به گزارش جام جم، غدد درون‌ریز ماده‌ای شیمیایی به نام هورمون ترشح می‌کند که نقش بسیار مهم و کلیدی در تعادل بدن دارد. استروژن، پروژسترون، تستسترون، پرولاکتین و FSH / LH (هورمون تحریک‌کننده غدد لنفاوی) از جمله هورمون‌های مهم بدن هستند که به هم خوردن تعادل در ترشح آنها بر وضعیت قاعدگی، باروری، میل جنسی، استخوان‌ها، ضربان قلب، وضعیت روانی، چرخه خواب، تبدیل کالری مصرفی به انرژی و حتی اشتهای فرد تاثیر زیادی می‌گذارد.
از آنجا که تعادل عملکرد بدن خانم‌ها، تقریبا از 50 سالگی به دلیل ورود به دوران یائسگی و تغییر در وضعیت ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترن با مشکلاتی همچون گرگرفتگی، تعریق شبانه، نوسانات خلقی، بی‌خوابی، کاهش میل جنسی و خشکی واژن به‌هم می‌خورد، بنابراین متخصصان با تزریق هورمون‌های مصنوعی سعی می‌کنند وضعیت فیزیکی آنها را متعادل کنند.
با توجه به این که هر روش درمانی فواید و عوارضی دارد و همین موضوع با نگرانی و تردید برخی خانم‌ها نسبت به استفاده از این راهکار شده است، به همین دلیل بایدها و نبایدهای هورمون درمانی را از دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و نازایی جویا شدیم.
پوکی استخوان و توقف استروژن
استروژن و پروژسترون به عنوان هورمون‌های اصلی زنانه به طور دوره‌ای در تخمدان‌ها ترشح می‌شوند و وظیفه رشد و آزادسازی تخمک را برای یک سیکل قاعدگی طبیعی و رشد لایه داخلی رحم (آندومتر) برای حاملگی و پذیرش جنین به عهده دارند. اما نقش این هورمون‌ها تنها به این موضوع خلاصه نمی‌شود.
دکتر لاهوتی با بیان این که استروژن‌ها باعث رشد و توسعه دستگاه تولید مثلی زن و ایجاد صفات زنانه مثلا بزرگ شدن سینه‌ها در جنس مونث و داشتن صدای ظریف زنانه می‌شوند، می‌گوید: این هورمون‌ها در دوران کودکی ترشح بسیار کمی دارند و هنگام بلوغ ترشح آنها زیاد می‌شود. به همین دلیل در این هنگام اندام‌های جنسی از حالت کودکانه درمی‌آید و شبیه افراد بزرگسال می‌شود. از آنجا که استروژن باعث افزایش فعالیت استخوان‌سازی می‌شود، هنگام بلوغ، افزایش قد دختران سریع‌تر از قبل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: استروژن‌ها همچنین با توزیع چربی در سینه‌ها، باسن و ران‌ها به بدن، فرم زنانه می‌دهند. استروژن‌ها یک اثر جالب نیز روی پوست دارند به این معنی که نه‌تنها باعث نرمی و لطافت پوست می‌شوند، بلکه سبب می‌شوند رگ‌های بیشتری در سطح پوست ایجاد شود. بعد از یائسگی با توقف تقریبا کامل تولید استروژن در بدن، فعالیت استخوان‌سازی نیز بسیار کاهش می‌یابد. این حالت اگر شدید باشد، به بروز پوکی استخوان در سنین بعد از یائسگی در زنان می‌انجامد.
این متخصص زنان و نازایی با اشاره به نقش استروژن در دوران بارداری و آماده‌سازی بدن مادر برای پذیرش نوزاد، می‌گوید: این هورمون در دوران حاملگی از جفت نیز ترشح می‌شود و باعث بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و رشد مجاری شیری در آنها می‌شود. ایجاد حالت ارتجاعی در مفاصل لگن مادر از دیگر نقش‌های استروژن در بدن خانم‌هاست.
پروژسترون سلطان هورمون‌ها
پروژسترون نیز مانند استروژن نقش مهمی در چرخه قاعدگی زنان و توانایی آنها در باروری دارد. بنابراین عدم تولید کافی این هورمون در خانم‌ها می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود. در نیمه اول سیکل قاعدگی و قبل از تخمک‌گذاری میزان پروژسترون در خون زنان پایین است، اما با ورود نیمه دوم چرخه قاعدگی (یعنی پس از تخمک‌گذاری)، سطح پروژسترون در خانم‌ها به بیش از دو برابر افزایش می‌یابد. این هورمون در طول بارداری به بیش از 200 برابر افزایش پیدا می‌کند.
