به گزارش راه دانا، زنان در صدر اسلام نه تنها از حق تحصیل دانش برخوردار بودند بلکه این حق را داشتند که به تعلیم و نشر دانش بین زنان و مردان بپردازند و در بین آنان ملعمان و استادانی در بخش های مختلف علوم اسلامی وجود داشت به ویژه در در زمینه علم حدیث که زنان می توانستند در آن رشته به درجه استادی نایل شوند.
ام سلمه: او دارای منزلتی والا در علم و روایت حدیث می باشد و پس از خدیجه فاضل ترین و پرهیزگارترین زمان پیغمبر(ص) و داناترین آنها به کتاب و سنت است تا جایی که عاشیه به او گفته است:
تو نخستین بانوی مهاجر از ز نان رسول خدا(ص) می باشی و تو بزرگ مادران مؤمنان هستی و جبرئیل بیشتر در خانه تو می بود.
اسم سلمه، از فقهای زنان صاحبه به شمار می رفت درباره علم و اجتهاد او کافی است که بگوییم جابربن عبدالله انصاری صحابی بزرگوار با همه شکوهی که در میان صحابه داشت به او مراجعه می کرد و به فتوای او عمل می نمود. احادیثی که ام سلمه از پیغمبر روایت کرده است بالغ بر 378 حدیث می باشد و روایات او در فضیلت علی علیه السلام معروف است و اشعاری که مورخان از این بانوی گرانقدر ذکر کرده اند درباره ولایت اهل بیت علیه السلام می باشد.
ام اسلم: او از زنان صحابه بوده و زمان امام سجاد علیه السلام و فیض حضور ان حضرت را نیز درک کرده بود. ایشان کتاب بسیاری خوانده و به همین جهت به " قاریه الکتب" معروف بوده همچنین به جهت رویات قضیه سنگ ریزه به " صاحبه الحصاه" نیز معروف شد. به مدلول همین روایت بسیار با جلالت و مورد توجه خاندان عصمت بوده است.
ام جمیل: فاطمه دختر مجلل بن عبدالله بن قیس، از فضلا و ادبای زنان و از سابقین به دین مقدس اسلام بود. او با حاطب بن حارث بن مغیره ازدواج کرد و دو پسر به نام های محمد و حارث از وی به وجود آمد. ایشان با شوهرش به حبشه رفته و بعد از مرگ شوهر با پسرهایش به مدینه برگشته است. او برای بهبودی پسرش محمد که به آتش سوخته بود شرفیاب حضور مبارک پیامبر(ص) گردید و تقاضای دعای خیر کرد و در اثر دعای آن حضرت پسرش شفا یافت.
ام رعله قشیریه: وی از زنان صحابه و عالم و شاعر و بسیار فصیح بود و از پیامبر اکرم(ص) روایت نقل کرده است، روزی به خدمت پیامبراکرم(ص) رسید و عرض کرد:
اسلام علیک یا رسول الله و رحمه الله و برکاته انا ذوات الخدور و محفل از البعدول و مربیات الاولاد و ممهدات المهاد و لا حظ لنا فی الجیش الاعظم فعلمنا شیئا یقربنا الی الله عزوجل.
پیامبر اکرم(ص) در جواب او فرمود: اگر شما زنان از ذکر خدا غافل نباشید و چشم خود را از نامحرم ببندید و به گونه ای صحبت نکنید که مرد اجنبی بشنود، شما مأجور و مثاب خواهید بود.
اعم رعله بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) حسنین علیه السلام در برگرفته و کوچه های مدینه را گردیده و اشک می ریخت است و چون به در خانه فاطمه سلام الله رسید این بیت را انشاء کرد
یاذار فاطمه المعمور سحتها هیجت لی حزنا حیت من دار
نسیبه بنت الحارث ام عطیه: ایشان از زنان فاضله پیامبر اکرم(ص) شمرده می شد که در بیعت رضوان و جنگ های پیامبر(ص) شرکت داشته و مجروحین را مداوا می کرد. جمعی از صحابه و علمای تابعین در بصره لاغسل میت" را از او گرفتند و از پیامبر اکرم(ص) روایت نقل کرده است.
