صراط: فارس نوشت: میرزا حسن خان مشیرالدوله (پیرنیا) فرزند میرزا نصرالله خان مشیرالملک نائینی در سال 1251 در شهر تبریز دیده به جهان گشود.
پیرنیا پس از اتمام تحصیلات در روسیه، در سفارت ایران در سنت پترزبرگ به سمت وابسته منصوب شد. در سال 1313ه.ق. به لقب مشیرالملک نائل شد.
در سال 1314 ه.ق. در کابینه میرزا احمد خان مشیرالسلطنه، وزیر عدلیه و ملقب به مشیرالدوله شد و در همین سال در کابینه ابوالقاسم خان ناصرالملک، وزیر خارجه شد.
میرزا نصراللهخان مشیرالملک در سال 1317ه.ق. پس از فوت حاج شیخ محسن خان مشیرالدوله، ملقب به مشیرالدوله گشت و وزیر امور خارجه شد پسران خود را که بعضی از آنان تحصیلات خود را تمام نکرده بودند از اروپا خواست و برای میرزا حسن خان لقب مشیرالملکی گرفته او را به سمت ریاست دفتر وزارت خارجه تعیین کرد.
میرزا حسن خان در سال 1319 ه.ق. وزیرمختاری سوئد و نروژ نیز به منصب وزیرمختاری روسیه منضم شد و تا سال 1324ه.ق. در این مقام باقی بود.
میرزا حسن‌خان با حمایت مظفرالدین شاه مدرسه وزارتخانه یا همان مدرسه علوم سیاسی تهران را تاسیس کرد و خود در این مدرسه حقوق بین‌الملل درس می‌داد.
پس از فتح تهران به دست مشروطه خواهان، میرزا حسن‌خان مشیرالدوله به نمایندگی از استرآباد به مجلس راه یافت، ولی به دلیل پذیرش مسئولیت وزارت عدلیه در کابینه سپهدار از نمایندگی استعفا کرد.
زمان استعفای مستوفی‌الممالک از نخست وزیری، مشیرالدوله نماینده مردم تهران در مجلس سوم بود ( 1293/9/14 تا 1294/8/21) و احمدشاه پس از نظرخواهی از مجلس او را مأمور تشکیل کابینه کرد. مهمترین کار مشیرالدوله در اولین دوره نخست وزیری مذاکره با دولت های روس و انگلیس برای تخلیه ایران از قوای اشغالی آنها و لغو اختیارات فوق العاده مسیو مرنار بلژیکی رئیس کل گمرک ایران بود. انگلیسی ها نسبت به او نظر مساعدی نداشتند و نیروهای روسیه به بهانه پیشروی قوای عثمانی، از قزوین به سوی تهران حرکت کردند و مجلس نیز با پیرنیا همراه نشد، در نتیجه، مشیرالدوله در25 فروردین 1294 ه.ش بعد از حدود 40 روز استعفا کرد.
پس از چندی با برگزاری انتخابات مجلس چهارم (1300/4/1 تا 1302/3/30) مشیرالدوله به نمایندگی از مردم تهران به مجلس رفت، اما پیش از افتتاح مجلس برای دومین بار به ریاست کابینه رسید و از نمایندگی استعفا کرد.
اولین تدبیر او در این مقام برای اینکه دولت را از قید تعهدات ناشی از قرارداد 1919 رها سازد موکول ساختن اجرای این قرارداد به نظر مجلس آینده(چهارم) بود.
مشیرالدوله در این دوره از زمامداری خود با مشکلات بزرگ دیگری هم مواجه بود که از جمله مهمترین آنها می توان به قیام میرزا کوچک خان جنگلی در گیلان و قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز اشاره کرد. مشیرالدوله در هر دو مورد برای حل مشکل از طریق مسالمت آمیز سعی فراوان کرد، ولی نتیجه ای نگرفت.
