با چاقو بود که یکی در شریعتی،دیگری درپل رومی بود و آخرین سوژه روح الله داداشی بود که سوژه خوبی هم بود برای اینکه عدالت اجرا شود، اما در زمان اجرای اعدام قاتل شاهد این بودیم برخی افراد برای تماشای اعدامی که ساعت ۵صبح در کرج رخ داد، برای تماشا با خود صبحانه آورده بودند.
موضوع قتل بنیتا از جنبه عمدی بودن یا شبه عمدی هم قابل بررسی است که هنوز تحقیقات قضایی لازم به پاسخ روشنی در این رابطه نرسیده است .حال سوال اصلی اینجاست که قتل این کودم هشت ماه با توجه به شرایط منجر به فوت؛ عمدی محسوب می شود و یا شبه عمد.
بررسی حقوقی جنایت علیه بنیتای هشت ماهه
شاهرخ صالحی کرهرودی حقوقدان و استاد دانشگاه هم در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه سارقانی که پس از دزدیدن خودرو، متوجه حضور «بنیتا» هشت ماهه درون خودروی سرقتی شده بودند، بدون توجه به وضعیت خاص کودک، او را در خودرورها کرده و با این اقدام موجب فوت کودک می‌شوند،گفت: اینکه «ترک فعل» صورت گرفته از سوی سارقان و قتل کودک چه نسبتی با هم دارد، نیازمند بررسی حقوقی است.
وی افزود: اگرچه احراز نهایی نوع جنایت صورت گرفته در خصوص بنیتا با دادگاه کیفری یک استان تهران و سپس تایید دیوانعالی کشور است اما با این حال، این جنایت، از نظر عمدی یا غیرعمدی بودن قابل بررسی و توصیف حقوقی است.
عنصر معنوی جرم، شاه کلید کشف ماجرا
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه قتل همیشه نیازمند یک اقدام فیزیکی نیست،گفت: گاهی انجام ندان وظیفه هم می‌تواند به مرگ افراد منتهی شود؛ موضوعی که در کشته شدن بنیتای هشت ماهه هم مشهود بود و سارق عامل جنایت با «ترک فعل» صورت داده، مرتکب بروز جنایت شده است.
صالحی با تاکید بر اینکه هر جرم و جنایتی از سه رکن مادی، معنوی و قانونی تشکیل میشود،گفت: عمدی یا غیرعمدی بودن جرم یا جنایت، بسته به عنصر معنوی جرم است. در واقع آنچه که باعث میشود جرمی عمدی یا غیرعمدی دانسته شود، به قصد قاتل از نتیجه جرم باز می‌گردد و این سوال اساسی مطرح است که آیا قاتل به واسطه فعل یا ترک فعلی که انجام داده، قصد وقوع جنایت را داشته است یا نه؟
وی افزود: برای مثال، اگر کسی، سیلی به گوش کسی بزند، به طور طبیعی سیلی زدن منجر به قتل کسی نمی‌شود؛ کسی هم با سیلی زدن قصد قتل ندارد اما اگر اتفاقا سیلی زدن، منجر به قتل طرف مقابل شود، به لحاظ نبود قصد نتیجه که همان قتل است، نمی‌توان قتل را عمدی دانست. اما در نقطه مقابل، اگر فرد مطلع باشد که سیلی زدن به یک کودک ضعیف یا شخص بیمار یا شخص سالمند، می‌تواند به قتل وی منجر شود، و با این وجود، به وی سیلی بزند، در این صورت دیگر نمی‌تواند ادعا کند که سیلی زدن برای قتل نبوده، زیرا علم داشته که اگر سیلی بزند، قتل رخ می‌دهد و با این حساب، قتل وی عمدی خواهد بود.
با توجه به عدم توانایی دفاع،قتل عمدی محسوب می شود
این حقوقدان در رابطه با عمدی بودن قتل بنیتا،گفت: حال با این توضیح، اگر موضوع قتل بنیتا تحلیل شود، متوجه می‌شویم که از لحاظ عنصر روانی جرم، اگرچه سارقان قصد ارتکاب جنایت و قتل کودک هشت ماهه را نداشته‌اند و اقدام آنها در رها کردن کودک درون خودرو، نوعا نسبت به افراد متعارف، موجب جنایت نمی‌شود، اما وقتی قربانی یک کودک هشت‌ماهه است که هیچ توانی برای دفاع از خود در برابر گرما، تشنگی، گرسنگی و حتی اعلام حضور درون خودرو را ندارد و سارقان هم به این وضعیت آگاهی داشته‌اند، در نتیجه از لحاظ روانی، رفتار مجرمان، در حکم قصد برای ارتکاب جنایت عمدی، محسوب خواهد شد.
تنها راه فرار قاتلان از عنوان اتهامی قتل عمد
صالحی با اشاره به موضوع رها کردن خودرو،گفت: تنها نکته‌ای که سارقان می‌توانند آن را دستاویز قرار داده تا بتوانند از بار مسئولیت عمدی بودن جنایت شانه خالی کنند، اشاره آنها به رها کردن خودرو، در یک خیابان عمومی و بازگذاشتن درب خودرو است تا یک نفر پیدا شود و کودک را نجات دهد؛ اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط ویژه یک کودک هشت ماهه و ضعف ذاتی کودکی اینچنینی در برابر گرما، گرسنگی و تشنگی، و علم و اطلاع سارقان از وضعیت کودک، نمی‌توان دفاع آنها را در این خصوص پذیرفت و حکم به غیرعمدی قتل مذکور داد.
قانون چه می گوید
این استاد دانشگاه با اشاره به عنصر قانونی جرم طبق ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ گفت: این ماده مقرر کرده است که «جنایت در موارد زیر عمدی است» و سپس در بند (پ) این ماده آورده است: « هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعا موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمی‌شود لکن درخصوص مجنیٌعلیه، به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به علت وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعا موجب آن جنایت یا نظیر آن میشود مشروط بر آنکه مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنیٌعلیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد».
معاونت در جرم برای متهم دیگر
این حقوقدان در رابطه با عنوان اتهامی متهم دیگر این پرونده،گفت: با این توضیحات، می‌توان گفت که عمل قتل منتسب به رفتار سارقی است که خودرو را رها کرده و عمل سارق دیگر، در کمک به سرقت خودرو، سپس عدم هشدار به سارق دیگر در خصوص کودک و در ادامه عدم تلاش برای نجات جان کودک، مصداق معاونت در جرم عمدی تلقی میشود.
پرونده قتل بنیتای هشت ماه اکنون به دادگستری تهران احاله شده است و طبق گفته مسئولان قضایی است در اسرع وقت و با دقت لازم مورد رسیدگی قرار گیرد.