دکتر لاهوتی، پروژسترون را یک خنثی‌کننده طبیعی استروژن عنوان می‌کند و می‌گوید: پروژسترون به تعادل و خنثی کردن تاثیرات قدرتمند استروژن اضافی در مردان و زنان کمک می‌کند. اهمیت پروژسترون به قدری است که امروزه آن را به عنوان اولین هورمون درمان‌کننده مشکلات جنسی و اختلالات هورمونی جنسی معرفی می‌کنند.
هورمون درمانی چه زمان و چه مدت
باتوجه به نقش بسیار مهم هردوی این هورمون‌ها در بدن، زمانی که خانمی با کمبود این هورمون‌ها بخصوص در دوران یائسگی مواجه می‌شود، معمولا مصرف هورمون‌های مصنوعی (دارو) تجویز شده توسط پزشک آغاز می‌شود.
دکتر لاهوتی در پاسخ به این پرسش که چه زمانی هورمانی خطرناک می‌شود، می‌گوید: به نظر می‌رسد خطرات هورمون درمانی با دوز و مدت زمان مصرف دارو ارتباط دارد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند مصرف هورمون‌های مصنوعی با دوز بالا و بیش از پنج سال خطر ابتلا به سرطان سینه و رحم را در مصرف‌کنندگان افزایش می‌دهد.
این متخصص زنان و نازایی در پاسخ به این پرسش که آیا مبتلایان به فشار خون بالا امکان هورمون درمانی دارند، می‌گوید: بر‌خلاف باور عموم، زنان مبتلا به فشار خون بالا که با دارو کنترل می‌شوند، می‌توانند هورمون درمانی شوند.
دکتر لاهوتی درباره دیگر عوارض هورمونی خاطرنشان می‌کند: طبق نتایج تحقیقات، زنانی که در دوران یائسگی هورمون استروژن مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به بیماری کیسه‌صفرا در آنان افزایش می‌یابد. خطر تشکیل لخته در وریدها (ترومبوفلبیت) نیز در مصرف‌کنندگان قرص‌های ضدبارداری ثابت شده است، ولی این خطر در زنان یائسه که میزان استاندارد هورمون را مصرف می‌کنند، افزایش نمی‌یابد.
این متخصص زنان و نازایی در پایان تأکید می‌کند: در صورتی که منعی برای مصرف داروهای هورمونی به واسطه بیماری‌های کبدی، کیسه‌صفرای فعال، سابقه سرطان پستان، بیماری‌های ترومبوفلبیت فعال (وجود لخته خون در رگ‌های بدن) و خون‌ریزی غیرطبیعی رحم وجود نداشته باشد، پس از مشاوره، انجام آزمایش‌های لازم، ماموگرافی و اطمینان از سلامت سینه‌ها، توصیه می‌شود زنان هورمون درمانی را با کمترین دوز موثر برای کوتاه‌ترین زمان ممکن انتخاب کنند.
عامل ابتلا به سرطان رحم
اهمیت تاثیرات پروژسترون به قدری است که در صورت کمبود پروژسترون در بدن، استروژن به هورمونی خطرناک و غیرقابل کنترل در بدن تبدیل می‌شود. به گونه‌ای که خطر ابتلا به سرطان آندومتر (سرطان رحم) چهار تا هفت برابر افزایش می‌یابد.
هورمون‌درمانی علاوه بر جلوگیری از پوکی استخوان، آ‌ثار سودمندی بر پوست، کاهش گرگرفتگی، خشکی واژن، اختلالات دستگاه ادراری و بهبود مقاربت دردناک دارد و از بیماری‌های قلبی ـ عروقی، فشارخون بالا، سکته قلبی و مغزی نیز پیشگیری می‌کند.
تاثیر هورمون‌ها بر قلب
هورمون‌درمانی علاوه بر جلوگیری از پوکی استخوان، آ‌ثار سودمندی بر پوست، کاهش گرگرفتگی، خشکی واژن، اختلالات دستگاه ادراری و بهبود مقاربت دردناک دارد و از بیماری‌های قلبی ـ عروقی، فشارخون بالا، سکته قلبی و مغزی نیز پیشگیری می‌کند.
