به گزارش فارس، نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران یک سال پس از پیروزی انقلاب در 5 بهمن 13588 برگزار شد وظیفه برگزاری این انتخابات با استعفای دولت موقت مهدی بازرگان بر عهده شورای انقلاب بود.
در کتاب روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به کوشش جعفر شیر‌علی‌نیا درباره چگونگی جمع‌بندی حزب جمهوری اسلامی درباره معرفی نامزد نخستین انتخابات ریاست جمهوری آمده است.
*در تدارک ریاست جمهوری بهشتی
آقای خامنه‌ای و همفکرانش در حزب جمهوری اسلامی گزینه‌ای بهتر از دکتر بهشتی برای ریاست جمهوری نیافتند. امام از مدت‌ها پیش گفته بود اعتقادی به حضور روحانیون در مسئولیت‌های اجرایی کشور ندارد.
آقای خامنه‌ای: «خدمت امام رفتیم، برای اینکه یکی از بزرگان بین خودمان را به عنوان رئیس جمهور به امام معرفی کنیم تا امام ایشان را قبول کنند و ما بیاییم ایشان را در حزب جمهوری اسلامی به عنوان رئیس جمهور مطرح کنیم.»
هاشمی رفسنجانی این دیدار را اینگونه روایت کرده است؛ «حزب، شهید بهشتی را نامزد کرده بود و ما همه برنامه‌هایمان را با محوریت ایشان تنظیم کرده بودیم. بالاخره با پشت هم اندازی‌هایی که شد، شهید بهشتی را حذف کردند. این‌قدر برای ما مهم بود که من و آیت‌الله خامنه‌ای شبانه از تهران به قم رفتیم. امام معمولاً آخر شب کسی را نمی‌پذیرفتند. نمی‌خواستند وقت بدهند. امام در اندرونی بودند و ما در بیرونی بودیم. آن زمان امام در منزل آقای یزدی بودند. امام بلند شدند و به راهرو آمدند و وسط دو اتاق نشستند. ما 2 نفر هم به راهرو رفتیم. شاید امام از قبل موضع داشتند و می‌خواستند قضیه را اینگونه به ما بفهمانند. جدی نگرفتند که مثلاً به اتاق ما بیایند و ما را به اتاق خودشان ببرند. می‌دانستند که ما برای چه چیزی آمده‌ایم. ما به امام اصرار کردیم نظرات خودمان را و اوضاع را گفتیم. ایشان نپذیرفتند. هرچه گفتیم، نپذیرفتند. برای ما سنگین بود. ما امام را دوست می‌داشتیم. ارادت می‌داشتیم، تابع بودیم و ولایت را با جانمان قبول کرده بودیم. گفتیم ما تسلیم هستیم ولی بدانید مشکل خواهیم داشت. شما به اندازه ما آقای بنی‌صدر و آیت‌الله بهشتی را نمی‌شناسید. آن موقع علیه شهید بهشتی خیلی تبلیغات بد شده بود، می‌گفتند انحصار طلب است. هر تهمتی که داشتند به ایشان می‌زدند. با این همه تبلیغاتی که شده بود امام هم نگران بودند.»دکتر بهشتی با کاندیداتوری در اولین انتخابات ریاست جمهوری مخالف بود اما گزینه اصلی حزب جمهوری، جامعه روحانیت و جامعه مدرسین بود، شبی هم که آقای خامنه‌ای و هاشمی به دیدار امام رفتند بهشتی مطلع نبود و می‌گفت اگر می‌دانستم می‌گفتم نروند.
* نامزدی جلال‌الدین فارسی
پس از مخالفت امام با نامزدی بهشتی، اعضای حزب جمهوری اسلامی بر کاندیداتوری جلال‌الدین فارسی توقف کردند. هاشمی رفسنجانی: «وقتی بنا شد که روحانی نباشد، ما برای جایگزینی شهید بهشتی آن هم غیر روحانی در حزب بحث کردیم و شورای مرکزی ما به آقای فارسی رأی داد. به نظرم مایه‌ام گذاشتیم. آیت‌الله خامنه‌ای آن موقع فرمودند: «اگر آقای فارسی انتخاب نشود، انقلاب آسیب می‌بیند.» فکر می‌کنم این حرف در روزنامه تیتر شده بود، البته منظور ایشان این شخص نبود.
جلال‌الدین فارسی نخستین نامزد حزب جمهوری اسلامی که مجبور به کناره‌گیری شد
منظور ایشان این بود که جریان در مسیر غلط می‌افتد. فرصت زیادی به انتخابات نماینده بود اما معتقد بودند اگر خوب تبلیغ کنند فارسی رأی می‌آورد اما وقتی گفتند آقای فارسی ایرانی‌الاصل نیست. امام با کاندیداتوری او هم مخالفت کرد، امام معتقد بود در اولین انتخابات ریاست جمهوری اسلامی نباید هیچ شبهه‌ای باشد. به فارسی هم گفته بود برایشان فرق نمی‌کند شما رئیس جمهور شوید یا بنی‌صدر. فارسی پذیرفت و انصراف داد. اما هاشمی نمی‌پذیرفت و می‌گفت حزب و جامعه مدرسین شما را کاندیدا کرده و آنها باید نظر بدهند.
جلال‌الدین فارسی در لبنان با طیف امام موسی صدر و شهید چمران مخالفت‌های شدیدی داشت و احمد خمینی از دوستان نزدیک چمران بود و برخی او را متهم کردند که در حذف فارسی از انتخابات نقش داشته است.
امام در نامه‌ای به جامعه مدرسین نوشت: «جناب آقای جلال‌الدین فارسی، با آنکه شخص شایسته‌ای است؛ لکن ایرانی‌الاصل نیستند. آقایان مدرسین قم این مطلب را اعلام کنند، ایشان نمی‌توانند رئیس جمهور شوند، خود ایشان هم بنا شد انصرافشان را اعلام کنند. ضمناً آقایان بدانند احمد به من خیانت نمی‌کند و مورد وثوق من است. اگر مطلبی از من نقل کرد خلاف نمی‌گوید.» پرونده حزب جمهوری برای حضور در انتخابات بسته شد.»
* حمایت جامعه روحانیت مبارز، بنی‌صدر
ابوالحسن بنی‌صدر
پس از مخالفت امام با کاندیداتوری بهشتی، اغلب اعضای شورای مرکزی روحانیت جامعه مبارز به ریاست جمهوری تمایل داشتند. فضل‌الله محلاتی می‌گوید: «در رأی‌گیری شورای مرکزی جامعه روحانیت برای کاندیدای مورد نظرشان جز رأی بهشتی که به حبیبی رأی دادند 19 نفر به بنی‌صدر رأی دادند؛» فضل‌الله محلاتی می‌گوید: «در جواب انتقادهای آقای خامنه‌ای به همفکرانش، از بنی‌صدر می‌گفتیم اگر بنی‌صدر بد بود چرا قبلاً علیه او موضع نگرفتید؟! بهشتی خیلی تلاش کرد تا اعضای جامعه روحانیت را از رأی دادن به بنی‌صدر منصرف کند اما موفق نشد، بهشتی می‌گوید امام گفته رئیس جمهور روحانی نباشد و ما 5 نفرمان روحانی هستیم و دایه ریاست جمهوری نداریم. نگران آسیب انقلاب هستیم.»