با اعزام مخبرالسلطنه به تبریز غائله خیابانی سرکوب و خود او کشته شد، ولی قوای اعزامی به رشت از عهده جنگلی ها برنیامد و این مشکل تا پایان دوره زمامداری مشیرالدوله بر جای ماند. از سوی دیگر انگلیسی ها که از تعلیق قرارداد 1919 ناراضی بودند بنای کارشکنی و مخالفت با مشیرالدوله را گذاشتند و مشیرالدوله ناچار روز سوم آبان 1299 از کار کناره گرفت.
مشیرالدوله برای سومین بار، یازده ماه پس از کودتای 1299 با رأی تمایل اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس، به نخست وزیری منصوب شد. در کابینه جدید وی که روز سوم بهمن 1300 شمسی به مجلس معرفی شد، سردار سپه (رضاخان) وزیر جنگ و سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) وزیر عدلیه بودند.
احمدشاه بعد از رأی اعتماد مجلس به دولت مشیرالدوله عازم اروپا شد. مداخلات سردار سپه در کار دولت منجر به استعفای او از مقام نخست وزیری گردید، کابینه سوم مشیرالدوله فقط چهار ماه و نیم دوام آورد. مشیرالدوله در ادوار پنجم (1302/11/22 تا 1304/8/22)، ششم (1305/4/19 تا 1307/5/22) و هفتم از تهران به وکالت مجلس انتخاب شد ولی در دوره هفتم از قبول وکالت خودداری نمود.
حسن پیرنیا در ده سال آخر عمر اغلب به کارهای فرهنگی و علمی اشتغال داشت و آثاری همچون مجموعه سه جلدی تاریخ ایران باستان و داستان‌های ایران قدیم و حقوق بین‌الملل را نوشت. کتاب تاریخ ایران باستان نخستین کتابی است که به شیوه علمی و بر اساس مستندات و کشفیات باستان‌شناسی در باره گذشته تاریخی ایران نگاشته شد و هنوز هم مورد توجه‌است.
پیرنیا بعد از دو سال بیماری سخت، در تاریخ 1314/8/30 در سن 63 سالگی در خانه شخصی خود در خیابان منوچهری تهران درگذشت و در امامزاده صالح تهران به خاک سپرده شد.
پیرنیا پس از اتمام تحصیلات در روسیه، در سفارت ایران در سنت پترزبرگ به سمت وابسته منصوب شد. در سال 1313ه.ق. به لقب مشیرالملک نائل شد.
در سال 1314 ه.ق. در کابینه میرزا احمد خان مشیرالسلطنه، وزیر عدلیه و ملقب به مشیرالدوله شد و در همین سال در کابینه ابوالقاسم خان ناصرالملک، وزیر خارجه شد.
میرزا نصراللهخان مشیرالملک در سال 1317ه.ق. پس از فوت حاج شیخ محسن خان مشیرالدوله، ملقب به مشیرالدوله گشت و وزیر امور خارجه شد پسران خود را که بعضی از آنان تحصیلات خود را تمام نکرده بودند از اروپا خواست و برای میرزا حسن خان لقب مشیرالملکی گرفته او را به سمت ریاست دفتر وزارت خارجه تعیین کرد.
میرزا حسن خان در سال 1319 ه.ق. وزیرمختاری سوئد و نروژ نیز به منصب وزیرمختاری روسیه منضم شد و تا سال 1324ه.ق. در این مقام باقی بود.
میرزا حسن‌خان با حمایت مظفرالدین شاه مدرسه وزارتخانه یا همان مدرسه علوم سیاسی تهران را تاسیس کرد و خود در این مدرسه حقوق بین‌الملل درس می‌داد.
پس از فتح تهران به دست مشروطه خواهان، میرزا حسن‌خان مشیرالدوله به نمایندگی از استرآباد به مجلس راه یافت، ولی به دلیل پذیرش مسئولیت وزارت عدلیه در کابینه سپهدار از نمایندگی استعفا کرد.