معاذه غفاریه: از زنان فاضل و عالم عصر خود و انیس رسول خدا در سفر بود، وی می گوید: من با رسول خدا انس بسیاری داشتم یعنی به خانه اش رفت و آمد می کردم چون در سفرها برای مداوای زخمیان و پرستاری بیماران با وی می رفتم. روزی داخل خانه عایشه شدم، دیدم علی علیه السلام بیرون می آید و رسول خدا(ص) در غیاب علی علیه السلام به عایشه می گوید: ان هذا احب الرجال الی و اکر مهم علی فاعر فی له حقه و اکرمی مثواه ( این مرد، محبوب ترین و گرامی ترین مردان است نزد من، حق او را بشناس و احترامش را داشته باش.)
ام حکیم بیضا، دختر عبدالمطب و عمه رسول اکرم(ص) او از زنان فاضله و خردمند بنی هاشم و ادیب و فصیح و بلیغ بود و به هر یک از " بیضا" و " لاقبه الدیباج" موصوف و ملقب و در نظم شعر نیز طبعی و قاد داشته است، حسب الامر پدر در حال حیاتش مرثیه ای برای او گفته که از ابیات آن است:
الا یا عین جودی و استهلی و بکی ذا الندی و المکرمات
الا یا عین و یحک اسعدینی یدمع من دموع ها طلات
ام الدرداء: خیره دختر ابو حدرد اسلمیه و زن ابوالدور داء عامر بن حارث از فضلا و محدثین زنان صحابی بوده که احادیث بسیاری از رسول اکرم(ص) و شوهرش استماع و روایت کرده است.
ام الدرداء هجیمه دختر جی زن دیگر ابوالدردا، او نیز محدث و عالم و زاهد بوده از سلمان و شوهر خود روایت می کرد، پیوسته به نماز و عبادت اشتغال داشت و دوستدار مجالس علما بوده ، شش ماه در بیت المقدس و شش ماه در دمشق اقامت می کرد.
اسماء بنت عمیس: خواهر میمونه همسر رسول الله: او از زنان فاضل و بزرگوار روزگار خویش و از اولین گروندگان به اسلام بود که همراه همسرش جعفر طیار، برای پیشبرد اسلام به حبشه مهاجرت کرد و در سال فتح خیبر در سال هشتم به مدینه بازگشت او پس از شهادت جعفر، در سال هشتم با ابوبکر ازدواج کرد. اسماء این صحابی جلیل القدر و راوی موثق رسول خدا مادر محمد بن ابی بکر است که درباره او گفته اند: نجابت محمدبن ابی بکر از جانب مادرش بود.
اروی دختر حارث بن عبدالمطلب: صحابی رسول اکرم(ص) و از بانوان فصیح و بلیغ بود. وی در برابر معاویه، ناحق بودن خلافت او و اسلام نیاوردن او را به رخش کشید و از امانتداری علی علیه السلام و عمل آن حضرت به احکام الهی سخن گفت و عمر به عاص و سعید بن عاص و مروان را مفتضح ساخت و شعری در فضایل امیرالمؤمنین سرود و صفات آن حضرت را برشمرد.
ام سنان: او دختر چشمه از شعرا و فضلای عرب و موصوف به حسن ادب است و در نظم و نثر مهارت داشت. لطافت معانی را با فصاحت الفاظ توأم می داشت. اشعار او که در مدح اهل بیت طهارت علیه السلام سروده و قبیله خود " بنی مذحج" را به نصرت و یاری از ایشان ترغیب کرده برهان قاطع این مدعاست.
این ها نمونه هایی بودند از زنان صحابه که در زمان پیامبر اکرم به فضل و دانش معروف بودند، طبق گزارش های مورخان بسیاری از زنان در عصر پیامبر در کهولت سواد آموختند.
اسلام برای پیکار با جهل و بیسوادی روزانه تازه و وسیع به سوی افق های بیکران دانایی و آگاهی گشود و زنجیر از پای درک و شعور انسان ها برگرفت. دانستن و علم آموختن برای همگان نه تنها آزاد که یک فریضه شد.
آری به برکت تعالیم اسلام و دستور رسول اکرم(ص) بود که زنان همدوش مردان به دانش آموزی روی آوردند.