زمان استعفای مستوفی‌الممالک از نخست وزیری، مشیرالدوله نماینده مردم تهران در مجلس سوم بود ( 1293/9/14 تا 1294/8/21) و احمدشاه پس از نظرخواهی از مجلس او را مأمور تشکیل کابینه کرد. مهمترین کار مشیرالدوله در اولین دوره نخست وزیری مذاکره با دولت های روس و انگلیس برای تخلیه ایران از قوای اشغالی آنها و لغو اختیارات فوق العاده مسیو مرنار بلژیکی رئیس کل گمرک ایران بود. انگلیسی ها نسبت به او نظر مساعدی نداشتند و نیروهای روسیه به بهانه پیشروی قوای عثمانی، از قزوین به سوی تهران حرکت کردند و مجلس نیز با پیرنیا همراه نشد، در نتیجه، مشیرالدوله در25 فروردین 1294 ه.ش بعد از حدود 40 روز استعفا کرد.
پس از چندی با برگزاری انتخابات مجلس چهارم (1300/4/1 تا 1302/3/30) مشیرالدوله به نمایندگی از مردم تهران به مجلس رفت، اما پیش از افتتاح مجلس برای دومین بار به ریاست کابینه رسید و از نمایندگی استعفا کرد.
اولین تدبیر او در این مقام برای اینکه دولت را از قید تعهدات ناشی از قرارداد 1919 رها سازد موکول ساختن اجرای این قرارداد به نظر مجلس آینده(چهارم) بود.
مشیرالدوله در این دوره از زمامداری خود با مشکلات بزرگ دیگری هم مواجه بود که از جمله مهمترین آنها می توان به قیام میرزا کوچک خان جنگلی در گیلان و قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز اشاره کرد. مشیرالدوله در هر دو مورد برای حل مشکل از طریق مسالمت آمیز سعی فراوان کرد، ولی نتیجه ای نگرفت.
با اعزام مخبرالسلطنه به تبریز غائله خیابانی سرکوب و خود او کشته شد، ولی قوای اعزامی به رشت از عهده جنگلی ها برنیامد و این مشکل تا پایان دوره زمامداری مشیرالدوله بر جای ماند. از سوی دیگر انگلیسی ها که از تعلیق قرارداد 1919 ناراضی بودند بنای کارشکنی و مخالفت با مشیرالدوله را گذاشتند و مشیرالدوله ناچار روز سوم آبان 1299 از کار کناره گرفت.
مشیرالدوله برای سومین بار، یازده ماه پس از کودتای 1299 با رأی تمایل اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس، به نخست وزیری منصوب شد. در کابینه جدید وی که روز سوم بهمن 1300 شمسی به مجلس معرفی شد، سردار سپه (رضاخان) وزیر جنگ و سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) وزیر عدلیه بودند.
احمدشاه بعد از رأی اعتماد مجلس به دولت مشیرالدوله عازم اروپا شد. مداخلات سردار سپه در کار دولت منجر به استعفای او از مقام نخست وزیری گردید، کابینه سوم مشیرالدوله فقط چهار ماه و نیم دوام آورد. مشیرالدوله در ادوار پنجم (1302/11/22 تا 1304/8/22)، ششم (1305/4/19 تا 1307/5/22) و هفتم از تهران به وکالت مجلس انتخاب شد ولی در دوره هفتم از قبول وکالت خودداری نمود.
حسن پیرنیا در ده سال آخر عمر اغلب به کارهای فرهنگی و علمی اشتغال داشت و آثاری همچون مجموعه سه جلدی تاریخ ایران باستان و داستان‌های ایران قدیم و حقوق بین‌الملل را نوشت. کتاب تاریخ ایران باستان نخستین کتابی است که به شیوه علمی و بر اساس مستندات و کشفیات باستان‌شناسی در باره گذشته تاریخی ایران نگاشته شد و هنوز هم مورد توجه‌است.
پیرنیا بعد از دو سال بیماری سخت، در تاریخ 1314/8/30 در سن 63 سالگی در خانه شخصی خود در خیابان منوچهری تهران درگذشت و در امامزاده صالح تهران به خاک سپرده شد.
